Fıkıh nedir? Fıkıhın özellikleri nelerdir? Anlamı ve ne anlama geldiği ile ilgili bilgiler. Fıkıh neden ve nasıl ortaya çıkmıştır?
Fıkıh Nedir? Fıkıh Hakkında Açıklayıcı Bilgiler
Fıkıh; İslam hukukudur. Şu esaslar üzerine kurulmuştur :
1— Kuran- Kerim,
2— Hadis, yani Peygamber’in sözleri ve hareketleri,
3— Kıyas,
4— İcma.
Her hangi bir konuda Kuran’da açık bir ayet varsa, fıkıhta bu esas olarak alınır. Eğer yoksa Peygamber’in “sahih” (doğru) olan hadislerine bakılır. Aranan esas burada da bulunmazsa son iki yola başvurulur.
“Kıyas”
hukuk bilginlerinin (fakihlerin) bir meselenin benzerini Kuran veya Hadis’te bulmaları demektir. Mukayese ve benzetme yolu ile Kuran veya Hadis’te kökü veya benzeri olan mesele genelleştirilerek ikinci meseleye de uygulanır.
“İcma”
ise, milletin veya halkın o konu üzerindeki isteği demektir. Kuran’a veya Hadîis’e aykırı olmadıkça bu istek esastır ve şerri sayılır.
İslam’da Mezhepler
İşte İslam hukuku bu şekilde derlenmiştir. Böylece zamanla VIII. ve IX. yüzyıllarda bu hukuk tamamen derlenip yazılı hale getirildi, bundan hukuk “okulları” doğdu. “Mezhep“.dediğimiz din kolları, birer hukuk okulundan ibarettir.
Yukarıdaki dört esastan hareket eden büyük İslam hukukçuları, bazan teferruatta anlaşamamışlar, başka başka kanunlar ortaya koymuşlardır. İlk mezhep Hanefiliktir, Ebu-Hanife ve öğrencileri tarafından kurulmuştur. En çok yayılan mezhep budur. Bugün Müslümanların yarısından fazlası bu arada Türkler’in ezici çoğunluğu bu mezheptendir. En liberal hukuk “okulu” olan Hanefilik, “rey” e, yani hukukçunun vicdani kanaatine ileri derecede önem verir.
Daha sonra Maliki, Şafii ve Hanbeli okulları sırası ile adlarını taşıdıkları hukuk bilginleri tarafından kuruldu. Malikiler, Hanefiler’e göre daha sağa kaymakla beraber, Şafiiler’den hele Hanbeliler’den daha çok muhafazakardır. Yani Hadis’e daha az bağlanmışlar, rey ve içtihada daha çok önem vermişlerdir. En muhafazakar olan Hanbelilik’ten XVIII. yüzyılda Vehhabilik çıktı. Bu sonuncu mezheplerin (Hanbelilik ve Vehhabilik) taraftarları bugün 10 milyonu geçmez.
Bu 4 hukuk okuluna “Sünni mezhepler” denir. Hepsi Halife’yi (Abbasiler’i, sonra Osmanoğullarını) İslam aleminin başı tanırlar. Halife, Hanefi olmakla beraber dört mezhebin de başıdır ve 4 mezhebe de eşit muamele etmek zorundadır.
Azınlıkta kalan mezheplerin (Şiilik, Haricilik vs.) de kendi hukukları vardır. Fakat bunların Dört Mezhep’ten olan farkları derindir. Halife’yi başkan olarak tanımazlar.
Fıkıh üzerinde pek çok kitap yazılmıştır. Bunlar eskiden bütün İslam dünyasında kadılara kanun külliyatı hizmetini görürlerdi. Cevdet Paşa’nın başkanlığında derlenen “Mecelle“, Hanefi hukukuna göre bir medeni kanundur.
