Formaldehit Nedir? Ne İçin Kullanılır, Elde Edilmesi, İnsan Sağlığına Zararları

0
Advertisement

Formaldehit nedir, ne işe yarar, ne amaçla kullanılır ve nasıl elde edilir? Formaldehitin insan sağlığına etkileri, zararları nelerdir? Nerede bulunur?

Formaldehit

Formaldehit, normal şartlarda çok keskin kokulu bir gazdır. -21 derecede sıvı haline geçer. Fakat bu düşük sıcaklıkta tam buharlaşamaz ve şiddetli ısınma ile parapolimerizasyon denilen bir olayı meydana getirerek uzun zincirli molekül haline gelir. Bu bileşiğe polioksimetilen denir. Dezenfektan bir bileşiktir. Şekerle karıştırarak, formamint adı altında, ağız ve boğazı temizleyen komprimeler halinde satılır.

Elde Edilişi ve Kullanımı:

Formaldehit, havayla karışık halde boru içinde kızıl dereceye gelinceye kadar ısıtılmış bakır üzerinden metanol gazı geçirilerek elde edilir.

Jelatin suda kolloidal bir eriyik vererek erir. Formaldehite batırılmış jelatin ise erimez. Bu özelliğinden dolayı formaldehit plastik endüstrisinde kullanılmıştır. Suda %40 oranında erimiş halde formolin adı altında dezenfektan olarak kullanılır.

Formaldehit İnsan Sağlığına Zararları

Formaldehit renksiz, yanıcı bir gaz veya sıvıdır. Doğal olarak insan vücudunda küçük, zararsız miktarlarda üretilir.

Formaldehit, odun, kerosen veya doğal gaz gibi fosil yakıtlar yakılarak; araç egzozundan; sigara ve tütün ürünlerinden havaya salınır.

Advertisement

Formaldehit, tıbbi laboratuvarlarda bir doku koruyucu olarak ve mumyalama sıvısı olarak kullanılır. Bazı gıdalarda koruyucu olarak kullanılır ve bazı kozmetik ürünlerinde, temizleme sıvıları, boyalar ve vernikler, ilaçlar, kalıcı baskı bezleri, halı temizleyicileri ve ahşap ürünlerinde bulunur.

Formaldehit nerede bulunur?

  • Tüketici ürünleri – sigara, kozmetik, bulaşık yıkama sıvıları, ilaçlar, halı temizleyicileri ve ağaç ürünleri
  • Yiyecek – bazı kuru yiyecekler, peynir, balık konserveleri
  • Hava – sigara dumanı, ikincil duman, yanan yakıtlardan kaynaklanan emisyonlar ve araç egzozu

Formaldehite nasıl maruz kalınır?

Formaldehit genellikle:

Yemek (yutma); Formaldehit içeren gıdaların yenilmesi yoluyla
Soluma (nefes alma); Sigara içmek; sigara dumanı, ikincil duman, araç egzozu, yakıt emisyonları veya boya ve halılardan kaynaklanan emisyonların solunması yoluyla
Dokunmak, Ten teması; Formaldehit veya formaldehit içeren ürünlere dokunmak yoluyla vücuda girer.

Formaldehite maruz kalındığında ne olur?

Kısa dönem:

Solunum formaldehitine maruz kalma aşağıdakilere neden olabilir:

Advertisement
  • ***Burun, gözler ve boğaz tahrişi
  • ***Nörolojik etkiler
  • ***Baş ağrısı
  • ***Mide bulantısı
  • ***Astım ve alerji riskinde artış

Formaldehitle cilt temasında aşağıdakiler olabilir:

***Cilt tahrişi ve egzama

Formaldehitin yutulması:

Gastrointestinal tahrişe neden olur.

Uzun vadeli:

Formaldehit’e uzun süre maruz kalmak aşağıdakilere neden olabilir:

  • ***Kanser
  • ***Bronşit
  • ***Nefes darlığı

Formaldehit’e maruz kalma riski kimlerde yüksektir?

Tüketiciler
Bazı tüketici ürünleri ve yiyecekler formaldehit içerir. Bazı ahşap ürünler ve boyalar düşük seviyelerde formaldehit verir.

Sigara içenler
Sigara dumanı ve ikincil dumanı formaldehit içerir.

Formaldehitin Zararları:

Formaldehit etkilenimi çoğu kez gaz halinde iken solunum yoluyla alınmasına bağlı olarak meydana gelir. Ancak sıvı formaldehit deri yoluyla da emilebilir. İşçiler, üretim sırasında, maddelerin işlenmesinde ve reçine imalatında etkilenebilir. Sağlık elemanları, eğitim görevlileri ve öğrenciler de formaldehit içerisinde saklanan ve hazırlanmasında formaldehit kullanılan materyallere bağlı olarak yüksek etkilenim riski altındadır.

Tüketiciler inşaatta kullanılan bazı malzemelerden, kozmetiklerden, ev mobilyalarından ve dokuma ürünlerinden yayılan formaldehitten etkilenebilirler. Ani formaldehit etkilenimi ölüme neden olabilir. Koku eşiği 1 ppm civarındadır. koku duyusu yorgunluğuna bağlı olarak formaldehit kokusunu algılama eşiği zamanla yükselebildiğinden kokunun uyarıcı bir faktör olarak kabul edilmesi çok zordur. Uzun süreli olarak düşük dozlarda formaldehite maruziyet solunum güçlüğü, ekzema ve allerjik reaksiyonlara yol açabilir. Formaldehit insanlarda kanser yapıcı maddeler arasında sayılmaktadır. burun ve akciğer kanseri ile bağlantılı, beyin kanseri ve lösemiyle de ilişkili olduğu düşünülmektedir.

Havada 0,1 ppm bulunduğunda, gözlerin sulanmasına, öksürüğe, nefes darlığına, hırıltılı solunuma, deri döküntülerine, allerjik tepkilere, göz, burun ve boğazda yanmaya neden olur. Etkilenime bağlı olarak kusma ve ishale de yol açar. Duyarlığa yol açması nedeniyle daha sonraki etkilenimler aynı derişimde daha şiddetli reaksiyolara yol açabilir. 2 ppm konsantrasyonda gözlerde tahriş yapar, 20 ppm de tek bir etkilenimle bile korneada kalıcı matlaşmaya neden olur. 25 ppm üzerindeki etkilenimler öldürücü akciğer ödemi dahil çok şiddetli tepkilere yol açar. Sahte rakı içiminde esas insanı ölüme/körlüğe sürükleyen madde. Sahte rakı üretiminde etil alkol yerine metil alkol kullanılır. Metil alkol karaciğerde parçalanarak formaldehit`e dönüşür ve olaylar gelişir.

Advertisement


Leave A Reply