İkinci Dünya Savaşının başlaması ile birlikte Türkiye’ni,n Fransa ve İngiltere ile imzalamış olduğu 1939 Ankara İttifakı hakkında bilgiler
Ankara İttifakı, İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla 19 Ekim 1939’da Ankara’da, Türkiye-Fransa-İngiltere arasında imzalanan karşılıklı yardım ve işbirliği antlaşmasıdır.
İttifakın Sebepleri
Almanya’nın 15 Mart 1939’da Çekoslovakya’yı ele geçirerek “hayat sahası” uygulamasına başlaması, 1928’den başlayarak Akdeniz’de Türkiye için bir tehlike oluşturmaya başlayan İtalya’nın, 1939 Nisanında Arnavutluk’u işgal etmesi, Türkiye’de kaygı uyandırdı. Bu işgalin yarattığı bunalım içinde İngiltere ve Fransa 13 Nisan’da Yunanistan ve Romanya’ya güvence verdiler. Bu yönde bir güvencenin Türkiye’ye de verilebileceği bildirildi. Türkiye’nin böyle bir güvenceyi ancak ikili olursa kabul edilebileceğini belirtmesi üzerine, İngiltere ve Fransa, Mihver devletlerine karşı oluşturmaya çalıştıkları Barış Cephesine Türkiye’yi de almak için gerekli görüşmelere başladılar.
Almanya’nın Müdahalesi
Ancak Almanya’nın en gözde diplomatlarından Franz von Papen ve o sırada Almanya ile saldırmazlık antlaşması imzalamaya hazırlanan (23.8.1939) Sovyetler Birliği Dışişleri Bakanı Yardımcısı Potemkin, Ankara’ya gelerek (8.4. 1939) Türkiye’nin en azından tarafsız kalmasını sağlamaya ve İngiliz-Fransız-Türk bağlaşıklığını engellemeye çalıştılar.
Türkiye ile İngiltere arasında süren görüşmeler sonucu 12 Mayıs 1939’da Türkiye’yi Barış Cephesi’ne bağlayan bir açıklama yayınlandı. Bu açıklamaya göre taraflar Akdeniz Bölgesi’nde savaşa yol açabilecek bir saldırı halinde birbirlerine her türlü yardımda bulunacaklardı. Ayrıca Balkanlarda da güvenlik gerekiyordu. Fransa ile aynı yönde bir açıklama da 23 Haziran 1939’da yayınlandı. Her iki açıklama, aynı zamanda üç ülkenin uzun vadede bir yardımlaşma antlaşması yapmalarını da öngörüyordu.
23 Ağustos 1939’da Sovyetler’in Almanya ile saldırmazlık antlaşması imzalaması sonucu Almanlar, Türkiye’nin Barış Cephesi’nden kopacağını sanıyordu Ancak 1 Eylül 1939’da Almanların Polonya’ya saldırması, 3 Eylül 1939’da Fransa ve İngiltere’nin Almanya’ya savaş ilan etmesiyle ikinci Dünya Savaşı başlamış oldu. Bu arada Türkiye, Balkanlar ve Boğazlar ile ilgili isteklerinden ötürü Sovyetler’i de Barış Cephesi içinde görmek istiyor, en azından kendisi bu cephede olduğu için Sovyetler ile iki ülkeyi ilgilendiren konularda görüşmek istiyordu. Dışişleri Bakanı Şükrü Saraçoğlu 25 Eylül 1939’da Moskova’ya çağrıldı.
İttifak İmzalanıyor
Çünkü 1925 Türkiye-Sovyetler Birliği antlaşmasına göre taraflar birbirlerine danışmadan başka devletlerle ittifak yapmayacaklardı. Oysa ortada imza bekleyen Türk-Fransız-İngiliz ittifakı ve Almanya ile Sovyetler Birliği’nin saldırmazlık antlaşması vardı. Türkiye’nin amacı, İngiltere-Sovyetler Birliği yakınlaşmasını sağlamaksa da Sovyetler ile görüşmeler olumlu sonuç vermedi. Şükrü Saraçoğlu 17 Ekim 1939’da Moskova’ dan ayrıldı. 19 Ekim 1939’da da Ankara’da Türk-İngiliz-Fransız ittifakı imzalandı.
Buna göre; bir Avrupa devletinin başlattığı ve İngiltere ile Fransa’nın katılacağı savaşın Akdeniz’e sıçraması halinde Türkiye, Fransa ve İngiltere’ye karşı hiç değilse tarafsız kalacaktır. Bir Avrupa devletinin saldırısına uğraması halinde de Fransa ve İngiltere Türkiye’ye yardım edecektir. Türkiye, Fransa ve İngiltere’ye; Romanya ve Yunanistan’a verdikleri güvence yardımcı olacaktır. Türkiye ise, bu sorumlulukların kendisini Sovyetler’i de savaşa sürüklemeyeceği konusunda karşı çıkıcı bir kayıt koydu.
Bu sorumluluklardan dolayı girişilecek bir savaşı her üçü ancak ortak bir antlaşmayla durduracak ve barış yapabileceklerdir. Bu ittifak, 15 yıl için geçerli olacak ve sonunda istenirse 5 yıl uzatılabilecekti. Böylece Türkiye, İkinci Dünya Savaşı’nda hangi tarafta olacağını ortaya koymuş oldu. Bu ittifakın bir başka sonucu da Türkiye’nin Balkanlar’da bir Balkan ittifakının canlandırılmasından yana olduğunu ortaya koymasıdır.
