Fresk Nedir? Özellikleri Nelerdir? Tarihçesi ve Yapımı

0
Advertisement

Fresk nedir? Birçok eski dönem binalarda yer alan Fresk nasıl yapılır, özellikleri, tarihçesi, Fresk hakkında bilgi.

Fresk; Yaş sıva üzerine toprak boyalarla yapılan resme “fresk” denir. Böylece, sıva resmi emdiği için, zamanla, kazınsa bile gene renkli olarak kalır, eser dayanıklı olmuş olur.

Atina Okulu, İtalyan ressam Raffaello Sanzio tarafından 1509-1511 yılları arasında yapılmış fresk

Atina Okulu, İtalyan ressam Raffaello Sanzio tarafından 1509-1511 yılları arasında yapılmış fresk

Fresk, tarihten önceki çağlardan beri bilinen bir resim tarzıdır. Fransa’da Lascaux mağaralarında, İspanya’da Altamira mağaralarında yaş sıva üzerine boyanmış geyik, bizon, at resimlerine tesadüf edilmiştir. Girit’ teki Knossos Sarayı’nın duvarlarında, bilhassa Roma’nın ilk çağlarında, Pompei’deki evlerde, bugüne kadar canlı kalmış duvar resimleri vardır. Bu resimlerde kullanılan kırmızı boyaya, güzelliğinden, küller altında bile canlılığının kaybolmamış olmasından dolayı, “Pompei kırmızısı” denilir.

Fresk şaheserlerini bilhassa Rönesans çağında vermiştir. Leonardo da Vinci‘nin “La Cena” (Son Yemek) adlı ve İsa’yı on iki havarisiyle sofra başında tasvir eden meşhur freski, yapılış hatasından dolayı, bozulmuş, depremler, savaşlar yüzünden hemen tama-miyle harap olmuş , haldeyse de Michelangelo‘nun Sistina Kilisesindeki, tavan freskleri bugün bile bütün dünyanın hayranlığını çekmektedir. Michelangelo, bu freskleri yapabilmek için Vatikan’daki kiliseye aylarca kapanmış, hiç kimseyi İçeri almayarak, tekmil ustaları kovarak, tek başına, delicesine çalışmıştır. Esasen, yağlı boya resmi bir eğlence sayar, asıl resmin fresk tarzı olduğunu söylerdi. Rönesans’tan sonra fresk tarzı eski önemini kaybetti. Bunun da sebebi, teknik güçlüklerdir.

Santa Maria Novella'daki Kutsal Üçlü freskosu

Santa Maria Novella’daki Kutsal Üçlü freskosu

Orta Asya Türkleri de freski biliyorlardı. Bu alanda çok başarılı eserler vermişlerdir. Turfan ve Karahoçu kazılarında meydana çıkarılan duvar resimleri birer şaheser değerindedir. Osmanlı Türklerinde resim bina süslemelerinde ihmale uğradığı için XVIII. yüzyıldan sonraki “ampir” tarzı eserlerde bile duvar resimlerine az rastlanır. Sonraları kuru sıva üzerine yapılan sulu boya nakışlar, “kalemkâri” veya “ıstampa” denilen kalıptan duvara resim nakşetme yolları yayılmıştır. Bunlara gerçek fresk denemez.

Fresk Nasıl Yapılır

Fresk tarzındaki resmin yapılışı büyük güçlükler gösterir, her iklimde dayanıklı freskler yapılamaz, rutubetsiz yerlerde fresk daha çok kalabilir.

Advertisement

Fresk yapmak için kalın alt tabaka sıva kuruduktan sonra ince bir üst tabaka sıva sürülür. Bu sıvanın yalnız kum ve kireçten ibaret olması şarttır. Sıva kurumadan önce, resim yapılacak yerlerle ilgili boyaların her rengi ayrı bir kapta ezilmiş, sulandırılmış olarak hazır bulundurulur. Sıva sürülünce, resim de yapılmaya başlanır.

Duyuru, fresk

Fresk yapacak kimse, ne resmi yapacağını çok iyi bilmeli, kesin şekilde çalışmalıdır, çünkü fresk, düzeltilemez. Bu yüzden de çok büyük bir ustalık ister. İkinci bir güçlük de, sürülecek boyanın sıva kuruduktan sonra renginin açılmasıdır. Bunu önceden kestirmek, rengin koyuluğunu ona göre ayarlamak lâzımdır.

Kaynak 2

Fresk (Fresko); yaş duvar sıvası üzerine kireç suyunda eritilmiş madensel boyalarla resim yapma tekniğidir.

Duvarın sıvanmasından sonra kireç harcı daha ıslakken uygulanır. Fresko tekniğinde yalnızca kireç zeminle tepkimeye (reaksiyon) girişmeyen boyalar kullanılır. Kuruma sürecine bağımlı olarak ressam kumadan boyayabileceği kadarlık bir alanı sıvar. Buna gerçek fresko (buon fresco: iyi fresko) adı verilir. Fresko ressamlığı özellikle renklerin farklı açılma dereceleri üzerine büyük bir deneyim gerektirir. Çünkü renklerin son ton değerleri haftalar sonra, sıva tabakaları kuruduğunda ortaya çıkar. En eski fresko örneklerine Anadolu’da Çatalhöyük ve Hacılarda rastlanmıştır (İÖ 7. binyıl). Uruk dönemine ait Tel Ukayr’da “Boyalı Tapınak” freskoları (İÖ 3. bin yıl), Mezopotamya sanatındaki en eski örneklerindendir. İÖ 1. binyılda Asur saraylarında yaygınlaşan fresko sanatının başlıca örnekleri Khorsabad ve Teli Ahmed saraylarında bulundu. Doğu Anadolu’da Altıntepe ve Çavuştepe’deki Urartu kazılarında da değerli fresko parçaları ele geçirildi. Batıda Girit (Knossos, Hag’a Triada) ve Mykenai saraylarında fresko sanatının İÖ 18.-13. yüzyıldan kalma üstün örnekleri bulunmuştur. Yunan sanatının klasik döneminden kalma en eski örnek (İÖ 480 dolayı), 1968’de Paestum’da “Dalgıç’ın Mezarı”nda gün ışığına çıkarıldı. Roma uygarlığında Pompeii ve Herculanum evlerinde İÖ 2. yüzyıldan İS yaklaşık 79’a kadar gerçekleştirilmiş zengin fresko örnekleri açığa çıkarılmıştır. Roma’da ise az sayıda ama değerli freskolar bulunmuştur.

Fresko, Bizans sanatında da çok önemli yer tutar. Kiliselerin ve birçok dinsel yapının içi freskolarla bezenmiş ve günümüze kadar ulaşmıştır. Bizans freskolarına en güzel örnekleri veren İstanbul’daki Kariye ve Ayasofya müzeleridir. Avrupa sanatında freskonun gelişiminin Giotto’nun Padua’daki Arena Şapeli için 1300 dolayında gerçekleştirdiği eserler yer alır. Piero della Francesca’nın Arezzo’daki, Rafaello’nun Vatikan’ın Stanzo ve Michelangelo’nun Sikstina Şapeli’ndeki freskoları, Rönesans’ın en önemli fresko eserleri sayılır.

Advertisement


Leave A Reply