Futbol nedir, nasıl bir spordur? Futbol sporunun özellikleri, nasıl oynanır, kuralları, tarihçesi hakkında bilgilerin 2 kaynaktan verildiği sayfa.
Futbol
On birer kişiden oluşan iki takım arasında oynanan ve oyuncuların, küre biçiminde şişirilmiş özel bir topu el ve kollarını kullanmadan rakip kaleye sokmasına dayanan spor dalıdır.
Futbol iki takım arasında dikdörtgen bir sahada oynanır. Oyuncular elleri dışında vücudunun diğer organlarıyla topa vurarak gol fırsatını kovalar. Genellikle oyuncular ayaklarını ve başlarını kullanarak topa vurur; sürerek ve pas vererek gole gider. Her takımda bir oyuncu gol savunucusudur. Bu oyuncu, kaleci, kendi oyun alanı İçerisinde elle topa dokunmasına izin verilen o takımın tek sporcusudur.
Futbol bazı kuralları olan ve en az ekipman gerektiren, serbest akıcı bir oyundur. Oyun oynamak için ihtiyaç duyulan her şey bir saha ve toptan oluşur. Dünyanın birçok tarafında futbol, resmi olmayan, işaretlerle çizilmemiş sahalarda ve kalesiz oynanmaktadır. Birçok yerde yalın ayak, eski bez – parçalarının yuvarlatılması veya gazetenin futbol topuna benzetilmesi ile oynanır. Dünyanın en popüler oyunudur ve her yaştaki insanlar tarafından yaklaşık 200 ülkede oynanmaktadır. Tüm dünya genelinde milyonlarca hayranı vardır. Sadece Amerika Birleşik Devletleri’nde futbol “soccer” olarak bilinir. ABD dışında ise futbol (football) olarak bilinir. Bu oyunun resmi adı da futboldur.
The Fédération Internationale de Football Association (FIFA) dünya çapında futbolun yönetici gövdesidir.
FIFA futbolun bütün alanlarını kontrol eder; profesyonel oyunlar, olimpiyat yarışmaları ve küçük yaş oyunlarıdır. Organizasyon bu sporun özel olaylarını da idare etmektedir ve uluslar arası olan ve dört yılda bir yapılan Dünya Kupası’nda, 32 ülke takımını birbiriyle yarıştırır.
FIFA kuralları futbol oyun alanının dikdörtgen olmasını belirtir. 90 ile 120 metre uzunluğunda ve 45 ile 90 metre genişliğinde olmalıdır. Oyun alanının her iki ucunda, 7,32 metre genişliğinde ve 2,44 metre yüksekliğinde dikdörtgen kaleler vardır. Kaleler metal veya plâstikten yapılır. Topu kalenin içinde tutmak için naylondan yapılmış fileleri bulunur.
Birçok sahada çizgiler kesin bir şekilde oyun alanında belirlenmiştir. Bunlar; penaltı bölgesi, kenar çizgiler ve çizgiler, korner vuruş çeyrek dairesidir. iki penaltı alanı en önemli yerdir. Sahada her iki uçta da kalelerin önünde bulunmaktadır. Bu alan kalelerin önünde 40.32 metre genişliğinde ve 16.5 metre uzunluğundadır. Kaleciler bu alan içerisinde ellerini kullanabilirler, Penaltı alanında sınırları aşarlarsa, her oyuncunun uymak zorunda olduğu genel kuralları takip etmek zorundadırlar. Şayet bir oyuncu penaltı alanında rakip oyuncuya faul yaparsa, diğer takım penaltı atışı kazanır.
Kenar çizgileri ve çizgiler, oyun sahasında kesindir, ve çizgi dışındaki her alan oyun alanı dışıdır. Eğer bir takım topu yan çizgi sınırının dışına atar ise diğer takım topu oyuna taç atışı ile sokar. Bir taç atışı yapmak için oyuncu kenar çizgisinin dışından topu takım arkadaşına atar. Bu atış sırasında oyuncu ellerini kullanmak zorundadır. Topu iki eliyle başının arkasında tutar ve yan sınır çizgisini vücuduyla aşmadan topu atar. Eğer bu atış sırasında kurallar dışında bir yol izlenirse top karşı takıma geçer.
Topun kale yanındaki çizgilerin dışına çıkması durumunda topa en son dokunan takıma göre iki şey meydana gelir: Eğer kendi alanını savunmakta olan takım topa en son dokunmuşsa, diğer takım korner hakkı kazanır. Oyun alanının her dört köşesinde çeyrek daireden oluşan bir alan korner alanıdır ve rakip takım topu bu alandan oyuna sokar. Eğer atak yapmakta olan takım topa en son dokunan ekipse topu kullanma hakkı diğer takıma geçer.
Futbol oyununda her takım 11 oyuncudan oluşur.
Burada önemli dört mevki bulunur; kaleci, defans, orta saha ve atak. Her takımın bir oyuncusu kaleci pozisyonundadır, fakat diğer oyuncuların pozisyonları değişebilmektedir.
Genellikle takımlarda 3 veya 4 defans oyuncusu bulunur. Bek oyuncuları kaleci ile rakip oyuncu arasında en son savunma çizgisi oluşturur. Defans oyuncularının önemli görevi topun kontrolünü kazanarak rakip takımın atağını bozmak ve gol atmalarını engellemektir. Bekler takımlarını, topu diğer bölgeye sürerek, yüksekten atarak ve ileriye pas vererek atağa kaldırırlar.
3 veya 4 oyuncu orta saha elemanı olarak bilinir veya yarı bektir. Orta saha oyuncuları geri ve atak arasında bağlantı kurarlar. Orta saha oyuncuları, pozisyonlarına bağlı olarak yarı bek gibi görev yapabilirler, hem defans hem de atak yapmak için özel yeteneklere sahip olmalıdırlar. Yarı bekler çoğunlukla sahanın her iki ucunda gidip gelirler.
Atak oyuncuları, gol atmakla sorumludurlar. Takımlar genellikle 2, 3 veya 4 atak elemanı ile oynar. Atak oyuncuları topu iyi kullanmalı, mükemmel pas vermeli ve çok hızlı olmalıdırlar. Takım dizilişi stratejiktir ve çeşitli sistemler vardır. Futbolun ilk yıllarında en çok kullanılan sistem 2 bek, 3 orta saha, ve 5 atak oyuncusundan oluşmaktaydı (2-3-5). Futbolun gelişmesiyle birlikte, takımlar defansa daha çok önem verdi. Modern futbol oyununda büyük bir çoğunluktaki takım 4-4-2 (dört defans, dört orta saha ve 2 atak) sistemini benimsemektedir. Diğer çok kullanılan seçenekler 3-5-2, 4-3-3 veya 5-3-2’dir.
Genç, yüksek okul ve kolej oyunlarında, oyuncu değişiklikleri istendiği kadar yapılırken, profesyonel oyunda sadece 3 oyuncunun değiştirilmesine İzin verilir. Oyundan alınan bir futbolcu tekrar oyuna dâhil olamaz. Dayanıklılık futbolda en önemli unsurdur. Profesyonel bir oyun içerisinde futbolcular 13 km koşarlar, dururlar, tekrar koşarlar, hızlanırlar ve yönlerini çabukça değiştirirler.
Resmi olmayan oyunlarda oyunun süresi belirsizdir, fakat profesyonel oyunlarda 45’er dakika olarak ikiye bölünen 90 dakikalık zamanda oynanır (resmi genç oyunlarında zaman daha da kısadır).
Devre arasında 15 dakikalık bir ara bulunmaktadır. Maç başlamadan önce hakem bozuk para atarak hangi takımın başlama vuruşu yapacağını belirler. Bozuk para atışında kazanan takım oynayacağı sahayı veya başlama vuruşunu seçer. Başlama vuruşu futbol oyun alanının ortasındaki noktadan yapılır ve atış yapılırken bütün oyuncular kendi sahalarında bulunmalıdır. Başlama vuruşu yapılırken orta alandaki iki oyuncu dışında hiçbir oyuncu topa dokunamaz.
Oyun boyunca top çizgilerin içinde kalır, fakat çizilen alanın dışına çıkar ise tekrar oyuna, taç atışı, kale vuruşu veya korner atışı olarak geri döner. Bu en son topun nereden ve kimin tarafından dışarı atıldığına göre değişir. Bir takım oyuncusu rakip oyuncuya faul yapar, oyuncuyu yaralarsa ve bir takım gol atarsa oyun durur.
Futbolda orta, iki yan ve 4. hakem olmak üzere dört hakem görev yapar. Yan hakemler ve 4. hakem orta hakeme yardımcı olmak için onu uyarırlar, maçın idaresini orta hakem sağlar. Yan hakemler iki farklı yarı sahada ve yüzleri sahaya dönük şekilde dururlar ve en son savunma oyuncusuyla aynı çizgide olmaya dikkat ederler. Yan hakemler, korner atışları sırasında kale çizisi ile aynı doğrultuda durarak bir topun kaleyi geçip geçmediğini kontrol ederler.
Hakem oyunu 10 ana nedenden dolayı durdurur: Eğer bir oyuncu kasten tekme atar, çelme takar, sert şarj yapar, vurur, tutar, iter veya tükürürse, topsuz alanda markaj yaparsa veya topa elleriyle dokunursa hakem oyunu durdurur ve diğer takım topu kullanma hakkını elde eder. Eğer bir oyuncu bu hareketlerden birini kale sahası içerisinde yaparsa diğer takım penaltı kazanır ve penaltı noktasından topu kaleye atar. Penaltı atışı yapılırken, rakip kaleci ve penaltı atışını kullanan oyuncu dışında bütün futbolcular kale sahası çizgisinin dışında dururlar ve penaltı vuruşu yapılmadan sahaya giremezler.
kaynak: pixabay.com
Oyuncular penaltı atışını kaleden 11 m uzaklıktaki penaltı atış noktasına topu koyarak yaparlar.
Kalede sadece kaleci bulunur ve topa yalnız onun dokunmasına izin verilir. Penaltı atışları genellikle gol ile sonuçlanır, hakem atışın sonucu ne olursa olsun, atış sırasında kurallar dışında bir şey olursa atışı tekrarlayabilir. Penaltı alanı dışında faul yapılırsa defans yapan takım topun 9.15 m gerisinde durmak zorundadır ve atış yapılmadan daha yakına gelemez.
Penaltı alanı dışındaki fauller serbest vuruş ve direkt olmayan (indirect) fauller olarak iki kategoriye ayrılır. Serbest atışta top direkt kaleye gönderilebilir. Ancak direkt olmayan bir atışın gol sayılması için, vuruşu yapan oyuncu dışında, birtakım arkadaşının veya rakip oyuncunun daha topa dokunması ya da topun oyuncuya çarpması gerekir.
Futbolda, rakibe vurmak ve topa elle dokunmak kadar önemli bir kural da ofsayt (offside)’tır. Atak yapan takımın oyuncusu eğer, rakip takımın kalecisi ile savunma oyuncularının arasında ve kaleye en yakın (rakip kaleci dışında) futbolcu ise veya rakip kaleye o takımın oyuncularından daha yakınsa ve takım arkadaşından pas almışsa ofsayt olur. Eğer bir takımın oyuncusu topu rakip savunma ile aynı hizada veya onlara göre kaleden daha uzakta veya kendi yarı alanında alırsa ofsayt olmaz. Hakem ofsayta karar verirse düdük çalarak oyunu durdurur. Yan hakemler pozisyonun ofsayt olduğunu belirtmek için ellerindeki bayrağı sallayarak hakemi uyarır. Ofsayt durumunda defans yapmakta olan takım topu kullanma hakkını elde eder ve direkt olmayan atış yapar.
Birçok genç, amatör ve profesyonel ligde, maçlar beraber bittiğinde (eleme maçlarında), 30 dakikalık iki devre hâlinde 2 uzatma devresi oynanır. Altın gol kuralının geçerli olduğu maçlarda uzatmada ilk golü atan takım, gümüş gol kuralının geçerli olduğu maçlarda ise gol atılan uzatma devresinin bitiminde bir takım diğerinden üstün ise oyunu kazanır. Eğer uzatma dakikalarında eşitlik bozulmazsa, penaltı atışlarına geçilir, ilk 5 penaltı sonunda (bir takımın ardından diğer takımın atış kullanması şeklinde yapılır) bir takım diğer takımdan üstün ise maçı kazanır, eşitlik bozulmazsa bir takım atış kaçırana kadar penaltı atışları devam eder.
Kaynak – 2
Futbol; topu karşı kaleye sokmayı amaçlayan, el dışında öncelikle ayakla oynanan takım oyunudur. Dünyada en yaygın spor dalıdır. 11 kişilik iki takım arasında, yuvarlak (68-71 cm çapında, 396-453 gr ağırlığında) meşin bir topla oynanır. Dikdörtgen biçimindeki oyun alanının boyutları 90×45 m-110×75 m arasında değişirken, kale direklerinin yüksekliği (2.44 m), genişliği (7.32 m) aynıdır. Oyun süresi iki devre halinde 45’er dakikadan toplam 90 dakikadır. Oyun, biri ortada, ikisi yanda yer alan üç hakem tarafından yönetilir. Hakemlerin görevi, oyun kurallarını (ofsayt, penaltı, faul, taç, korner, çift vuruş, serbest vuruş, vb) yan tutmadan uygulamak, oyun disiplinini sağlamaktır.
Oyunun başlangıcında ve gol sonrasında takımlar, kendi alanları içinde bulunmak zorundadır. Hakemin işaretiyle takımlar karşı kaleye gol atmayı başlıca amaç sayan ortak saldırıya girişirler. Atılan golün geçerli olabilmesi için topun, kale çizgisini bütünüyle geçmesi gereklidir. Atılan gol sayısı oyunun sonucunu belirler. Top, yan çizgilerden dışarı çıkarsa taç, kale kenarı çizgilerinden dışarı çıkarsa köşe ya da avut atışıyla oyuna sokulur. Oyun kurallarına aykırı yapılan hareketler, ceza alanı dışında “serbest”, ceza alanı içinde “penaltı” vuruşuyla değerlendirilir. Orta hakemin uyarılarına (söz ya da sarı kart işareti) karşın, spor dışı davranışlarda bulunan futbolcu, oyundan çıkarılır (kırmızı kart).
Oyun içindeki duraksamalar, hakem tarafından normal süreye eklenir. Lig yöntemiyle yapılan futbol karşılaşmalarında galibiyete 2, beraberliğe 1 puan verilir. Ancak, son yıllarda Büyük Britanya liglerinde, açık futbolu özendirmek ve oyunun ilkesine uygun tutumu değerlendirmek amacıyla 3 farklı galibiyete 3 puan verilir. 3 puan sistemi, son yıllarda Türkiye’de de uygulanmaktadır. Eleme yöntemiyle yapılan karşılaşmalarda ise, eşitliğin bozulmaması durumunda, oyun 15’er dakikadan iki bölüm uzatılır, sonuç yine değişmezse karşılıklı 5’er penaltı atışına başvurulur.
Şort, tişört, çorap (tozluk), krampon (futbol kundurası), tekmelik oyuncuların giysilerini oluşturur. Takım formalarının bileşimi ve tutarlılığı (kaleci değişik renkte kullanabilir) gereksiz fazlalıklar denetlenir. Maç başlamadan önce futbolcuların giysileri, orta hakem tarafından gözden geçirilir. Günümüzde futbol profesyonel ve amatör olmak üzere iki dala ayrılmıştır. Profesyonel futbol bir meslek kabul edildiğinden, özellikle İngiltere, İtalya, Almanya, İspanya vb ülkelerde iyi futbolculara takım değiştirmeleri durumunda olağanüstü transfer ücretleri ödenmektedir.
