Futbolda savunma taktikleri nelerdir? Savunma, defans futbolu, savunmada uygulanan bireysel ve takım taktikleri, teknikleri hakkında bilgi.
Futbolda Savunma Taktikleri
Savunma top kaybedildiği anda başlar ve takım hâlinde yapılır. Oyuncu, kendi sahasında iken rakibini yakından marke ederek kale ile rakip arasında bulunmaya dikkat eder. Savunma sırasında yan haflar ve forvetler de defansa yardım eder. Defans taktikleri futbol tarihinin son dönemlerinde ortaya çıktı. Hücum oyuncularının teknik ve taktik standartlarının yükselmesiyle, defansta bulunan defans oyuncuların sayıları arttı ve defans oyuncuları kale önündeki alanları kendi aralarında paylaştılar. Bu durumda her bir hücum oyuncusuna bir defans oyuncusu düştü ve buna da “zon defans” (alan savunması) adı verildi.
Uzun bir süre uygulanan zon defans, üçlü bek sistemi ile birlikte yerini adam adama markaj sistemine bıraktı. Bir süre sonra ise forvet oyuncuları adam adama markaj metoduna karşı, defans oyuncularını zor duruma düşüren yer değiştirme metodunu uygulamaya başladılar. Daha sonra hücum oyuncularının derinlemesine veya yanlamasına yaptıkları pozisyon değişiklikleri sebebiyle, adam adama markaj metodunda meydana gelen bazı değişikliklerle “Birleşik Defans Metodu” ortaya atıldı. Bu metot adam adama markaj ile zon defansın sentezinden meydana gelirken, rakip hücum hattını durdurmak için defans oyuncuları hçr iki defans metodunu da uyguladılar. Futbolda savunma çok farklı şekillerde yapılabilir.
1. Kayarak Top Almak (Sliding Tackling)
Rakip oyuncunun topu vücudu ile emniyete alarak sürüşü sırasında, savunma oyuncusunun topun üzerine ya da önüne doğru kayarak müdahale etmesidir. Bu savunma oyuncusunun topun üzerine ya da önüne doğru kayarak müdahale etmesidir. Bu savunma şeklinde faul yüzdesi yüksek iken, aynı zamanda savunma oyuncusunun topu kazanamaması durumunda hemen ekarte olmasına neden olur. Savunma oyuncusu topa sahip olmadan önce kaleye gelecek tehlikenin en aza indirgenmesi için plân yapar. Ayrıca rakip oyuncunun taklingden kaçmak için verdiği uğraşın boşa gitmesini de sağlar. Takling, rakip topu öne sürdüğü zaman ve topla oynamadan önce yapılır.
2. Dripling Yapan Oyuncu Karşısındaki Savunma
Bu savunma tarzının amacı, takımın dripling yapan oyuncunun hızına uyumunu sağlamanın yanın da, rakip oyuncunun aldatmalı oyununa takım oyuncularının doğru tepkisini, savunma hareketlerinin kullanılmasını ve tekniğin yerinde ve zamanında uygulanmasını sağlamaktır. Diğer yandan bu savunma şekli rakip oyuncunun hareketini kontrol altında tutmayı, organize müdahaleyi ve rakip oyuncusunun oyununu engellemeyi hedefler. Aynı zamanda kendi kalesindeki driplingi engeller ve tehlikeli durumlarda oyuncu kendini riske atmadan topa sahip olur.
3. Orta Sahada ve ileri Uçta Savunma
Bu savunma şeklinde rakip takımın oyununu etkisiz hâle getirmek, rakibin hücumunu engellemek ve topu rakibin elinden almak hedeflenir. Takım oyuncuları sahadaki savunmayı sağlayabilmek amacıyla, antrenörün 10-15 metre uzakta durarak eli ile gösterdiği yöne doğru hızla koşarlar. Daha sonra kale çizgileri arasında koşan oyunculardan topu sahip olan orta sahada çizgisi üzerinden karşısındaki oyuncuya dripling yapar ve kaleye şut atmayı dener. Savunma oyuncusu ise ayağı ile topu bloke ederek şutu engellemeye çalışır.
4. Omuz Omza Mücadele
Bu mücadele sisteminde amaç, hücum yapan oyuncuyu engellemenin yanında, rakip oyuncunun topu kazandığı anda bloke yöntemi ile engellemesidir. Çok sık ve yakın markajlarla, rakip topa sahip olduğunda zor durumda bırakılarak, kalede tehlike yaratması önlenir. Ayrıca rakip oyuncuların hücum aksiyonlarının dikkatli bir şekilde takip edilmesiyle rakibin hareketleri belirlenir ve top yakın markajla uzaklaştırılır.
5. Kafa Vuruşu ile Savunma
Bu savunma tarzının genel amacı, topun ve rakibin pozisyonuna göre pozisyon alarak, rakibe belli uzaklıktan markaj yapmaktır. Savunma, topa doğru koşarak bir bacağın üzerinde sıçramakla ve topa en yüksek noktada müdahale ederek yapılır.
6. Pres
Savunma hareketlerinin özel bir şekli olan pres, topa sahip olmayı deneyen oyuncuya birden fazla oyuncu ile baskı yapılmasıdır. Bu baskının nedeni, rakip oyuncunun oyun alanını daraltarak topu topa sahip olmak isteğidir ve bütün oyuncularının katılımı ile yapılır. Diğer yandan oyun alanının daraltılması İle forechecking, rakip takımın ceza sahası ile takım yarı alanında uygulanır ve hücum eden takım karşısından, takım kendi alanında ve kale önünde çoğalarak alanı daraltır. Ayrıca pres yapan oyuncunun topa sahip rakip takım oyuncusunun uzaklığını iyi ayarlamak amacıyla, sırtının kendi kalesine dönük olması gerekir. Top markaj altında olmadığı sürece ayakla kontrol edilir. Ekarte durumunda oyuncu topu yatarak kazanmayı dener.
Defansta Uygulanan Bireysel Taktikler
İkili mücadeleye giren bir savunma oyuncusu öncelikle beş muhtemel durumu göz önünde bulundurmak zorundadır.
a. Rakibin topla dönüşünü engelleme:
Tüm oyuncular, özellikle kalelerine yakın pozisyonda bulunanlar, öncelikle rakibin topla birlikte yüzünü kaleye dönmesini engellemeye çalışmalıdırlar. Bunu gerçekleştiremedikleri zaman rakibe birçok alternatifi kullanma şansını vermiş olurlar. Tekniğin uygulanmasında defans oyuncusunun dikkat etmesi gereken hususlar şunlardır:
Topa sahip rakip oyuncuyu gözetmelidir.
Top hareket hâlindeyken yer tutmalıdır.
ikili mücadeleye girdiği an rakip hareketlerinden ziyade topu gözetlemelidir.
Sabırlı olmalıdır. Sabır ve konsantrasyon defans oyuncuları için önemli niteliklerdir. Topu kesmek için doğru zaman seçmelidir. Topu kesmek için doğru zaman; hücum oyuncusunun dönmeye kalkıştığı ve tam yarı yarıya döndüğü andır.
b. Oyunu defansın önünde tutmak:
Hücum oyuncularının yüzleri kaleye dönük olduğu durumlarda, herhangi bir şekilde rakibin geriye doğru veya paralel paslarla oynamaya zorlayacak şekilde yer tutmak gereklidir. Bu pozisyondaki defans oyuncusunun ikili mücadeleye girmek için doğru uygulaması gereken ön şartlar şunlardır:
- 1 .Yaklaşım açısı veya hattı,
- 2.Yaklaşım hızı,
- 3.Rakibe uzaklığın ayarlanması,
- 4.İnisiyatifi ele geçirme veya topu kesmek için şaşırtmaca,
- 5. Konsantre olma ve topu gözetleme,
- 6. Sabırlı olma.
c. Oyunu tek yöne zorlamak:
Oyunun defans önünde oynanmasının sağlanamadığı veya topun yan tarafta olduğu durumlarda, defans rakip oyuncular taç çizgisi boyunca oynamaya zorlanmalıdır.
Bu durumda defans oyuncusunun avantajları şunlar olacaktır:
- 1. Hücum oyuncusunun oynayacağı açı küçülecektir.
- 2. Hücum oyuncusunun pas atabileceği oyuncu sayısı sınırlandırılacaktır.
- 3. Oyun tahmin edilebilir hâle gelecektir.
d. Kademe:
Kademe yapan oyuncunun pozisyonu, eğer topa sahip ise, takım arkadaşı ve kendi kalesi doğrultusundaki bir açı üzerinde duracak şekilde olmalıdır. Kademe yapan defans oyuncusunun takım arkadaşına olan uzaklığını dört faktör etkiler. Bu faktörler şunlardır:
1. Sahanın genişliği: ikili mücadeleye giren oyuncu ile kademe yapan oyuncu arasındaki uzaklık, topun oynandığı alana göre farklı olacaktır. Şayet oyun orta alan çizgisinde ise, kademe daha uzak, kaleye yaklaştıkça daha yakında yapılmalıdır.
2. Defansın anlaşması,
3. Rakibin tipi,
4. Defans oyuncularının hızı.
e. iletişim: Kademe yapan oyuncu, ikili mücadeledeki oyuncuyla iletişim hâlinde olmalıdır.
Savunmaya Yönelik Takım Taktikleri
a. Ofsayt tuzağı: Takım taktiği içerisinde kullanılan defans araçlarından biri de ofsayt *tuzağıdır. Alanı daraltarak rakip oyuncuların paslaşmasını zorlaştırmak ve savunmayı öne çıkarıp futbol oyun kurallarından faydalanarak rakibin hücumunu sonlandırmak amacı ile yapılır.
b. Standart pozisyonlar: Standart pozisyonların iyi değerlendirilmesi ve buna karşı savunma tedbirlerini doğru almak bir futbol takımının önemli görevlerindendir. Yapılan istatistiki değerlendirmelerde atılan gollerin % 40’ının serbest vuruşlar sonucu olduğu ortaya konulmuştur. Özellikle önemli maçlarda ve takımların güçlerinin denk olduğu durumlarda golün atılması, daha çok standart pozisyonların iyi değerlendirilmesi sonucu gerçekleşmektedir. Standart pozisyonlarda savunma açısından dezavantajlar mevcuttur. Bunun sebepleri:
1. Hücum yapacak takım önceden plânlanmış bir uygulamayı gerçekleştirir. Savunma açısın-
dan süprizle karşılaşmak söz konusudur.
2. Toptan 9.15 m uzakta bulunmak zorunluluğu vardır.
3. Oyun durdurulduğu zaman savunma oyuncularının genellikle konsantrasyonu bozulur.
4. Bu sebeplerden dolayı başarılı bir defans yapmak için yerine getirilmesi gereken koşullar vardır. Bu koşullar:
1. Kişisel ve takım disiplini,
2. Detaylı plânlama ve organizasyon,
3. Konsantrasyondur.
Oyun durdurulduğunda savunma oyuncularının çeşitli sebeplerden dolayı konsantrasyonları bozulur. Gereksiz bir şekilde hakeme itiraz etmek, rakip oyuncularla tartışmak savunma oyuncularının konsantrasyonunu bozucu dav ranışfardır.
Tüm standart pozisyonlarda taktik açıdan problemler aynıdır. Bu problemler:
a. Oyuncuları marke etmek,
b. Alanı marke etmektir.
Standart pozisyonlar; serbest atışları, köşe vuruşları, kale atışları ve taç atışlarını içermektedir Serbest atışlarda alınacak savunma tedbirleri atışın kullanılacağı alana göre (hücum alanı, ceza alanı) farklılık gösterir.
1. Hücum, alanı ve orta alandaki serbest atışlarda savunma:
Bir takım 1/3 alanda veya orta alanda bir serbest atış kazandığı zaman hücum eden takım oyuncularının ilk hareketi, her zaman için atışı hızlı bir biçimde kullanmak olmalıdır.
Buna karşı koymak için savunma oyuncuları, serbest atış nerede olursa olsun hemen topla kale arasında yer tutmaya yönelmiş olmalıdır. Böylelikle topun direkt olarak ileriye oynanması engellenmiş olur ve rakip, zor teknikleri uygulama zorunda bırakılır. Amaç topu alan oyuncunun topu almada ve kontrol etmede daha zor durumda kalmasını sağlamaktır. ikili mücadeleyle kazanılan zamanda da boşluklar doldurulacaktır.
Ceza alanı yakınındaki direkt vuruşlarda savunma:
Ceza alanı yakınındaki serbest atışlarda baraj oluşturulması doğru bir davranıştır. Savunma davranışı olarak yer alan baraj oluşturmada dört önemli nokta vardır:
a. Baraj kim ve kimler tarafından oluşturulur? Baraj pozisyonu oluşturma, kaleci tarafından değil de bir dış oyuncu tarafından gerçekleştirilmelidir. Bunun sebebi kalecinin barajı oluştururken kalenin bir tarafının tamamen boşaltılması tehlikesidir. Kaleci bu durumlarda kalesini korumak için barajın arkasında olmamalı, topu görecek bir şekilde pozisyon almalıdır. Barajın oluşturulmasını gerçekleştirecek oyuncu, toptan 9.15 m uzakta, oluşturulan barajın kapattığı köşedeki kale direği ve top ile aynı doğru üzerinde bulunmalıdır.
b. Barajda kaç oyuncu yer almalıdır? Sorunun cevabı büyük ölçüde serbest atışın yapılacağı alana bağlıdır. Bununla birlikte daha önceden rakip hakkında çok iyi bilgi toplanmışsa ve rakibin çok iyi topa vuran bir oyuncusu varsa bazen değişiklik olabilir. Ancak genellikle şu kurallara uyulur:
1. Atış D yayı üzerinde ise dört veya beş oyuncu,
2. Atış D yayı ile ceza alanı arasında ise üç veya dört oyuncu.
3. Atış ceza alanı yan taraflarında ve uzağında ise iki veya üç oyuncu ile baraj kurulur.
4. Atış taç çizgisine yaklaştıkça ve ceza alanından iyice uzaklaştıkça bir oyuncu tarafından baraj gerçekleştirilir.
c. Oyuncular barajda ne şekilde dizilirler? Bir takım baraj oluştururken, barajı oluşturacak oyuncular önceden belirlenmiş olmalıdır. Aksi takdirde savunmada karışıklık ve zaaflar ortaya çıkacaktır. Barajı kimlerin hangi sırada oluşturacağı önceden kesin belirlenmiş olmalıdır. Sıralamada, topla kale direğinin oluşturacağı doğrunun dışında bir oyuncu bulundurularak, uzun oyunculardan kısa oyunculara doğru dizilmelidir. Oyuncular birbirlerine yakın ve kapalı pozisyonda iken ayak ucunda yükselmeli ve baş hafif öne eğik olmalıdır,
d. Baraj ne zaman dağılır? Barajı erken dağıtmak kadar geç dağıtmak da sakıncalıdır. Bunun sebepleri oyuncuların birbirlerinin bellerinden tutmaları veya kollarını birbirlerine dolamalarıdır. Standart pozisyonlara karşı savunmada barajın dışında diğer önemli bir nokta da, barajın dışında kalan oyuncuların durumudur. Bu oyuncuların pozisyonu da atışın yapılacağı alanla ilgilidir.
c. Markaj
Takım taktiklerinden bir diğeri de markajdır ve üç bölüme ayrılır:
1. Adam Markajı: Belirli bir oyuncuya karşı (ismi, görev, numarası belli) bütün sahada yapılan markajdır. Top kaybı sonrası bütün oyuncular, defansta belirli rakip oyuncuları markaja alırlar ve bunlardan sorumludurlar.
2. Alan Markajı: Alanın müdafası değil, o alanın içine giren herhangi bir oyuncunun marke edilmesidir. Belirli bir sahanın içinde esnek olarak yapılır. Rakip oyuncular değişebilir, ancak sahanın her yerinde marke edilmez.
3. Kombine Markaj: Takım markajı ve saha markajının sentezi kombine markajı oluşturur. Bu markajda rakibin başarılı oyuncusuna adam markajı yapılırken, diğer durumlarda alan markajı uygulanır. Kombine markajda bütün savunma oyuncuları en başarılı oldukları bölgelerde rakiple mücadele ederler.
