Galaksi Çeşitleri ve Özellikleri Nelerdir? Resimlerle Açıklamaları

0
Advertisement

Galaksi çeşitleri nelerdir? Şekillerine göre galaksi türleri ve özellikleri, örnekleri, resimlerle galaksilerin sınıflandırılması.

Galaksiler, yerçekimi tarafından bir arada tutulan toz, gaz, karanlık madde ve bir milyondan trilyon yıldıza kadar her yerde yayılan sistemlerdir. Neredeyse tüm büyük galaksilerin merkezlerinde süper kütleli kara delikler içerdiği düşünülüyor. Kendi galaksimiz Samanyolu‘nda güneş, dört milyon güneş kadar kütleye sahip süper kütleli bir kara delik olan Sagittarius A * etrafında dönen yaklaşık 100 ila 400 milyar yıldızdan sadece biridir.

Kozmosa ne kadar derin bakarsak, o kadar çok galaksi görüyoruz. 2016 yılında yapılan bir araştırmada, gözlemlenebilir evrenin iki trilyon veya iki milyon milyon galaksi içerdiği tahmin ediliyor. Bu uzak sistemlerden bazıları bizim Samanyolu galaksimize benzer, diğerleri ise oldukça farklı.

Galaksiler görsel morfolojilerine göre eliptik, sarmal, sarmal çubuklu veya düzensiz olarak kategorize edilir. Bazen alt kategorilere ayrılırlar.

Galaksilerin Sınıflandırılması

Gökbilimcilerin galaksileri görsel görünümlerine göre gruplara ayırmak için kullandıkları bir sistem, galaksi morfolojik sınıflandırmasıdır. Galaksilerin morfolojilerine göre sınıflandırıldığı birçok şema kullanılmaktadır. En ünlüsü Edwin Hubble tarafından tasarlanan ve daha sonra Gerard Vaucouleurs ve Allan Sandage tarafından genişletilen Hubble sekansıdır.

galaksi sınıflandırması

Advertisement

Günümüzde, galaksi sınıflandırması ve morfolojisi, büyük ölçüde hesaplama yöntemleri ve fiziksel morfoloji kullanılarak yapılmaktadır.

Başlangıçta Edwin Hubble galaksileri dört ana kategoriye ayırdı: sarmal galaksiler, çubuklu sarmal galaksiler, eliptik galaksiler ve düzensiz galaksiler. Gözlemler, sarmal gökadaların evrende bulunan en yaygın gökada türü olduğunu ortaya çıkardı.

Sarmal (Spiral) Galaksiler

Sarmal (Spiral) Galaksiler

Spiral kollarla çevrili merkezi bir çıkıntıya sahip düz, dönen bir diske sahiptirler. Dönme hareketi saniyede yüzlerce kilometre / mil hıza ulaşır. Bu genellikle diskteki maddenin kozmik bir fırıldak gibi kendine özgü bir spiral şekle bürünmesine neden olabilir. Merkezde bulunan çıkıntı, daha yaşlı, sönük yıldızlardan oluşuyor ve genellikle süper kütleli bir kara delik içerdiği düşünülüyor.

Tümsek etrafında dönen yıldızlar diski galaksiyi çevreleyen kollara ayrılma eğilimindedir. Bu sarmal kollar bol miktarda gaz ve toz içerir, bu nedenle bu bölgelerde birçok genç yıldız doğar. Bu genç yıldızlar, hızlıca ölmeden önce çok parlak bir şekilde parlıyor. Sarmal galaksiler, spirallerinin sıkılığına, kollarının yumruğuna ve merkezi şişkinliklerinin genel boyutuna göre sınıflandırılabilir.

Bu galaksilerin içerdiği göreceli gaz ve toz miktarları bu farklılıkları tasvir edebilir. Andromeda, sarmal galaksinin mükemmel bir örneğidir.

Advertisement

Eliptik Galaksiler

Eliptik Galaksiler

Eliptik galaksiler uzun küresel bir şekle sahiptir ve merkezde bir çekirdek veya çıkıntıdan yoksundur. Çekirdek olmamasına rağmen, galaksi merkezde hala daha parlaktır ve galaksinin dış kenarlarına doğru daha az parlak hale gelir.

Işıklarına yaşlı kırmızımsı yıldızlar hakimdir. Ayrıca sarmal kollardan yoksun görünüyorlar. Yıldızlar, gazlar ve diğer materyaller eliptik bir galakside dağılmıştır. Eliptik galaksiler neredeyse yuvarlak veya uzun ve puro şeklinde olabilir.

Tek tek yıldızlar bir eliptik galaksinin merkezinde yörüngede dönseler de, yörüngelerin hepsi spiral şeklinde göründükleri gibi aynı yönde değildir. Bu nedenle, eliptik galaksiler sistematik bir şekilde dönmüyor gibi görünmüyor.

Eliptik Galaksiler

Teoriler, eliptik bir galaksideki kütlenin büyük bir kısmının, merkezi bir kara deliğin varlığından kaynaklandığını öne sürüyor. Eliptik galaksiler çok az aktiviteye sahiptir ve çoğunlukla düşük kütleli eski yıldızları içerir, çünkü orada yeni yıldızlar oluşturmak için gereken gazlar ve tozlar oldukça eksiktir.

Eliptik galaksilerin boyutları, küçük cüce galaksilerden devasa galaksilere kadar değişiklik gösterir. Dev bir eliptik galaksinin bir örneği ESO 325-G004 iken, Aslan I cüce bir eliptik galaksidir. Dev ve cüce eliptik galaksiler arasındaki bir ara madde, M32 ve M110 gibi sistemlerdir, bunlar Andromeda galaksisinin yoldaşlarıdır.

Düzensiz Galaksiler

Düzensiz galaksiler
Düzensiz galaksilerin, diğer tüm galaksiler gibi sürekli hareket halinde olmalarına rağmen, belirli bir şekli yoktur. Çekirdeksel bir çıkıntıya veya spiral kol izlerine sahip görünmediklerinden kaotik bir görünüme sahiptirler.

Bazı düzensiz galaksiler bir zamanlar sarmal veya eliptik galaksilerdi, ancak eşit olmayan bir dış çekim kuvveti ile deforme olmuşlardır. Düzensiz galaksiler bol miktarda gaz ve toz içerebilir. Düzensiz galaksiler genellikle küçüktür, Samanyolu galaksisinin kütlesinin yaklaşık onda biri kadardır.

Düzensiz galaksiler

Şimdiye kadar, üç ana düzensiz galaksi türü oluşturulmuştur:

Advertisement
  1. bazı yapılara sahiptirler ancak Hubble sekansına yerleştirilmeleri için yeterli değildirler.
  2. herhangi bir yapıya sahip gibi görünmüyorlar.
  3. düzensiz cüce galaksi. Düşük metalikliğe ve nispeten yüksek gaz seviyelerine sahip olma eğilimindedirler. Ayrıca Evreni dolduran ilk galaksilere benzer olduklarına inanılıyor.

Düzensiz galaksiler, daha büyük bir komşunun yerçekimi tarafından bozulabilir, bunun güzel bir örneği Samanyolu’muz tarafından bozulan Büyük ve Küçük Macellan Bulutlarıdır.

Çubuklu Sarmal Galaksiler

Çubuklu Sarmal Galaksiler

Çubuklu sarmal gökadalar, normal sarmal gökadalarla aynı özellikleri ve işlevleri paylaşır, ancak aynı zamanda, çıkıntının merkezinde uzanan ve diske doğru uzanan bir parlak yıldız çubuğuna da sahiptir. Parlak şişkinlik burada çok az aktiviteye sahiptir ve çoğunlukla daha yaşlı, kırmızı yıldızlar içerir. Bar ve kollar, yıldız oluşumu da dahil olmak üzere birçok aktiviteye sahiptir.

Çubuklu sarmal gökadanın mükemmel örneği, kendi gökadamız Samanyolu‘dur. (Bazı kaynaklar Samanyolunun sadece spiral/sarmal galaksi olduğundan bahsetmektedir) Ayrıca üç kategoriye ayrılırlar:

  1. Çubuklu sarmal gökada tip A – kısaltma SBa – sıkıca bağlanmış kollara sahiptirler.
  2. Çubuklu sarmal gökada tip B – kısaltma SBb – hem sıkı hem de gevşek bağlı kollara sahiptirler.
  3. Çubuklu sarmal gökada tip C – kısaltma Sbc – gevşekçe bağlı kolları vardır.

Sarmal galaksilerin yaklaşık üçte ikisi, merkezlerinden geçen bir çubuk yapısı içerir.

Diğer Galaksi türleri

Bazı galaksiler, çıplak bir çekirdeği çevreleyen halka benzeri bir yıldız yapısına ve yıldızlararası ortama sahiptir. Daha küçük galaksiler sarmal galaksilerin çekirdeğinden geçerken bu şekli aldıklarına inanılıyor.

Hoag cismi

Hoag cismi

Merceksi galaksiler, hem sarmal hem de eliptik galaksilerle benzerlikler paylaşan bir galaksi türüdür. Eliptik bir yıldız halesine sahip, kötü tanımlanmış sarmal kollara sahiptirler.

Bazı galaksiler aşırı dağınık galaksiler olarak sınıflandırılır – son derece düşük yoğunluklara sahiptirler. Samanyolu kadar büyük olabilirler, ancak görünür yıldız sayısı tipik olarak % 1 civarındadır. Bu, yıldız oluşturan gaz eksikliğine atfedilir.

Öte yandan, tozlu gaz konsantrasyonları ve yeni oluşan yıldızların görünümü ile karakterize edilen yıldız patlaması galaksileri var. Genellikle, bu yıldızların çoğu büyüktür ve çevreleyen gazla güçlü bir şekilde etkileşime giren süpernova patlamalarıyla sonuçlanır.

Siz bunu okurken var olan veya keşfedilen birçok başka galaksi türü vardır. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, galaksiler gibi gittikçe daha uzak veya sönük yapılar gözlemlenebilir ve incelenebilir ve bu da sürekli büyüyen bir sınıflandırmaya yol açar.

Advertisement


Leave A Reply