Global Dimming (Küresel Karartma) Nedir? Küresel karartma nasıl gerçekleşir, nedenleri ve etkileri nelerdir, hakkında bilgi.
Global Dimming (Küresel Karartma) Nedir?
Global Dimming, Küresel karartma, Dünya yüzeyine ulaşan güneş radyasyonu miktarındaki azalma olarak tanımlanır. Fosil yakıtların yan ürünü, güneş enerjisini emen ve güneş ışığını uzaya yansıtan küçük parçacıklar veya kirleticilerdir. Bu fenomen ilk olarak 1950 yılında tanındı. Bilim adamları, 1950’den beri, Güneş’in Dünya’ya ulaşan enerjisinin Antarktika’da % 9, ABD’de % 10, Avrupa’nın bazı kısımlarında % 16 ve Rusya’da % 30 düştüğüne inanıyor. Bu durum çevremiz için yüksek risk oluşturuyor.
Çeşitli bölgelerde farklı küresel karartma seviyelerini gözlemler. Şimdiye kadar, Güney Yarımküre, çok küçük miktarlarda küresel karartma görmüştür; Kuzey Yarımküre ise,% 4-8 oranında daha önemli düşüşlere şahit olmuştur. Avrupa ve Kuzey Amerika’nın parçaları gibi bölgeler karartmadan kısmi iyileşme gözlemlerken, Çin ve Hindistan’ın parçaları küresel karartmada artış yaşanmıştır.
Global Dimming (Küresel Karartmanın) Nedenleri
Güneşin parlaklığındaki değişikliklerin küresel karartmaya neden olduğu düşünülüyordu ancak daha sonra bunun küresel karartmanın büyüklüğünü açıklamak için çok yetersiz olduğu anlaşıldı.
Aerosollerin küresel karartmanın ana sebebi olduğu bulunmuştur. Fosil yakıtların endüstri ve içten yanmalı motorlarda yakılması, kükürt dioksit, is ve kül gibi yan ürünleri yayar. Bunlar, özellikle aerosoller olarak adlandırılan partikül kirliliği oluştururlar. Aerosoller, küresel karartmanın öncüsü olarak şu iki yolla hareket eder:
Bu parçacıklar, atmosfere girer ve gezegenin yüzeyine ulaşmadan önce güneş enerjisini doğrudan emer ve radyasyonu tekrar uzaya yansıtır.
Bu parçacıkları içeren havadaki su damlacıkları kirli bulutlar oluşturur. Bu kirli bulutlar daha ağır ve daha fazla damlacıklara sahiptir. Bu tür bulutlara “kahverengi bulutlar” denir ve bu bulutlar güneş radyonunu daha yansıtıcı yapar.
Gökyüzünde yüksekte uçan kontralar denilen uçaklardan yayılan buharlar, ısı yansımasının ve ilgili küresel karartmanın başka bir nedenidir.
Hem küresel karartma hem de küresel ısınma tüm dünyada gerçekleşti ve yağış paternlerinde ciddi değişikliklere neden oldular. Ayrıca, Sahra-altı Afrika’da milyonlarca insanı öldüren 1984 Sahra kuraklığının ardında küresel bir karartma olduğuna inanılıyor. Bilim adamları, küresel karartmanın yarattığı soğutma etkisine rağmen, dünyanın sıcaklığının geçen yüzyılda 1 dereceden fazla yükseldiğini düşünüyorlar. Küresel karartma gerçekleşmezse, gezegenin sıcaklığındaki yükselme çok daha yüksek olacaktı ve insanların, bitkilerin ve hayvanların yaşamlarını ciddi bir şekilde etkileyebilirdi.
Fosil yakıtlar ve diğer çeşitli kaynaklardan gelen kirliliğin artması nedeniyle, ısı dünya atmosferine gömülür. Bu ısı, dünyanın sıcaklığındaki marjinal bir artışa neden oldu. Bunun nedeni, sera gazlarından gelen ısınmanın küresel karartmadan kaynaklanan soğutma etkisiyle dengelenmesidir.
Küresel Karartmanın Etkileri
Küresel karartmanın dünyanın çevresi ve canlı varlıkları üzerinde yıkıcı etkileri vardır. Küresel karartmaya neden olan kirleticiler asit yağmurlarına, insanlarda solunum yolu hastalıklarına yol açar.
Güneş enerjisinin, küresel karartma ile birlikte uzaya yansıması sonucu, kuzey yarım küredeki su daha soğuk hale geldi. Bu, daha yavaş buharlaşmaya ve daha az su damlacıklarının oluşmasına yol açar. Bu ayrıca dünyanın belirli bölgelerine ulaşan yağmur miktarında azalmaya neden olur, bu da kuraklık ve kıtlık durumlarıyla sonuçlanır. Açlıktan dolayı ölümler gibi trajik sonuçlar oluşur. Küresel karartmanın dünyanın yıllık yağışlarının % 50’sine neden olan Asya musonları üzerindeki etkisi konusunda endişeler büyüktür. Böyle bir olumsuz etki, dünya nüfusunun yarısının açlığı ile sonuçlanabilir.
Küresel karartmanın ısı dalgalarına ve kaçak yangınlara neden olduğuna da inanılmaktadır. Ayrıca, güneş ışığındaki veya güneş ışınımındaki düşüş, bitkilerde fotosentez sürecini olumsuz yönde etkileyecektir.
Küresel karartmanın, karbon emisyonlarının küresel ısınmaya olan gerçek etkisini tersine çevirdiği düşünülmektedir. Dolayısıyla, küresel karartmaya neden olan parçacık emisyonunu azaltmak için çaba sarf edilirse, küresel ısınmayı arttıracak ve küresel sıcaklıklar iki kattan fazla artıracaktır. Bu gezegeni, neredeyse yaşanmaz hale getirecektir. Bu durumu önlemek için, hem sera gazı hem de partikül madde emisyonunun aynı anda azaltılması önemlidir. Bu durumda ancak denge sağlanabilir.
