Göçlerin Nedenleri ve Çeşitleri

Göç nedir ve neden oluşur? Göçlerin sebepleri ile göçlerin türleri ile ilgili genel bilgilerin yer aldığı göçler konusunun özet anlatımı.

Göç; ekonomik, sosyal ya da siyasî nedenlerle birey ya da toplulukların yer değiştirmesidir.

Bu yer değiştirme

• Geçici ya da sürekli;

• Yakma ya da uzağa olabilir.

• Göç, kimi zaman gönüllü,

• Kimi zaman zorunlu da olabilir.

Söz gelimi deprem, sel, savaş gibi sebeplerle nüfusun güvenliğini sağlamak için belli bir yerden diğer bir yere topluca yer değiştirme zorunlu bir göçtür. Kimi zaman gerçekleşen sınır değişiklikleri de zorunlu göçe neden olabilir.

Göçlerin Doğal Nedenleri

• deprem,

• volkanik olaylar,

• iklim değişiklikleri,

• seller ve taşkınlar gibi,

Göçlerin Sosyal Nedenleri

• savaşlar,

• iç karışıklıklar,

• ihtilaller,

• dini sebepler Göçlerin en önemli nedeni ekonomiktir.

Göç hareketi insanlara yeni fırsatlar verir. ihtiyaçlarını en iyi şekilde gerçekleştirmek isteyen insanoğlu için göç; mesleki ve sosyal bir hareketlilik sağlar.

Göçleri, göç edenlerin gittikleri yerlere göre iç göçler ve dış göçler diye iki ana grupta toplayabiliriz :

A – İÇ GÖÇLER

Bir ülke içinde bölge, kent, kasaba ve köy gibi bir yerden diğerine yönelik nüfus hareketleri iç göç olarak değerlendirilmektedir.

İç göç bakımından ülkemiz, büyük bir hareketlilik içindedir. Bu hareketlilikte kısa süreli ve değişik amaçlı göçler yanında, bir yere yerleşmeye yönelik göçler önemli yer tutmaktadır.

Ekonomik yönü ağır basan göçler içinde, mevsimlik iş gücü göçleri önemli bir yer tutar. Bu göçler yılın belirli dönemlerinde gerçekleştiği için periyodik göçlerdir. Bunlar daha çok tarım işçilerinin yer değiştirmeleri biçimindedir. Pamuk toplama mevsiminde Doğu ve Güneydoğu Anadolu’dan her yıl yüz binlerce tarım işçisi Çukurova’ya gelir. Aydın, Manisa ve Antalya illerine de diğer illerden çok sayıda mevsimlik tarım işçisi gitmektedir.

Yine, mercimek hasadı döneminde Mardin ve Şanlıurfa’ya; ot biçme döneminde Yüksekova’ya (Hakkâri) yapılan iş gücü göçleri de bu kategoride yer alır.

Mevsimlik göçlerden bir bölümü de, yaylacılık olarak adlandırdığımız nüfus hareketidir.

Bir yere yerleşmek amacıyla yapılan göçler ülkemizde olduğu gibi diğer ülkelerde de oldukça önemlidir. Çünkü bu göçler, hem miktar bakımından fazladır, hem de ekonomik, sosyal ve siyasî sonuçlar doğuran kalıcı nüfus hareketleridir.

Yurdumuzda bu anlamdaki iç göçler 1950’lerden önce çoğunlukla il içi, il merkezlerine ya da bölge merkezlerine yönelikti. Bu dönemde iç göçlerin önemli bir bölümünü mevsimlik iş göçleri oluşturuyordu.

1950’lerden sonra iç göçlerin hem niteliği hem de yöneldiği merkezler değişti. Bu dönemde iç göçlerin hızlanmasında etkili olan başlıca faktörler şunlardır:

1. Tarımda makineleşme

2. Tarımda pazar için üretimin yaygınlaşması

3. Karayollarıyla birlikte ulaşım imkânlarının artması

4. Hızlı nüfus artışı (nüfus patlaması)

5. Kentlerde inşaat sektörünün hızla gelişmesi

6. Yeni fabrikaların kurulması

7. Daha iyi yaşama isteği

8. Yeni iş imkânları elde etme amacı

Yurdumuzda iç göçlerin belli merkezlere yönelme nedeni de çeşitlilik göstermektedir.

İç göçlerin belli merkezlere yönelmesi en başta sanayileşme ile ilgilidir. Kırıkkale, Batman, Seydişehir, iskenderun, Karabük, Ereğli, Tarsus ve Mersin ile istanbul’un birçok ilçesi buralarda gerçekleştirilen sanayi yatırımları sayesinde hızla gelişmiştir.

Yine, turizm yatırımlarına paralel olarak Antalya, Çeşme, Alanya, Manavgat, Marmaris, Bodrum, Ayvalık gibi kıyı kentlerinin birer iç göç çekim merkezi haline geldiği görülmektedir.

Bazı merkezler de belirgin bir özellikleriyle değil, genel olarak ticaret, sanayi ve tarım alanındaki gelişmeleriyle iç göç çekim merkezleri haline gelmişlerdir. Konya, Kahramanmaraş, Gaziantep, İsparta, Malatya, Manisa, Eskişehir, Kayseri bu özellikteki merkezlerin başlıcalarıdır.

Türkiye’deki iç göçlerin başlıca özellikleri

1. Göçler genellikle doğudan batıya doğrudur.

2. İç Anadolu ve Ege bölgelerinde göçler daha ziyade bölge içi göçlerdir. Oysa Karadeniz, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki göçler uzun mesafelidir ve İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük merkezlere doğrudur.

3. Kentten kente göç edenlerin, kırdan kente göç edenlere oranla daha fazla olduğu dikkat çekmektedir.

4. Göç edenler içinde 15-44 yaş gruplarındaki üretici nüfus ağırlıktadır. Bu da göç olayında en etkili unsurun iş bulmaya yönelik olduğunu ortaya koymaktadır.

B – DIŞ GÖÇLER

Dış göçler, bir ülke ile diğerleri arasındaki nüfus alış verişleridir. Bu göçler sonunda bir ülke ya nüfus kaybına uğrar ya da nüfus kazanır.

Yurdumuz, konumu gereği yüzyıllarca çeşitli dış göçlere sahne olmuştur. Osmanlı Devleti’nin sınırlarını hızla genişlettiği 15. ve 16. yüzyıllarda, büyük miktarda Türk nüfusu başta Balkanlar olmak üzere Avrupa’ya yerleşti. Duraklamayı izleyen gerileme döneminde Osmanlı Devleti toprak kayıplarına uğradıkça bu durum tersine döndü. Büyük bir nüfus kitlesi bu sefer Anadolu’ya göç etmek zorunda kaldı.

Cumhuriyetten sonraki yıllarda; Lozan Antlaşması gereğince Türkiye’deki Rumlarla, Yunanistan’daki Türkler karşılıklı olarak değiştirildi. Bu değişiklik esnasında yüz binlerce kişi Türkiye’den göç etti. Buna karşılık Yunanistan’daki Türklerin büyük bir bölümü de Türkiye’ye geldi.

1960’lara kadar dışardan göç alan Türkiye, bu dönemden sonra dışarıya göçmen göndermeye başladı.

Başta Almanya olmak üzere Fransa, Avusturya, Hollanda, Belçika ve İsviçre’ye çok sayıda işçi gönderildi.
1970’lerden sonra da işçi göçleri Libya, Suudi Arabistan, Ürdün gibi Arap ülkelerine yöneldi. Şu anda büyük çoğunluğu Avrupa’da olmak üzere yurt dışındaki işçilerle eş ve çocuklarının sayısı iki buçuk milyona yaklaşmıştır.

Dış göç açısından değinilmesi gereken önemli bir nokta da beyin göçüdür. Bu kavram, az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkelerdeki yüksek nitelikli kişilerin sanayileşmiş ülkelere akışım ifade etmektedir.

Beyin göçünün başlıca nedenleri

– Ücret eşitsizlikleri.

– Gelişmiş ülkelerde çalışma kolaylıklarının fazla olması,

– Göç gönderen ülkelerde nitelikli iş gücünün kendine uygun iş bulmakta zorlanması