Grönland Adası nerededir? Grönland Adası’nın yüzölçümü, özellikleri, iklimi, haritası, yaşam koşulları ve ekonomisi hakkında bilgi.
Grönland Adası Hakkında Bilgi
Grönland; Kuzeydoğu Amerika’da Danimarka’ya bağlı adadır. Yüzölçümü : 2.175.600 kilometrekaredir. Dünyanın en kuzeydeki kara parçasının en büyük adası olan Grönland; doğudan Grönland Denizi, güneydoğudan, güneyden Atlas Okyanusu ile çevrelenirken, batıdan bir denizler ve boğazlar dizisiyle (Davis Boğazı, Baffin Denizi, Smith Sound, Kane Havzası, Kennedy ve Robeson kanalları) ABD’ye bağlı Arktik Takımadalarından ayrılır. Ada, kendisini kuzeyden kuşatan Kuzey Buz Denizi kenarında 83°40′ enlemine ulaşır. 2/3’lük bölümü Kuzey Kutup Dairesi içinde kalan adanın 4/5’i bir buzul takkesiyle örtülüdür. Grönland’ın kuzeyindeki Morris Jesup Burnu, Kuzey Kutbu’nda 710 km. uzaklıkta; güneyindeki Farvel Burnu 60° enlemindedir.
Yüzey Şekilleri:
Ada topraklarının büyük bölümünü kaplayan Grönland Kalkanı, birinci zamanda kurulan ve daha sonra düzleşen topraklardandır. Bu prekabriyum kalkan, Kanada Kalkanı gibi granit ve gnayslardan oluşur. Kıyılar arasında uzanan çöküntülerle bazalt yayılmalar (batı kıyıda Disko Adası, doğu kıyıda Scoresby Adası), üçüncü zamanda oluşan püskürme olaylarının ürünüdür. Bazı layı saçaklarında beliren deniz tortullaşmaları, tebeşir döneminde Grönland’ı dördüncü zamandan bu yana örten eğimi ve engebesi az iç buzul, kalan kesimleriyle, buzlarla kaplı olmayan kıyı bölgeleri iki farklı coğrafya alanı oluşturur.
Ülkenin % 85’ini kaplayan geniş buzul örtüsü, birkaç yüksek dağ dışındaki tüm fiziksel oluşumları buz altında bırakır. Ortalama kalınlığı 1.5 km olan bazı yerlerde 2 km’lik kalınlığa ulaşan buzul örtüsü, doğuda kıyı dağlan, batıda daha alçak tepelerle çevrilidir. Gunnbjörn Dağları (3.600 m), adanın en yüksek doruklarıdır. Orta kesimlerde buz altında gömülü alanlarda ise yükselti deniz düzeyinin altına iner. Çok girintili çıkıntılı kıyılar, uzun ve dik fiyortlarla parçalanmıştır. Eni yer yer 100 km’yi aşan dağlık kıyı şeridinde birçok ada yer alır. Batı kıyısı açıklarında Disko Adası bu adaların en büyüğüdür.
İklimi ve Bitki Örtüsü:
Kutup ikliminin egemen olduğu adada, büyük bölgesel farklılıklar görülür. Kıyılarda kışlar uzun, ve soğuk; yazlar kısa ve serin geçer. Adanın güneybatısında yazın ortalama ısı 7-10°C dolayındayken, kışın daha değişken bir sıcaklık şeması gözlenir (şubat ayı sıcaklığı: 15°-9°C). Batı kıyılarında kuzeye doğru gidildikçe kışın sıcaklık -4°C’den -32°C’ye kadar düşer. Yıllık yağış tutan güneyden kuzeye doğru hızla azalır. Kuzeydoğu kıyıları ve Peary Topraklarında kış mevsiminde kuraklık ve çok düşük sıcaklıklar görülür. Kuzeyde buzul örtüsü altında kalan, ortalama sıcaklığın kışın -32°C’nin altına indiği bölgelerde yağış azdır. Buzul altı bölgenin güneyi fırtınalı ve yağışlıdır.
Buzul çağında tümüyle yok olan bitki örtüsünün yerini, Kuzey Amerika’dan sokulan yeni türler almıştır. İklimin öteki kesimlere oranla daha yumuşak olduğu güneybatı bölgesi, bitki örtüsünün en zengin olduğu yerdir. Huş, akçaağaç, üvez, söğüt, kayın ağaçlarıyla yosunlar ve likenler. Öteki bölgeler tundralar, kıraç alanlarla kaplıdır. Doğal hayvanları ren geyiği, beyaz ve mavi-tilki, kakım, kutup tavşanı, kutup ayısı, misk sığın, balina, ayı balığı, köpek balığı, som balığı, karides, fırtına kuşları, penguen, martı, çulluk, kar kekliği ve sanasmadır.
Dünyanın En Büyük Adası : Grönland
Toplum Yapısı:
Nüfusun büyük bölümü, kıyı şeridindeki yerleşim noktalarında toplanmıştır. Adanın en yoğun nüfuslu bölgesi, tarım etkinliklerinin sınırlı ölçüde yürütülebildiği güneybatı bölgesidir. Başkent Goodthab dışında, nüfusu 5 bini aşan kent yoktur. Nüfusun % 80’ini çeşitli etnik gruplara özgü fiziksel özellikleri taşıyan Grönlandlılar, geri kalan bölümünü Eskimolar ve Avrupalılar oluşturur. Avcılık hayvancılık, balıkçılık, temel ekonomik etkinliklerdir.
Dil:
Okullarda Danca (Danimarka dili) öğretilmesine karşın, günlük yaşamda yerli halk genelde kendine özgü Eskimo dilini konuşur.
GRÖNLAND:
Ulaşım
Grönland’ın buzullarla kaplı yüzeyinde ulaşıma en elverişli araçlar, köpeklerin çektiği kızaklardır. Sandre Stromjord yakınındaki uluslararası havaalanı kutuplara giden uçaklar için bir aktarma noktasıdır. 150 km uzunluğundaki karayollarının 60 km’si asfalttır.
Grönland
Ekonomi
Ekonomisi balıkçılık, hayvancılık ve avlanan hayvanların kürklerinin işlenmesine dayanır. Tutulan balığın büyük bölümü Danimarka’ya, geri kalanı öteki AB ülkelerine gönderilir. Ren geyiği, koyun, deri, fok balığı ve tilki postu dış satım kalemleri içinde önemli yer tutar. Balıkçılık, dış satımın yaklaşık % 70’ini oluşturur. Grafit, çinko, kurşun, kryolit, öteki başlıca doğal kaynakları oluşturur.
Tarihi
Danimarka dilinde «Yeşil Ülke» anlamına gelen Grönland ilk defa 985 yılında tanınmış, kuzeyli kaşif Kızıl Eric tarafından keşfedilmiştir. Kuzeyliler, adanın doğu ve batı kıyılarında koloniler kurmuşlardı. Kızıl Eric’in oğlu Leif’in Grönland’dan Kuzey Amerika’ya gitmeyi başardığı da söylenir. Grönland’ın üçte ikisinden çoğu buzlarla örtülü olduğu halde, bu adaya Yeşil Ülke adının verilmesi anlaşılamamıştır. Yalnız, Kızıl Eric’in buraya insanların göç etmelerini sağlamak için bu adı koyduğu sanılıyor.
Grönland’ın Avrupa ile ilk temasları 1100′ de başladı. Roma Katolik Kilisesi de 1124’te Grönland’a bir piskopos göndererek orada yaşayanlar arasında Hristiyan dininin yayılmasını sağlamak istemişti. Grönland 1260′ ta Norveç’in malı oldu. 1300’de Norveç sömürgeleri yavaş yavaş zayıflamaya başladı. 1337’de batıdaki Norveç sömürgesini yerliler ortadan kaldırdı. Doğudaki sömürge ise 1400’den sonra kendiliğinden ortadan kalktı.
1721’de Hans Egide adında Danimarkalı bir misyoner, adamları ile birlikte, adanın batı kıyısında bir bölgeye yerleşti. Danimarkalılar adanın yerlileri olan Eskimolarla kaynaşıp onlara Hıristiyanlığı kabul ettirmeye çalıştılar. XIX. yüzyılın sonlarına doğru adanın buzlarla kaplı kesimlerine keşif heyetleri gitmeye başladı. 1931’de Norveç adanın doğu kıyılarına sahip çıkmak istedi. Danimarkalılar bütün adanın kendilerine ait olduğunu ileri sürdüler. Lahey’de kurulan uluslararası Adalet Divanı Grönland davasını Danimarkalılar lehine sonuçlandırdı.
İkinci Dünya Savaşı sırasında Danimarka Alman istilasına uğrayınca, Amerika Birleşik Devletleri de Grönland’a takviye kuvvetleri gönderdiler. 1951’de de Amerika ile Danimarka arasında yapılan bir anlaşma sonucunda adanın idaresi Danimarka’ya bırakıldı; yalnız savunmasında iki devlet arasında bir anlaşma yapıldı.
