Güdü ne demektir? Kaç çeşit güdü vardır, özellikleri nelerdir? Kişisel, sosyal ve fizyolojik güdüler nelerdir, özellikleri hakkında bilgi.
Güdü (motiv), organizmayı harekete geçiren, davranışta bulunmasını sağlayan uyarıcılardır. Güdü bir gereksinimi ve hedefe yönelik olan davranımı ifade eder. Güdü kavramı, genellikle “gereksinim” ya da “dürtü” ile eşanlamda kullanılır.
Güdüler, bizim şu ya da bu şekilde hareket etmemizi sağlar: başka bir deyişle, “Eylemlerimizin her türlü zembereğini teşkil ederler.”
Organizmanın, iç ve dış uyarıcılar etkisiyle harekete hazır hale gelerek davranışta bulunmasına motivasyon denir.
• Motive edilmiş davranış, seçicidir. Örneğin, susamış bir kedinin önüne et ve su konulursa, kedi suyu tercih eder.
• Motive edilmiş davranış, etken ve direnicidir. Örneğin, aç bir canlı, bu gereksinimini giderinceye değin gerilim içinde olur.
Güdüler, fizyolojik ve sosyal olmak üzere iki gruba ayrılır.
1. FİZYOLOJİK GÜDÜLER (İçdürtüler)
Açlık, susuzluk, cinsellik, annelik, enerji harcama, uyuma, dinlenme, organizmaya yaramayan maddeleri dışarı atma, sıcaktan, soğuktan, ağrı ve sızıdan uzaklaşma gibi fizyolojik gereksinmelerden kaynaklanan ve bunların giderilmesi için organizmayı belirli davranışlar yapmaya zorlayan güdülere fizyolojik güdüler denir.
Fizyolojik güdüler, doğuştan var olan ya da olgunlaşmayla kazanılan öğrenilmemiş güdülerdir. Bazılarının fizyolojik temeli vardır, bazılarının yoktur. Açlık ve susuzluk, fizyolojik kökenli güdülerdir. Cinsel güdüler, analık güdüsü, hayvanlarda hormonlarla düzenlenirken, insanlarda hormonların önemi daha azdır. İnsan ve hayvanlarda duyusal uyarılma, faaliyette bulunma ve nesneleri kurcalama gibi güdüler de vardır. Genelde organizma yeterli olma, güdüsüne sahiptir, yani tüm yeteneklerini kullanmaya çalışır.
İÇGÜDÜ DAVRANIŞLARI
Hayvanlara özgü olan, bir türün tüm bireylerinde görülen, öğrenilmemiş, evrimleşmeyen, bazen çevre etkisiyle biçim değiştirebilen, organizma tarafından amacı bilinmeyen davranışlara içgüdü davranışları denir. Örneğin, leyleklerin yazları serin, kışları sıcak ülkelere göçmesi, arıların altıgen petek yapmaları birer içgüdü davranışıdır.
İçgüdü davranışlarının temel özellikleri şunlardır:
a. İçgüdü davranışları doğuştandır. Öğrenilmiş değildir.
b. İçgüdü davranışları türe bağlıdır. Bir türe mensup bütün bireyler aynı içgüdü davranışında bulunurlar. Örneğin, örümcekler ağ örerler, kuşlar türlerine göre öterler ve yuva yaparlar. Bunlar türe özgü davranışlardır. İçgüdü ve içdürtü (fizyolojik güdü)lerin ikisi de doğuştandır. Fakat, içgüdülerde canlının hareket biçimi ve düzeni önceden belirlenmiştir. Oysa içdürtüler canlıların hareket biçimini önceden belirlemezler. Örneğin, havlama içgüdüsü bütün köpeklerde aynıdır. Oysa susuzluk içdürtüsü söz konusu olduğunda, bunun giderilmesine yönelik faaliyet tarzı, her bireyde farklılık gösterir.
2. SOSYAL GÜDÜLER
Sosyal güdüler; genellikle, öğrenilmiş olan ve duyumlarının sağlanabilmesi için başkalarının varlığını veya tepkilerini gerektiren güdülerdir. Sevilme, saygı görme, alçakgönüllülük, hoşgörü, yurtseverlik, başarılı olma, güven duygusu gibi kişilik özellikleriyle ilgili kişisel nitelikli toplumsal güdüler olduğu gibi, kültür çevrelerine göre değişen güdüler de vardır.
İnsanların öğrenilmiş güdülerinin çoğu, sosyal niteliklidir. Ancak, bazı sosyal güdüler öğrenilmemişlerdir. Bu durum, özellikle sevecenlik ve başkalarıyla birlikte olma güdülerinde söz konusudur. İnsanların çoğu, aynı zamanda, yaptıkları işleri başarmak için başarı gereksinimini öğrenirler ve bu gereksinim, genellikle, bir miktar başarısızlık korkusuyla çatışma halindedir. Sosyal güdülerin bir bölümü, her insanda bulunan türdendir. Örneğin toplu halde yaşama her insanda bulunan güçlü bir sosyal güdüdür. Taklit de bir sosyal güdüdür. İnsanlar, yararlandıkları için başkalarını taklit ederler. Bir toplumdaki davranış benzerliği taklitle meydana gelir. Taklit, benimseme ve sempatiden doğar.
Daha üstün varlıklara başvurma yönelişi de her insanda bulunan motivlerdendir. Daha üstün varlıklar sözüyle tanrısal güçler anlatılmaktadır. Sosyal motivlerin bir bölümü kültüre göre değişir. Değişik toplumsal düzenlerde çeşitli güdüler ortaya çıkar. Örneğin bir toplumda barışseverlik motivi egemenken, bir diğerinde de savaşçılık motivi çok güçlü olabilir. Kızılderili toplumlarında kendini gösterme ya da üstün olma duygusu hoş karşılanmazken, bazı toplumlarda bu duygular çok güçlü olabilir.
3. KİŞİSEL GÜDÜLER
Kişisel güdüler, sosyal ve fizyolojik güdülerin sonucu gibi görünmektedir. Sosyal ve fizyolojik güdüler, toplum ve kültür koşullarıyla birleşerek bireyde değişik güdülerin ortaya çıkmasına yol açarlar. Örneğin, bazı insanlar fedakardır, bazıları bencildir. Bazı insanlar başkalarıyla beraber olmaya can atarken, bazı insanlar yalnızlığı tercih eder. Bazı insanlar pul ya da para koleksiyonu yaparlar, bazıları araba yarışlarına meraklıdır. Kişisel motivlerin kaynağında içdürtülerin de önemli rolü vardır.
