Güneş sistemimizde hangi gezegenler bulunur? Güneş sisteminin ve tüm gezegenlerin özellikleri, gezegenler ile ilgili bilgiler.
GÜNEŞ SİSTEMİ
Güneş sistemimiz, Güneş adını verdiğimiz yıldız ve onun etrafında dönen 8 gezegen, bu gezegenlerin etrafında dolaşan birçok uydu, gezegen olarak kabul edilemeyecek kadar küçük 5000 civarında asteroid, sayısız gök taşı, toz ve parçacıklardan oluşur. Güneş bu sistemdeki enerjinin de tek güç kaynağıdır.
Güneş’e baktığımızda onu katı bir maddeymiş gibi görürüz ama aslında yanan bir gaz kütlesinden başka bir şey değildir. Bilim insanlarına göre Güneş’ten söz ederken yüzey kelimesini kullanmak hatalıdır. Çünkü Güneş tamamen gazlardan oluşur. Güneş’in fotoğraflarında görülen keskin köşeler ise gazın yoğunluğunun birdenbire arttığı yerlerdir.
Güneş sisteminde yer alan sekiz gezegenin özelliklerine bakalım.
MERKÜR
Merkür (Utarit) Güneş sisteminin Güneş’e en yakın gezegenidir. Büyüklük açısından 8 gezegen arasında sonuncu sırayı alır. Çıplak gözle izlenebilen 5 gezegenden biri (diğerleri Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn) olarak eskiçağlardan beri dikkat çeker. Yer benzeri ya da kaya yapılı gezegenler sınıfına girmektedir. Herhangi bir uydusu ve halkası bulunmamaktadır. Güneş’e yakınlığı nedeniyle sıcak bir gezegendir. Atmosferi olmadığından ve çok yavaş döndüğünden gece ve gündüzler arasında yüksek sıcaklık farkı oluşur.
Merkür, Güneş sisteminin iç gezegen olarak adlandırılan diğer dört üyesi gibi katı bir yapıya sahiptir. Radar incelemeleri Merkür’ün kuzey kutup bölgesinde yansıtıcılık derecesi beklenmedik derecede yüksek alanlar ortaya çıkarmıştır. Bu bulgunun, Güneş ışınlarının ulaşamadığı krater yamaçlarında buz halinde korunmuş su varlığına işaret ettiği iddia edilmiş,ancak varsayım kanıtlanamamıştır. Merkür’ün oluştuğu koşullarda suyun yoğuşması mümkün olmayacağından, eğer bu varsayım doğruysa, suyun sonradan gezegene çarpan gök taşı ve kuyruklu yıldızlar tarafından taşınmış olması gerekir.
VENÜS
Güneş’e uzaklık bakımından 2. gezegendir. Büyüklük bakımından 6. gezegendir. Dünya ile yaklaşık aynı büyüklükte olduğundan Dünya’nın ikizi olarak da adlandırılır. Uydusu ve halkası yoktur. Yörüngesi Dünya’nınkine göre Güneş’e daha yakın olduğundan yeryüzünden sadece Güneş doğmadan önce veya battıktan sonra görülebilir. Bu yüzden Venüs “Akşam yıldızı” veya “Sabah Yıldızı” olarak da isimlendirilebilir. Diğer bir adı da “Çoban Yıldızı” dır. Gökyüzündeki en parlak cisim olarak dikkat çeker.
Yer benzeri gezegenler arasında en yoğun atmosfere sahiptir. Güneş sistemindeki 7 gezegen saat yönünün tersine doğru dönerken Venüs bunların tersine yani saat yönünde döner. Bu özellik onu bütün gezegenlerden ayırır. Venüs’ün atmosferi vardır. Atmosferinde büyük oranda karbondioksit bulunmasında dolayı gezegene gelen ışınları atmosfer dışına kolaylıkla geçemezler. Bunun sonucunda da sıcaklık artışı gözlenir. Bu duruma sera etkisi denir. Güneş’e Merkür’den daha uzak olsa da sera etkisinden dolayı daha sıcaktır.
Venera uzay sondasının verdiği bilgilere göre Venüs’ün yüzeyi genellikle düzdür ve bunun dışında pek fazla krater olmayan katı bir yüzeye sahiptir.
DÜNYA
Güneş’e uzaklığı bakımından 3. gezegendir. Güneş sisteminde bulunan en büyük 5. gezegendir. Üzerinde yaşam olduğu bilinen tek gezegendir. Halkası yoktur fakat Ay isimli bir uydusu vardır.
Güneş etrafındaki bir turunu 365 gün 6 saatte, kendi etrafındaki bir turunu ise 24 saatte tamamlar. Uzaydan bakıldığında mavi görülen ve yaşam olan tek gezegendir.
Mavi görülmesinin sebebi üçte ikisinin suyla kaplı olması ve atmosferidir.
MARS
Güneş’e uzaklığı bakımından 4. gezegendir. Güneş sisteminde büyüklük bakımından 7. sıradadır. Mars gezegeninin yüzeyi demirce zengin bir yapıdadır. Bu sebeple kırmızımsı olarak gözlemlenir. Mars’ın halk arasında adı Kızıl gezegendir.
Halkası yoktur. Deimos ve Phabos isimli iki adet uydusu vardır. Mariner ve Viking uzay sondalarının yaptığı inceleme sonucu Mars’ın yüzeyinde yanardağlar düzlükler ve kraterler olduğu bulunmuştur.
– Mars’ın yüzey şekillerini ilk 1959 yılında Huggens teleskobu belirlemiştir. Mars’ın yüzey şekilleri ile ilgili çalışmalar hâlâ devam etmektedir.
– Mars, Dünya’ya benzerliği dolayısıyla günümüzde en çok dikkat çeken gezegendir. Mars’ta su bulunma ihtimalinin yüksek olduğuna ve gelecekte bu gezegende insan yaşamı için uygun ortamlar oluşturulabileceğine inanılıyor.
Onun için yakın gelecekte Mars üzerindeki incelemelerin artırılması ve Mars’a insanlı araştırma uzay araçlarının gönderilmesi planlanmaktadır.
JÜPİTER
Güneş sisteminin en büyük gezegenidir. Güneş’e uzaklığı bakımından 5. sırada yer alır. Kütlesi diğer tüm gezegenlerin toplam kütlesinin 2,5 katına ulaşır.
parçalarından oluşmuş Etrafında toz ve taş parçalarından oluşmuş ince, karanlık bir halka bulunmaktadır.</p
Jüpiter’in 63 doğal uydusu bilinmektedir. Galileo 1610 yılında kendi yaptığı basit teleskopla Jüpiter’in en büyük 4 uydusu İo, Europa, Ganymede ve Callisto’yu keşfederek ilk kez yer küreden başka bir gezegene ait uyduların varlığını göstermiştir. Bu uydular sonradan Galileo uyduları olarak adlandırılmıştır. 1970’lere kadar bilinen uydu sayısı 13 iken, Jüpiter’i ziyaret eden Voyager uzay araçları 3 yeni uydunun bulunmasına yardımcı olmuş, 2000 yılından bu yana yeryüzünden yapılan sistematik araştırmalarla, bu sayı kısa sürede artmıştır.
Çıplak gözle görülebilir ve parlak bir yıldızı andırır.
Jüpiter’in kütlesinin büyük kısmı hidrojen ve helyum gazlarından oluşur. Bu nedenle gaz devi olarak adlandırılır. Belirli bir yüzeyi olduğu söylenemez.
Jüpiter de kalın ve karmaşık bir atmosfer tabakası bulunmaktadır. Atmosferin en üst katmanlarındaki bulutlar kristal halindeki amonyak ve su parçacıklarından oluşur.
SATÜRN
Güneş sistemindeki en büyük 2. gezegendir. Güneş’e uzaklık bakımından 6. sıradadır.
Çıplak gözle görülebilen 5 gezegenden biridir (diğerleri Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter). Büyük ölçüde hidrojen ve helyumdan oluşmakta ve gaz devleri sınıfına girmektedir. Etrafında bulunan gaz, buz ve kaya parçalarından oluşan halkalarla tanınır. Bu gezegende sıcaklık, yaşamaya izin vermeyecek kadar düşüktür. 56 uydusu tespit edilmiştir. En büyük uydusunun adı Titan’dır.
Satürn ve sisteminin araştırılması amacıyla 1997 yılında fırlatılan Cassini – Huygens uzay aracı, gezegenlerin çekim gücünden yararlanarak 1 Temmuz 2004’te Satürn çevresindeki yörüngeye girdi. İki ayrı uzay sondasından oluşan araçtan, Huygens iniş aracı ayrılarak 14 Ocak 2005’te Satürn’ün en büyük uydusu Titan’ın üzerine iniş yaptı. Cassini yörünge aracı ise Satürn çevresinde değişen yörüngeler izleyerek gezegen ve çeşitli uyduları ile ilgili gözlemlerine başladı.
URANÜS
Güneş sistemindeki 3. en büyük gezegendir. Güneş’e uzaklığı bakımından 7. sıradadır. Gaz devleri sınıfına girmektedir. Güneş çevresindeki yörüngesinde yuvarlanan bir varil gibi yan yatmış olarak döner.
Uranüs’ün 10 halkası vardır. Koyu renkli kaya benzeri parçalardan oluşmaktadır.
Uranüs’ün 27 uydusu bilinmektedir. Jüpiter ve Satürn’den sonra en fazla uyduya sahip olan gezegendir. Beş büyük uydusu Miranda, Umbriel, Ariel, Oberan ve Titani’dir.
Atmosferi vardır ve çok zehirli gazlardan oluşur. Canlı yaşamı için uygun değildir.
NEPTÜN
Güneş’e olan uzaklığına göre 8. gezegendir. Güneş’e en uzak gezegendir. Büyüklük ve çap açısından 4. sıradadır. Açık yeşil renkte görünür. Uranüs’ün ikizi gibidir.
Neptün gezegeninin bilinen iki büyük uydusu ve 13 küçük uydusu vardır. En bilinen uyduları Tirion ve Nereid’dir. Tüm büyük gezegenlerde olduğu gibi Neptün gezeninin de çevresinde halkalar bulunmaktadır. Bu halkalar tam olarak ilk kez Voyager 2 uzay sondası ile gözlenmiştir. Le Verrier, Adams, Gaile gibi halkaların isimleri gezegen hakkında çalışma yapmış olan kişilerin adlarından alınmıştır. En dıştaki halka olan Adams halkası dört halkanın sicim gibi burulmasından oluşmuştur. Yoğunluğu yüksek olan bu halkanın genişliği 1000 km kadardır. Neptün’ün yüzeyinde en yüksek sıcaklık -220 “C’ye yaklaşır. En soğuk gezegendir. Gaz devleri sınıfına girer.
