Güney Amerika kıtasının tarihi ile ilgili olarak genel ve temel bilgilerin yer aldığı yazımız.
Güney Amerika yerlileri arasında ilkel bir hayat süren birçok kabileye karşılık, parlak bir medeniyet seviyesine ulaşmış İnkalar bu kıtanın tarihinde önemli bir yer tutar. Peru’daki And yaylalarında yaşamış olan İnkalar eski Mısır medeniyeti gibi bir medeniyet kurmuşlardı. Bakır, altın, gümüş ve bronzdan süsler, aletler yapmış, dokumacılıkta ileri gitmişlerdi.
Büyük şehirler ve saraylar kuran İnkalar’ın yaptıkları önemli bir yapı da Çin Şeddi gibi büyük bir duvardır. Memleketi düşmanlardan korumak için yapılan bu yapı, birbirine duvarlarla bağlı bir kaleler zincirinden ibarettir, İnkalar’ın hangi düşmandan korunmak için bu muazzam işe giriştikleri bilinmiyor. Büyük Peru Duvarı diye anılan bu kaleler serisi Kuzey Peru’da Chimbate yakınlarından başlayarak içerilere doğru uzanır. Bugün İnkalar’ın büyük bir kısmı atalarının yaşayışına devam etmektedir.
Güney Amerika’ya ilk ayak basan Avrupalı Kristof Kolomb olmuştur. 1498 yılında yaptığı üçüncü seyahat sırasında Trinidad Adası’na gitmiş, sonra Orinoco nehri ağızlarında kıtanın ana topraklarına varmıştır.
Kristof Kolomb 1502’de yaptığı dördüncü seyahatte gene Güney Amerika’ya gitmiş, bugün Kolombiya diye anılan kıyılara ulaşmıştır.
1499’da İspanyol gemicisi Alonso de Ojeda Ekvator’dan başlayarak kıyı boyunca ilerlemiş, 1500’den 1502’ye kadar da Rodrigo de Bastidas ile Juan de la Cosa, Kolombiya ve Panama’nın Karayip Denizi kıyılarında dolaşmışlardır. 1500’de Güney Amerika’ya varan Vicente Pinzon ise Amazon ağzından itibaren güneye doğru ilerleyerek Brezilya’nın doğu köşesine kadar gelmiştir.
İspanyolların hemen arkasından Portekizliler de Güney Amerika’yı keşfe çıktılar. Pedro Alvarez Cabral 1500 yılında doğrudan doğruya bugünkü Brezilya’ya geldi, Brezilya kıyılarının önemli bir kısmını keşfetti.
Bu keşiflerin bütün gayesi batıdan Asya’ya giden bir yol bulmaktı. İlk olarak Balboa 1513’te Panama Kıstağını geçerek Büyük Okyanus’u gördü. Ondan sekiz yıl sonra Magellan, bütün kıta boyunca durmadan güneye doğru ilerleyerek bugün kendi adı ile anılan boğazı keşfetti. Burası Güney Amerika’nın güney ucunda Atlas Okyanusu’nu Büyük Okyanus’a bağlayan bir yoldu.
Keşifler ilerledikten sonra Avrupalılar Güney Amerika’yı işgal etmeye başladı. Keşifler de karanın içlerine doğru yöneltildi, 1534’te Pedro de Mendoza Plata nehri bölgesinde, 1539’da Martinez de Irala Paraguay, 1541’de Francisco de Orellana And Dağlarında keşif seyahatleri yaptılar. Portekizliler ise 1531’de Brezilya’yı zaptettiler.
Güney Amerika’da yerleşme hareketi Kuzey Amerika’dan daha erken başlamıştır. Buradaki şehirlerin çoğu Kuzey Amerika’dakilerden daha eskidir. Bunların arasında Ekvador’da Quito (kuruluşu 1534), Brezilya’da Olinda (kuruluşu 1530), Arjantin’de Buenos Aires (1532), Kolombiya’da Bogota (1538) en başta gelir.
Güney Amerika’daki sömürgeler iyice kendilerini toparlayıp kuvvetlenince birer birer İspanya’ya baş kaldırarak bağımsızlıklarını ilan etmeye başladılar.
İlk hareket 1810’da Venezuela’da başladıysa da bu bağımsızlık teşebbüsü iki yıl sonra bastırıldı. Bu harekete girişen Francisco Miranda Güney Amerika’daki kurtarıcıların ilki sayılır. Onun yenilmesi üzerine subaylarından biri olan Simon Bolivar Güney Amerika kurtuluş mücadelesine önderlik etti. Jose de San Martin’in de yardımı ile, yıllarca süren bir savaş sonunda, İspanya 1826 yılında Güney Amerika’daki devletlerin bağımsızlığını tanımak zorunda kaldı. Simon Bolivar Güney Amerika milletlerinin kurtarıcısı sayılır.
1823’te Brezilya’da Portekiz’den ayrılarak bağımsız bir krallık kurdu, bu krallık 1889 yılında cumhuriyet ilan edilinceye kadar devam etti.
Güney Amerika’da Guyana bölgesi hariç, bütün diğer memleketler bağımsızdır.
Amerika, Kuzey ve Güney parçaları ile bir tek kıta olarak kabul edildiği gibi, bazı coğrafyacılar Kuzey Amerika ile Güney Amerika’yı ayrı ayrı birer kıta sayarlar. Amerika, bir tek kıta sayıldığı takdirde, Asya’dan sonra, büyüklük bakımından ikinci gelir. Kuzey ve Güney Amerika’lar birer ayrı kıta olarak sayılırsa kıtalar arasında büyüklükçe ikinci olarak, Asya’dan sonra Afrika kabul edilir.
