Günlük hayatımızda kimyanın yeri nedir? Günlük hayatta oluşan kimyasal olaylara, reaksiyonlara örnekler, hakkında bilgi.
Günlük Hayatımızdaki Kimyasal Olaylar
Etrafınızdaki dünyaya yakından bakarsanız, her saniye, sonsuz kimyasal reaksiyonun meydana geldiğini görürsünüz. Böylelikle, kimyanın günlük hayatınızın büyük bir bölümünü oluşturduğu söylenebilir. Kimya ve kimyasal reaksiyonlar sadece laboratuvarlarla sınırlı değildir. Karbon elementi organik, inorganik ve organometalik bileşiklerin temel birimini oluşturur. Uyku esnasında dahi, vücudumuzun her hücresinde sonsuz kimyasal süreç meydana gelir. Günlük aktivitelerimiz farklı kimyasal süreçler tarafından yönlendirilir. Çevremizde meydana gelen bazı kimyasal olaylara örnekler:
1. Vücudumuzun Yapısındaki Kimya
Vücudumuz büyüleyici bir yerdir. Karbon ve oksijen, vücudun en önemli iki elementidir. Vücudumuzda bulunan diğer elementler azot, fosfor, hidrojen, oksijen, kalsiyum, potasyum, kükürt, magnezyum vb.dir.
- Oksijen (O) % 65 • Birincil çözücüdür, sıcaklık ve ozmotik basıncı düzenler
- Karbon (C) % 18 • Enerji kaynağıdır. Vücudun yapı taşıdır.
- Hidrojen (H) % 10 • Suda ve tüm organik moleküllerde bulunur.
- Azot (N) % 3 • Protein ve nükleik asitlerde bulunur
- Kalsiyum (Ca) % 1.5 • Kas kasılması için gereklidir.
- Fosfor (P) % 1.0 • Tampon gibi görev yapar. Kemiklere ve dişlere kuvvet ve yapı sağlar.
- Potasyum (K) % 0.35 • Önemli elektrolittir. Sinir impulsının iletilmesinde yardımcı olur. Kalp atışı düzenler
- Sülfür (S) % 0.25 • Proteinlerin düzgün çalışmasına yardımcı olan proteinlere şekil verir.
- Sodyum (Na) % 0.15 • Su miktarını düzenlemek için önemli elektrolittir. Sinir sinyalinde yardımcı olur.
- Magnezyum (Mg) % 0.05 • 300’den fazla biyokimyasal reaksiyon için gereklidir. Kas ve kemikler oluşturur. Birçok enzim reaksiyonunda baş kofaktördür.
- Demir (Fe) % 0,006 • Kan yapımında yardımcıdır.
- Bakır, büyüme ve gelişme için bir mikro besindir ve aynı zamanda çeşitli metabolik fonksiyonlar için gereklidir.
- Çinko hücre büyümesinde, hücre bölünmesinde, yara iyileşmesinde ve karbonhidratların parçalanmasında önemli bir rol oynar.
- Selenyum vücudu oksidatif hasara karşı korur
- Molibden, kükürt içeren amino asitlerin metabolizmasından toksinleri uzaklaştırır.
- Florin mineralizasyon ve diş minesinin oluşumundan sorumludur.
- Tiroid hormonlarının oluşumu için iyot gereklidir.
- Manganez, yağ ve karbonhidrat metabolizmasında, kalsiyum emilimi ve kan şekeri regülasyonunda kritik olmanın yanı sıra bağ dokuları, kemikler, kan pıhtılaşma faktörleri, cinsiyet hormonlarının oluşumuna yardımcı olur
2. Duyguların Kimyası
Ne zaman mutlu, üzgün, coşkulu, rahat veya stresli hissetsek, vücudumuzda birçok kimyasal reaksiyon meydana gelir. Beyinde salgılanan nörotransmiterler olarak adlandırılan kimyasal haberciler sayesinde aşık olur veya kalp kırıklıkların ağlamaya başlarız.
3. Gıda Üretiminde Kimya
Bitkiler, kendi içinde karmaşık bir kimyasal reaksiyon olan fotosentez yoluyla, kendileri için besin üretirler. Fotosentezde meydana gelen kimyasal reaksiyon en yaygın ve hayati kimyasal reaksiyondur. Hayvanlar ayrıca, benzer solunumsal kimyasal reaksiyonları yoluyla günlük aktiviteleri gerçekleştirmek için enerji üretirler.
4. Temizliğin Kimyası
Yemeklerden önce ve sonra, ellerimizi sabunla yıkarız. Sabunun temizlik etkisi, bir emülsifiye edici madde olarak hareket etme yeteneğine dayanır. Sabunlar, sodyum veya potasyumun yağlı asit tuzlarıdır; sabunlaşma denilen kimyasal reaksiyon ile üretilir. Sabunlar, gres veya yağ molekülü ile etkileşime girer ve bu da daha temiz bir yüzey ile sonuçlanır.
5. Soğanın Kimyası
Hiç soğan doğradığınızda neden gözyaşı döktüğünüzü merak ettiniz mi? Bunun bile altında kimya vardır. Bir soğan dilimlediğiniz anda, amino asit sülfoksitlerden, sülfenik asit oluşur. Sülfenik asit, gözdeki gözyaşı üretimini uyaran uçucu gaz, propanetiol S-oksitten sorumludur.
6. Fırındaki Kimya
Kim kabarık taze pişmiş ekmek yemeyi sevmez? Kabartma tozu verimli bir maya maddesidir. Pişirmeden önce gıda maddelerine kabartma tozu eklenmesi, karbon dioksit (CO2) üretimine yol açar; Bu, yiyeceklerin yükselmesine neden olur. Bu sürece kimyasal mayalama denir.
7. Gıda Koruyuculardaki Kimya
Ketçap, reçel veya turşu kavanozlarının üstünü okuduğunuz takdirde, hiç bitmeyen bir kimyasal madde listesi görmekten şaşırabilirsiniz. Onlar neler? Bu kimyasallara gıda koruyucuları denir; Gıdalarda mikroorganizmaların büyümesini geciktirirler. Kimyasal gıda koruyucuları sadece bakterilerin, virüslerin, mantarların büyümesini engeller. En yaygın kimyasal gıda koruyucuları, sodyum benzoat, sorbik asit, potasyum sorbat, kalsiyum sorbat, sodyum sorbat, propiyonik asit ve nitröz asit tuzlarıdır.
8. Sindirimdeki Kimya
Yiyecekleri ağzınıza koyduğunuz an, sindirim sisteminizde çeşitli kimyasal reaksiyonlar başlar. Tükürük, karbohidratları parçalamaktan sorumlu olan amilaz enzimini içerir, mide hidroklorik asit üretmeye başlar, karaciğer safra salgılar ve sindirim sırasında açığa çıkan bileşiklerin listesi devam eder. Nasıl çalışırlar? Bütün bu enzimler, kimyasal tepkimeye girer, böylece besinlerin asimilasyonunun yanı sıra uygun sindirim gerçekleşir.
9. Güneş Kreminde Kimya
Güneşli bir günde dışarı çıkmadan önce, güneş kremi süreriz. Güneş kreminin etkisinin arkasındaki prensip bile bir kimya geçmişine sahiptir. Güneş koruyucu, gelen ultraviyole ışınları için bir filtre görevi görmek üzere organik ve inorganik bileşiklerin bir kombinasyonunu kullanır. Diğer taraftan güneş koruyucuları, UV ışığını dağıtır; Böylece derinin içine nüfuz edemez. Güneş koruyucuları, UV ışınlarının cilde derinlemesine nüfuz etmesini engelleyen çinko oksit veya titanyum oksit gibi karmaşık kimyasal bileşikler içerir.
10. Pas Oluşumunda Kimya
Zamanla, demir aletleriniz pas denilen turuncu-kahverengi bir kaplama geliştirmeye başlar. Demirin paslanması bir çeşit oksidasyon reaksiyonudur. Metal demirin içindeki atomlar oksidasyona ve indirgemeye uğrarlar; paslanmaya neden olur. Verdigrisin bakır üzerinde oluşumu ve gümüşün kararması da kimyasal tepkimelerin diğer günlük örnekleridir. Paslanmanın altında yatan kimyasal denklem:
