Haczedilen malların satışı, paraya çevrilmesi nasıl yapılır? Hacizden sonra satış, paraya çevirme işlemi, yöntemleri hakkında bilgi.
Haczedilen Malların Satışı Nasıl Yapılır?
SATIŞ (PARAYA ÇEVİRME)
> İcra takibinde, ödeme emrinin kesinleşmesiyle alacaklının da talebi ile borçlunun mal ve hakları haczedilir. Ancak borçlunun haczedilen malları alacaklıya teslim edilmez; haczedilen mallar satılıp paraya çevrildikten sonra alacaklıya alacağı oranında para ödenir. İcra hukukunda haczedilen malların satılması düzenleyen bazı kurallar kabul edilmiştir:
> Haczedilen malların satılması alacaklının talebi ile olur. Yani icra dairesi kendiliğinden, haczedilen malları satamaz. Ancak malın muhafazası çok pahalıysa veya malın piyasada değeri hızla düşüyorsa icra müdürü malın satışına talep olmaksızın karar verebilir. Bu noktada alacaklının yanında borçlu da,satış isteminde bulunabilir.
> Haczedilen malların satışını isteme süreye bağlanmıştır. Buna göre taşınır malların haczedilmelerinden itibaren en geç 1 yıl, taşınmazlarınsa en geç 2 yıl içinde satışlarının istenmesi gerekir. Aksi taktirde bu mallara konulan haciz düşmektedir.
> Haczedilen malların türüne göre satış usulleri de farklılaşmaktadır.
1. Taşınır Malların Satışı
> Haczedilen taşınır mallar da yukarı da bahsedildiği üzere alacaklı veya borçlunun talebi üzerine satılır. Alacaklı hacizden sonra en geç 1 yıl içerisinde taşınır malın satışını istemelidir. İcra dairesi de alacaklının talebinden sonra en geç 1 ay içerisinde taşınır malı satmalıdır.
> Taşınır malların satılmasında “açık artırma” ve “pazarlık” usulleri geçerlidir. Ancak taşınır mallar kural olarak “açık artırma usulü ile satılır” istisnai hallerde de pazarlık usulüne başvurulabilir.
a. Açık Artırma
> Taşınır malların satışı kural olarak açık artırma ile yapılır. İİK’ye göre açık artırmaya hazırlık tedbirleri şöyle düzenlenmiştir:
> Birinci ve ikinci artırmanın yapılacağı yer, gün ve saat önceden ilan edilir, ilanın şekli, artırmanın tarzı, yer ve günü ve gazete ile yapılıp yapılmayacağı ilgililerin menfaatlerini dikkate almak suretiyle “icra müdürü tarafından takdir olunur”, ilan ile satılacak şeyin cinsi, mahiyeti, özellikleri, ortalama değeri, bulunduğu yer gibi hususlar ilgililere duyurulmuş olur. ilanda belirtilenler dışındaki bilgiler satış şartnamesinde düzenlenir ve masrafı ödenmek koşuluyla talep edenlere gönderilebileceği ilanda belirtilir.
> Satılığa çıkarılan mal üç defa bağırıldıktan sonra en çok artırana ihale edilir. Ancak artırmada önerilen bedel malın tahmin edilen kıymetinin %60’ından az olmamalıdır.
> Buna ilaveten satışın geçerli olabilmesinin bir diğer şartı da artırmada önerilen bedel, satış isteyenin alacağına rüçhanı olan diğer alacakların toplamından fazla olmalı ve paraların paylaştırılması masraflarını geçmiş olmalıdır. Artırma ancak bu iki şartın; yani önerilen bedelin tahmin edilen bedelin % 60’ından az olmaması ile varsa satılan taşınır mal ile teminat altına alınan alacakların toplamından fazla olması ve bedelin paraların paylaştırılması masraflarını karşılaması şartlarının gerçekleşmesi halinde geçerlidir. Eğer bu şartlardan birisi yoksa icra müdürü satışı bırakmak zorundadır.
> Yukarıda bahsedilen iki şarttan birinin gerçekleşmemesi halinde artırma geçerli olmaz. Bu nedenle ilk artırmayı izleyen beşinci gün “ikinci, artırma” yapılır. ikinci artırma için de yine şartlar aynıdır; ancak ikinci artırmada malın tahmin edilen kıymetinin %40’ından aşağı bir bedelle satılması mümkün değildir.
> Satış bedeli, peşin para ile ödenir. Ancak icra müdürü malı alan kişiye 7 günü geçmemek üzere bir süre verebilir. Satılan mal ihale kesinleşmeden, malın bedeli ödenmeden alıcıya teslim edilmez. Alıcı süresinde ödemeyi yapamazsa mal ikinci artırma için geçerli olan kurallara bağlı olarak tekrar açık artırmaya çıkarılır. İhaleye katılan ancak ihale bedelini yatırmayarak ihalenin feshine sebep olan tüm alıcılar ve kefiller teklif ettikleri bedel ile son ihale bedeli arasındaki farktan, diğer zararlardan ve temerrüt faizinden müteselsilen sorumludurlar.
> İhalenin usulüne uygun yapılması halinde ihale ile taşınır malın mülkiyeti alıcıya geçer.
b. Pazarlık Usulü
> Taşınır mallar kural olarak açık artırma usulü ile satılır. Ancak İİK’de belirtilen şu hallerde taşınırlar pazarlık usulü ile satılabilir:
Taşınır mal ile ilgili olanlar (alacaklı, borçlu, rehin alacaklısı, hapis hakkı ve geçici haciz sahipleri) isterlerse
***Borsa veya piyasada fiyatı bulunan kıymetli evrak veya diğer mallar için o günün piyasa fiyatı teklif edilirse
***Artırmada maden kıymetini bulmamış altın ve gümüş eşyaya bu kıymet verilirse
***Malın muhafaza giderleri çok fazlaysa ve malın kıymeti hızla düşüyorsa
***Mahcuz (haczedilen) malın kıymeti 2.000 TL’nin (2009 yılı için) üzerinde değilse pazarlıkla satış yapılabilir.
> Yukarıdaki şartların yokluğu halinde icra müdürü pazarlık usulü ile söz konusu taşınır malı satamaz.
> Pazarlık yolu ile satış da peşin para ile yapılabilir ve burada da icra müdürü alıcıya 7 günü geçmemek üzere ödeme yapmak için mühlet verebilir. Pazarlık usulünde taşınır malın mülkiyeti teslim ile alıcıya geçer. İcra memuru pazarlık usulü ile satışı ilan edebilir.
2. Taşınmaz Malların Satışı
> Taşınmaz malların haczedilmesinden itibaren alacaklı taşınmaz malın satışını 2 yıl içinde talep etmelidir. Alacaklının talebinden itibaren icra dairesi taşınmaz malı 2 ay içerisinde satmalıdır.
Taşınmaz mallar pazarlık yoluyla satılamaz. Pazarlık usulü haczedilen taşınır mallar için geçerlidir.
> Alacaklı 2 yıl içinde, haczedilen taşınmaz malın satışını istemez veya satış talebi geri alınır da aynı süre içerisinde yenilenmezse satış talebi düşer.
> Taşınmaz malların satışında icra dairesi, şu hazırlık işlemlerini yapmalıdır:
***Artırma şartnamesinin hazırlanması
***Artırma şartnamesinin ilanı ve ilgililere duyurulması
***Mükellefiyetler listesinin hazırlanması
> Artırma Şartnamesinin Hazırlanması:
***İcra dairesi taşınmazların bulunduğu yerin adetlerine göre en elverişli tarzda artırma şartlarını tespit eder.
***İcra dairesi artırma şartnamesini hazırladıktan sonra artırmadan en az 10 gün önce icra dairesinde herkesin görebilmesi için şartnameyi açık bulundurur.
***Artırmaya katılacakların taşınmazın tahmin edilen kıymetinin % 20’si oranında pey akçesi yahut milli bir bankadan teminat mektubu getirmeleri gerektiği şartnamede belirtilir.
***Artırma şartnamesinin içeriği şunlardan oluşur: Taşınmazın üzerindeki irtifak hakları, taşınmaz mükkellefiyetleri, ipotekler, ipotekli borç senetleri, irat senetleriyle birlikte satıldığı ve borçlunun bu taşınmaz ile temin edilmiş şahsi borçlarının da alıcıya geçeceği açıklanır. Ayrıca artırma şartnamesinde satışa çıkarılan taşınmazla ilgili çok ayrıntılı bilgiler bulunur: Alacaklı ve borçlunun ad ve soyadları artırmanın zamanı ve nerede yapılacağı, taşınmazın tapu kaydı ve niteliği, tapu sicilindeki diğer belgeler, takdir olunan kıymet, taşınmazın son imar durumu gibi.
> Artırma Şartnamesinin İlanı ve İlgililere Duyurulması:
***Artırma satıştan en az 1 ay önce ilan edilir. Artırma ilanında:
• Satışın yapılacağı yer, gün ve saat
• Artırma şartnamesinin hangi tarihten itibaren herkesçe görülebileceği
• Artırmada satılacak taşınmazın tahmin edilen kıymetinin % 60’ından düşük bir bedele satılamayacağı, eğer tahmin edilen kıymetinin %60’ının üzerine çıkılamazsa artırmanın 10 gün sonra yine aynı yerde tekrarlanacağı; ikinci artırmadaysa taşınmazın tahmin edilin kıymetinin % 40’ından az bir bedelle satılamayacağı hususları bulunur.
***İpotek sahibi alacaklılarla taşınmaz üzerinde irtifak hakkı gibi haklara sahip olanların taşınmaz üzerindeki haklarını 15 gün içinde belgeleriyle birlikte icra dairesine bildirmeleri gerektiği hususlarını belirtir. Yine taşınmaz üzerindeki hak sahiplerinin bu bildirimde bulunmamaları halinde satış bedelinin paylaşımına katılamayacakları ihtar olunur.
***Ayrıca ilanın birer kopyası alacaklıya, borçluya, taşınmazın kayıtlı olduğu tapu siciline, taşınmazla alakadar olanlara tebliğ olunur.
***Artırma şartnamesinin hazırlanması, ilanı ve ilgililere tebliği hususlarıyla birlikte mükellefiyetler listesinin hazırlanması da önemlidir.
Mükellefiyetler Listesi:
> Artırma şartnamesinde gösterilecek taşınmaz üzerindeki mükkellefiyetlerin tespit edilmesi gerekir ki işte bu nedenle mükellefiyetler listesi hazırlanır.
> Alacaklının alacak hakkının ödenmesi için borçluya ait taşınmazın haczedilmesinden sonra alacaklının talebi ile satılması ile taşınmaz üzerinde hakkı olan üçüncü şahısların haklarına zarar verilmemelidir. Bu amaçla satış için yapılan hazırlıkta artırma şartnamesinin bir kısmı olarak da mükellefiyetler listesi hazırlanır. Mükellefiyet terimi ile taşınmaz üzerindeki her türlü irtifak hakları, taşınmaz mükellefiyetleri, taşınmaz rehinleri ve tapu siciline şerh verilmiş olan kişisel haklar kastedilir. Bu açıdan mükellefiyetler listesinin iki işlevi vardır: İlki artırma şartnamesinin bir parçasını oluşturmasıdır. İkincisi satış bedelinin paylaştırılmasını gösterir bir sıra cetveli olmasıdır; çünkü taşınmaz üzerindeki haklara bağlı olarak taşınmazın satış bedelinden pay alacaklar belirlenmiş olur.
> Mükellefiyetler listesi tapu sicil memurluğundan alınacak bilgiler doğrultusunda icra müdürünce hazırlanır. Ayrıca artırmanın ilanı üzerine taşınmaz üzerinde hak sahibi olduğunu bildirenler de mükellefiyetler listesine geçirilir. Mükellefiyetler listesi, bu şekilde hazırlandıktan sonra taşınmaza haciz koyduran alacaklılara ve borçluya tebliğ olunur ve bu kişilerin itirazları varsa 3 gün içinde itirazda bulunabilecekleri bildirilir ve itiraz istihkak prosedürüne göre çözümlenir.
> Mükellefiyetler listesine 3 gün içinde itiraz edilmezse, itiraz üzerine 7 gün içinde dava açılmazsa veya dava açılmış ve sonuçlanmış olursa mükellefiyetler listesi kesinleşmiş olur ve kesinleşen mükellefiyetler listesi artırma şartnamesine geçirilir; şartname gereğince herkesin görmesi için artırmadan en az 10 gün önce herkesin görmesi için icra dairesinde açık bulundurulur.
> Mükellefiyetler listesinin hazırlanması, artırma şartnamesinin hazırlanması ve ilanından sonra belirtilen yer, gün ve saatte taşınmaz mal açık artırma ile satışa çıkarılır. Satışın yapılması halinde satış bedeli peşin ödenir. Ancak icra müdürü alıcıya 10 günü geçmemek üzere bir mühlet verebilir. Satış bedeli kanunda belirtilen süre içinde ödenirse icra dairesince tapuya bildirilerek taşınmaz alıcı adına tescil edilir. Taşınmazın bedeli, süresi içinde ödenmezse ihale kararı icra müdürü tarafından kaldırılır ve satış bedelini süresi içinde ödemeyen alıcının ihaleye katılmak için yatırdığı teminattan sorumlu olduğu bedel alınır. Sonrasında taşınmazın satışı için İİK’de belirlenen hükümler uyarınca gerekli işlemler yapılır.
3. İhalenin Feshi
> Satış isteyen alacaklı, borçlu, tapu sicilindeki ilgililer, pey sürmek suretiyle ihaleye katılanlar” şikayet yolu” ile 7 gün içinde “icra mahkemesinden ihalenin feshini isteyebilir. Buna göre ihalenin feshi sebepleri şunlardır:
***Kanuna ve ahlaka aykırı bir şekilde ihaleye fesat karıştırılması
***Artırmaya hazırlık aşamasında kanuna aykırı davranılması
***Artırmanın yapılmasında usulsüzlük yapılması
***Alıcının malın esaslı nitelikleri konusunda hataya düşürülmüş olması
> İhalenin feshi bir dava değildir, şikayet yolu ile ileri sürülür.
> İhalenin feshi talebi icra mahkemesinde basit yargılama usulüne göre incelenir.
> İhalenin feshi talebi süreye bağlanmıştır. Buna göre ihaleden itibaren 7 gün içinde başvuru yapılmalıdır, yani 7 günlük süre ihalenin yapılması ile başlar; ancak bu süre bazı hallerde fesih nedeninin öğrenilmesi ile başlar.
