Hakaniye Türkçesinin Özellikleri

0
Advertisement

Hakaniye Türkçesi (Karahanlıca) nedir? Hakaniye Türkçesinin özellikleri, lehçesi, hakkında bilgi.

Hakaniye Türkçesi (Karahanlıca); Türkçe lehçesidir. Göktürkçe ya da Uygurcanın uzantısı olarak kabul edilir. 10.-12. yüzyıl arasında Kaşgar’da oluşarak Doğu ve Batı Türkistan’da yayıldı. Kaşgarlı Mahmut’un Hakaniye Türkçesi adını verdiği lehçe, zamanın en ince ve işlek Türkçesi sayılmış, o dönemde resmi dil olmuştur. Bu lehçeyi, en çok konuşan Türk boyları Çigil, Yağma, Argu, Uygur ve Karluklar olmuş, kendi döneminde özlülüğü ve yalınlığıyla Arapça ve Farsçaya karşı direnmiştir. Hakaniye Türkçesiyle Uygur ve Arap harfleriyle verilmiş başlıca eserleri: Kaşgarlı Mahmut’un Divanü Lügat-it Türk (Türk Dili Sözlüğü), Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig (Mutlu Olma Bilgisi), Edip Ahmet’in Atabet-ül Hakayık (Doğruların Eşiği) vb bu sesbilgisel olarak uzun ünlülerin bulunduğu ileri sürülmektedir. Başlıca ünlü değişimi: u (ü): a (e)-tutum: tutam, a: ı-asaç (kazan): asıç, ı:i-bıçmak: biçmek; içki: biçgi, Addan ad türetme eklerinden değişik olanlar: -çin, çin: kökçin (mavi), -dam, -dem: er-dem, birtem (üzün süre), -dı, -dii: öndi (öncü), -km, kin: kırkın (hizmetçi), -muk, -mük: karamuk (bir tür bitki), -n: kölün (durgunsu), -han:tarhan (bir yüceltme sıfatı), -şın, -şin: kökşin (mavi); -rak, -rek: kızrak (az bulunur), telimrek (çok), eylemden ad yapma ekleri; -a, -e: atamak, az-, -er: tüzermek (düz olmak), ga-ge: bulgamak (bulanmak), -sıra, -sire: aşsırmak (başsız kalmak), -ta, -te, -da, -de: aldamak (aldatmak).


Leave A Reply