Din dışı Halk edebiyatı, Aşık edebiyatında Destan nedir? Destan özellikleri nelerdir? Destan örnekleri, hakkında bilgi.
DESTAN :
Halk edebiyatında bir nazım türü olan Destan, şekil bakımından Koşma’ya benzer. Hece ölçüsünün on birlik ve sekizlik kalıplarıyla yazılır. Destanın dörtlükleri koşmadaki gibi kafiyelenir. Fakat konu ve beste bakımından koşmanın bütün çeşitlerinden ayrılır.
Bazı kitaplarda destanla koçaklama birbirine karıştırılmaktadır. Bu nazım türlerinin, konuları birbirlerine benzemekle beraber, konunun işlenişi, dörtlük sayısı ve beste bakımından büyük ayrılıkları vardır.
Koçaklama, konunu duygusal yönünü işler, yiğitleri vuruşmaya teşvik eder; destan konuyu hikâye ve tasvir eder. Koçaklamanın dörtlük sayısı destanınkinden azdır. Destanın dörtlük sayısı konunun uzunluğuna göre alabildiğine aratabilir. Besteleri arasında da büyük ayrılık vardır.
Sanatçısı belli olan destanların son dörtlüğünde şairin adı geçer. (Sanatçısı belli olmayan destanların Ortak Halk Edebiyatı’na ait oldukları unutulmamalıdır).
Destan genellikle kahramanlık olaylarını ele alır. Fakat bunun yanısıra toplumu ilgilendiren isyan, yangın, kıtlık, salgın hastalık ve tabiat âfetleri gibi olaylarla hasislik, dalkavukluk, züğürtlük, küçüklük v.b. gibi garip huylar da destanlara konu olabilir.
Kars bölgemizde vuruculuğu ve savaşçılığı aşılayan destan biçimindeki manzumelere Koçaklama denmektedir. Koçak ya da koç, yiğit anlamına gelir. Bir destan örneği :
Asıl sermaye-i niyabetleri
Emval-i eytamdır ticaretleri
Davet-i rüşvete icabetleri
Sıdk ile gönlünün alçaklığından
Bülbülün aşkadır dalda öttüğü
Çobanın sütedir koyun güttüğü
Toprağın Hâbil’i kabul ettiği
Şüphesiz yüzünün yumuşaklığından
Dünyadan ahrete gidip gelmemek
Olmasa iktiza eder ölememek
Balık baştan kokar bunu bilmemek
Seyrani gafilin ahmaklığından
Seyramî
