Halk hikayesi nedir? Halk hikayelerinin özellikleri nelerdir? Halk hikayelerinin özelliklerinin maddeler halinde açıklamaları.
HALK HİKÂYELERİ ÖZELLİKLERİ
Halk hikayesi, bir kültür veya toplumun mitleri, masalları, fablları ve benzeri hikayelerin tümüne verilen genel isimdir. Bu tür hikayeler, bir kültür veya toplumun inançlarını, değerlerini ve tarihini anlatır ve genellikle bu kültür veya toplumun kendi dilinde anlatılır. Halk hikayeleri, yüzyıllar boyunca, ağızdan ağıza anlatılarak nesilden nesile aktarılmıştır ve hala birçok kültürde önemli bir yere sahiptir.
Halk hikayeleri, genellikle masallar, fabllar, mitler ve benzeri türlerde yazılır ve bu tür hikayeler, genellikle moraI öğreten ve dersler veren hikayelerdir. Halk hikayeleri, ayrıca, bir kültür veya toplumun tarihini ve mitolojisini anlatmak için de kullanılır. Bu tür hikayeler, genellikle, birçok kültür ve toplumda, önemli bir yere sahiptir ve hala günümüzde de, çocuklar ve yetişkinler tarafından dinlenir ve okunur.
Halk hikâyeciliği geleneği, sözlü gelenekte anlatılagelen hikâyelerin âşıklar tarafından düzenlenip halka açık yerlerde söylenmesiyle oluşmuştur.
Bu geleneğin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:
1. Hikâye anlatma geleneği, sadece Türk milletine özgü bir gelenek değildir. Bu gelenek özellikle Doğu toplumlarının en eski edebiyat geleneklerinden biridir.
2 Türk halk hikâyeciliği, destanlarla başlayıp Battalnâme, Saltuknâme, Dânişmendnâme ve Dede Korkut Hikâyeleri ile devam eden anlatı geleneğinin XVI-XX. yüzyıllar arasında sözlü edebiyattaki aşamalarından biridir.
3. Halk hikâyelerinin oluşma biçimleri, destanlarla benzerlik gösterir. Önce hikâyeye konu olan bir olay gerçekleşir. Ardından bu olay sözlü gelenek içinde kuşaktan kuşağa aktarılır. Bu aktarmalar sırasında anlatıya müzik de eşlik eder; hikâyeleri anlatanlar, hikâyelerin kimi bölümlerine türküleri dahil ederler. Âşıklar (saz şairleri), bir ana olay etrafında gelişen bu hikâyeleri belli bir düzene göre yeniden düzenleyip halka açık yerlerde anlatırlar. Böylece halk hikâyesi son şeklini almış olur.
4. Âşıklar, aslında birer anonim ürün olan bu hikâyeleri anlatırken kendi hayal güçlerini ve anlatım tarzlarını da işin içine katarlar. Dolayısıyla aynı hikâyenin Anadolu’nun farklı bölgelerinde çeşitli varyantları bulunabilir.
5. Halk hikâyelerinde kişiler çoğunlukla tipleştirilerek anlatılmıştır, iyiler hep iyi, kusursuz; kötülerse her şeyleriyle kötüdür.
6 Halk hikâyelerinde mekân kavramı destan ve masallardakine göre daha belirgin, modern hikâye ve roman-dakine göre daha yüzeyseldir. Halk hikâyelerde yer adları ya kent ve ülke adı şeklinde özel ad olarak ya da ya da bahçe, saray, köşk gibi sözcüklerin kullanılması yoluyla fiziki mekan adı olarak, çoğunlukla da ayrıntılı ve gerçekçi betimlemeler yapılmadan geçer.
Zaman Dilimi Belirsizdir
7 Halk hikâyelerinde olayların geçtiği genel zaman dilimi belirsizdir ama bu belirsizlik masallardakinden farklıdır: Masallarda “Evvel zaman içinde…” diyerek verilen zaman, aslında zamansızlığa işaret eder. Masalda anlatılanlar, gerçek zamanın -saat, dakika, gün, yıl gibi birimlerin yer aldığı ölçülebilir zamanın- dışında, tamamen hayalîdir. Halk hikâyelerinde masallardakine göre daha yakın zamanlara işaret eden unsurlar vardır. Bu hikâyelerde anlatılan olaylar genellikle bir insan ömrünü kapsayacak şekilde gelişir ve biter.
8. Halk hikâyelerinde nazım ve nesir daha doğrusu anlatım, şiir ve müzik iç içedir. Âşık, olayların gelişimini anlatırken kimi yerlerde konuşmaya arar verir ve kahramanların ağzından türkü söylemeye başlar. Bu türkülerin bir kısmı mâni biçimindedir.
9. Hasat sonrası düğünlerde, uzun kış gecelerinde köy odalarında, ramazan aylarında şehir ve kasaba kahvelerinde anlatılan bu hikâyeleri dinlemek için birçok kişi bir araya gelmiştir. Bu durum, halk hikâyelerinin toplumsal bir işlevinin olduğunu da göstermektedir.
10. Halk hikâyelerinin bir kısmı 1 saatte anlatılabilecek kadar kısayken bir kısmı da 5-6 gecede anlatılabilecek kadar uzundur.
11. Bu hikâyelerde halkın günlük yaşamda kullandığı sözcük ve deyimlerle zenginleştirilmiş, yöresel kullanımların yer aldığı yalın bir dil kullanılmıştır.
12. Halk hikâyelerinin metinleri birer edebî metindir yani kurmacadır. Bu metinlerde dil, şiirsel işleviyle kullanılmıştır.
13. Halk hikâyelerinde olay örgüsü tanrısal anlatıcının bakış açısıyla anlatılmıştır. Bu metinlerde hikâyenin anlatıcısı, her şeyi bilen bir bakış açısına sahiptir.
14. Halk hikâyelerinin en önemli teması “aşk”tır. Merkezinde aşk temasının olduğu aşk hikâyelerinin en önemlileri şunlardır: Kerem ile Aslı, Ferhat ile Şirin, Tahir ile Zühre, Arzu ile Kanber, Emrah ile Selvihan.
Halk hikâyelerinde ele alınan temalardan biri de “kahramanlık”tır. Kahramanlık temalı hikâyelerin en bilineni “Köroğlu”dur.
