Halkevleri hakkında bilgiler Halkevleri ilk ne zaman kurulmuştur? Amaçları, özellikleri, tarihçesi, çalışmaları hakkında bilgi.
Halkevleri; halkın Türk kültür ve sanat yaşamında hizmet görmesi için CHP’nin bir yan kuruluşu olarak oluşturulan örgüt Merkezi Ankara, Halkevleri 1931’de kapatılan Türkocakları, Türk Halk Bilgisi Derneği, Muallim Birlikleri’nin yerini almak üzere çalışma alanı daha geniş, daha toparlayıcı bir kurum olarak CHP tarafından açılmaya başlandı.
CHP’nin 6 ilkesine (cumhuriyetçilik, milliyetçilik, halkçılık, laiklik, devrimcilik, devletçilik) göre bir kuşak yetiştirmeyi amaçlayan bu çabada açılacak kurumların yönetim ve denetimi CHP’nin il yönetim kurullarına verildi. Giderleri genel bütçeden özel idarelerden, belediye ve köy bütçelerinden, kamu tüzel kuruluşlardan karşılanacaktı. Halkevlerinin çalışmaları, dil-edebiyat-tarih, güzel sanatlar, gösteri ve temsiller, spor, sosyal yardım, halk dersaneleri, kurslar, kütüphane ve yayın, köycülük, müze gibi alanları kapyacaktı. Önce 14 ilde açılan Halkevleri’ni her yıl yenileri izledi. 1939’a gelindiğinde il merkezleri ve ilçelerde açılan Halkevi sayısı 373’e ulaşmıştı.
Daha küçük yerleşim birimlerindeyse mali nedenlerden Halkevi açılamıyor ve buralarda yaşayan kitleler genel eğilimden uzak kalıyordu. Bu amaçla bu tarihten başlayarak daha küçük yerleşim birimlerinde Halkevleri yerine Halkodaları kurulmaya başlandı. 1946’da Halkevi sayısı 82 artarak, 455’e, Halkodaları sayısı ise 4.066’ya ulaştı. Çok partili yaşama geçilişte (1946) Halkevleri yavaş yavaş tartışma odağına çekildiyse de, sayıca çoğalma sürdü. 1950’ye gelindiğinde 63 ilde ve ilçelerde 478 Halkevine karşılık 4.371 Halkodası vardı. DP’nin 1950’de yönetime geçmesiyle Halkevleri tartışması hızlandı. 1951’de de (CHP’nin özel amaçlı kurumları olduğu gerekçesiyle) kuruldukları bölgelerin ışık merkezi ve eğitim yuvası haline gelen bu kurumlar, 5830 sayılı yasayla kapatılarak her türlü taşınır ve taşınmazları da hazineye aktarıldı.
1932 yılında Ankara Halkevi olarak hizmet veren günümüzde ise Devlet Resim ve Heykel Müzesi olarak kullanılan bina.
Böylece 19 yıl aralıksız hizmet veren bu kurumun kapatılmasıyla toplumsal yaşamda bir boşluk doğdu.
Bu boşluğu doldurmak için 1961’deki UNESCO’nun da önerisiyle “Milli Kültür Dernekleri” adıyla yeni bir örgüt kuruldu. 1963’te bu derneklerin adı genel kongresinde “Halkevleri Derneği” olarak değiştirildi. Dernekler Kanunu’na göre politika dışında çalışacak ve hiçbir partiyle organik bağı olmayacak olan Halkevleri Derneği, yurt dışında da şube açabilecekti. 1970’e gelindiğinde Londra ve Frankfurt şubeleriyle birlikte 154 Halkevi, 100 Halkodası açılmıştı. 1976’da Halkevleri’nin sayısı 208’e ulaştı.
Köycülük, halk eğitim, kitaplık, yanı kolları, dil-tarih-edebiyat, plastik sanatlar, müzik, gösteri, folklor, spor, turizm gibi konularda etkinlik gösteren Halkevleri Derneği’nin çalışmaları, 12 Eylül 1980 Harekâtından sonra durduruldu, yöneticileri hakkında dava açıldı. 1982’de çıkarılan bir yasayla, taşınır taşınmaz malları Halk Eğitim Genel Müdürlüğü’ne devredildi. Yaklaşık yedi yıl süren dava sonucunda yöneticiler aklandı; devredilen malları geri verilerek yeniden açıldı (Mayıs 1988). Türkiye genelinde şube sayısı 150’ye ulaştı (1992).
Günümüzde Türkiye genelinde toplamda 73 tane Halkevi ve 1 adet Halkodası bulunmaktadır. Günümüzde Halkevleri herhangi bir partinin alt kanadı ya da oluşumu olarak değil bağımsız bir şekilde faaliyet göstermektedir.
