Baharat nedir? Baharat çeşitleri nelerdir? Baharat tarihçesi, Baharatın tarihi, hangi baharatlar hangi yemeklerde kullanılır, hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
Baharat;
Yiyecek, içeceğe tat vermek ve bazı besinleri bozulmadan korumak için kullanılan hoş kokulu bitkisel maddelerdir. Eskiden “baharat” deyimi biber, tarçın, zencefil gibi yalnız tropikal bölgelerde yetişen meyveler, kökler ya da ağaç kabukları için kullanılırdı. Bugün ise baharat endüstrisi, yalnız sıcak ülkelerden gelenleri değil, yaklaşık 50 başka kokulu ot ve tohumu, tat verici kurutulmuş sebzeyi çeşitli tuzları baharat grubunda toplar. Maydanoz, defne, tarhun gibi şifalı bitkiler., ılımlı bölgelerde yetişen güzel kokulu yapraklar olarak tanımlanabilir. Anason, hardal ve susam, bazısı tropikal bazısı da ılıman bölgelerde yetişen lezzetli tohumlara örnektir. Soğan, sarmısak, arpacık soğanı, kereviz, fesleğen, iştah açısı sebzeler olarak bir başka grubu oluşturur. Bunlar tat verici özellikleri yanmda, besin değerleri de yüksek olduğu için kullanılır. Yemeklere tat verme sanatını hızlandırıp kolaylaştırmak amacıyla baharat yapımcıları birçok baharat harmanı yarattılar; biberli karışık baharat, kırmızı biberli yeni bahar, tavuk sosları, karışık turşu baharatı, baharatlı domates sosu (ketçap) vb.
Tarihçe:
Baharatın tarihi, uygarlığın doğuşuyla yaşıttır. Çağlar boyu baharat, yiyeceklerin tadını artırmak için kullanıldı. Ancak, ilkçağlarda bu özelliğinden çok dinsel amaçlarla, tütsülemek ve mumyalamak için, kurban verme ve cenaze törenlerinde kullanılırdı. Baharatın bu dinsel ve onursal amaçlı kullanımı hem Yahudilik hem de Hıristiyanlık dönemlerinde önemini koruduğu gibi; ilaç, parfümeri, muska ya da büyüden yana da yaygın bir istem alanı buldu. Cinsine göre, köpek ısırıklarını, yılan sokmalarını iyileştirdiğine, kişiyi nazar değdiren bakışlardan koruduğuna, gönül işlerinde bağlılığı güvence altına aldığına inanılırdı. Yükte hafif, pahada ağır olan baharat, bir yerden bir yere kolayca taşınıp büyük kazanç payı bırakan bir ticaret malıydı.
Kaynak: pixabay.com
Doğu’nun baharat ülkeleriyle ticareti, iki ulus başlattı: Önce Fenikeliler, ardından da Araplar. Bu ticaret uzun süre Arapların tekelinde kaldıktan sonra sırasıyla Venediklilerin, Portekizlilerin, İspanyolların ve İngilizlerin eline geçti. Baharat tüketimi ve istemi gerek Akdeniz Bölgesi’nde gerekse Avrupa’da yüzyıllar boyu giderek arttı. Ancak, baharat yolu üzerinde bulunan Osmanlı İmparatorluğu’nun tüm Akdeniz’de kesin egemenlik kurması ve bu sulardan geçen Avrupa ülkeleri bandıralı ticaret gemilerini “Baharat Vergisi” adı altında haraca bağlaması (16.-17. yüzyıllar), Avrupalıları yeni baharat yolları arayışına iterken, baharatın kaynağı sayılan Hindistan’ın yerine Amerika’nın bulunması sonucunu doğurdu. Baharat ticaretine Osmanlı Devleti’nin duraklama dönemine girdiği 18. yüzyıl sonlarında girişen ABD, kısa sürede dünya piyasasında önemli bir rol oynamaya başladı. Bugünün çağdaş taşımacılık ve dağıtım yöntemleri baharatı dünyanın hemen her yerinde bulunan ucuz bir mutfak gereci durumuna getirdi.
Hangi Yemeklerde Hangi Baharat Kullanılır?
- anason: Tohumları anasonlu süt, ekmek ve likör yapımında
- reyhan: Yaprakları salatada, salatalık vb. turşusunda, sirkede, et ve balık yemeklerinde
- geyikotu: Yaprakları ve taze dalları baklayla birlikte çorba ve soslarda
- dereotu: Sivri yaprakları salatalık, soğan ve lahana turşusunda, yaprakları, domates, kıvırcık salata, et ve balık yemeklerinde
- ardıç meyvesi: Tohumları lahana turşusunda, ızgara et ve balıklarda, Hollanda cini ve birçok alkollü içkide (Cin, Steinhager, Genievre)
- karaman kimyonu: Tohumları sebzelerde, ekmek, kek, sosis ve peynir yapımında, yaprakları çorba ve salatalarda
- frenk maydanozu, sarmısak: Yaprakları çorba, sos ve salatalarda
- kimyon: Dişleri sosiste, et yemeklerinde, salata, çorba ve soslarda
- kişniş otu: Tohumları “kimyon peyniri”nde, patates ve makarna yemeklerinde, sebzelerde. Meyvesi ekmek yapımında (zencefilli ekmek ve kek), sebze, çorba, sirke ve salatalarda, en çok Hint ve Endonezya mutfağında kullanılır
- haşhaş tohumu: Ekmek yapımı ve hamur işlerinde
- mercanköşkü: Yaprakları et yemeklerinde, sosis yapımında, çorba, sos ve salatalarda
- hardal: Yaprakları salata, çorba ve soslarda; tohumları hardal yapımında
- nane (su nanesi ve nane): Yaprakları et ve balık yemeklerinde sebzelerde, meyvesi salata ve içkilerde, şeker yapımında
- yaban nanesi: Pizza yapımında, sebze, et ve balık yemeklerinde
- maydanoz: Yaprakları çorba, sos, sebze ve salatalarda
- biberiye: Yaprakları çorba ve soslarda, domuz eti ve kuzu etiyle yapılan yemeklerde, salatalarda, sirkede
- adaçayı: Yaprakları sosiste, fırında pişirilen etlerde ve balık yemeklerinde
- kekik: Yaprakları lahana, bakliyat ve domatesle birlikte et yemeklerinde
- kereviz: Yaprakları çorbalarda, soslarda, fasulye ve sığır etiyle yapılan yemeklerde
- kişniş: Yaprakları salatalık turşusunda, salatalarda, tohumları ekmek, hamur işleri ve soslarda
- çemen: Yaprak ve genç dalları çorbalarda, tohumları Hint baharatlarında, curry baharı yapımında kullanılır
- hindistancevizi baharı: Çorba ve et yemeklerinde
- hintsafranı: Öğütülmüş kökleri curry yapımında, özellikle Endonezya mutfağında
- zencefil: Öğütülmüş kökleri lahanayla birlikte, en çok Hint ve Endonezya mutfağında kullanılır.
- tarçın: Öğütülmüş kabukları tatlı yiyeceklerde, Sebzelerde, patates yemeğinde, curry yapımında kullanır
- kakule: Tohumları hamur işlerinde, etlerde, et, balık ve sebze soslarında, özellikle Müslüman ülkelerde kullanılır
- hindistan cevizi: Rendelenmiş olarak çorbalarda, et, balık ve panç içkisinde kullanılır
- biber (beyaz, kara, sivri): Öğütülmüş olarak tüm yemeklerde
- yenibahar: Meyveleri çorbalarda, et, balık ve sebzelerde
