Boya elde edilen bitkiler nelerdir? Boya yapımında kullanılan bitkiler, kınanın elde edilmesi, ayçiçeği, safran gibi bitkilerden boya elde hakkında bilgi.
KINA BİR AĞACIN YAPRAKLARINDAN ÇIKAR
Çok eski zamanlardan beri bitkilerden çıkarılan boyaların başında kına gelir.
Kına bir ağacın yapraklarından elde edilen bir boyanın adıdır. Kına ağacının anayurdu Arabistan’dır. Kına, bu ağacın yapraklarının kurutulduktan sonra iyice dövülmesiyle elde edilir. Anadolu’da olduğu gibi başka Doğu ülkelerinde de kına, hamur haline getirilerek, kadınların tırnaklarını, saçlarını, erkeklerin sakallarını boyamalarında kullanılır. Kına turuncuya çalan kırmızımsı bir renk verir.
Tırnakları kına ile boyamaya kınanmak diyoruz. Toz kına, hamur haline getirildikten sonra, bir bezle parmak uçlarına sıkıca sarıp bağlanır. Kına, rastıkla karıştırılarak saçlara sürüldüğü zaman, kestane rengi verir.
SARIDIR SAFRAN GİBİ
Kaynak: pixabay.com
Dilimizde “sarıdır safran gibi” diye bir bilmece vardır: “altın” demektir. Gerçekten, altının rengi safran sarısı-dır. Safran, zararsız bir boya olduğu için, özellikle, yiyeceklere renk vermede kullanılır. Bu arada, zerdeye sarı renk safranla verilir.
Bu boyanın çıkarıldığı safran, süsengillerden, baharda çiçek açan, soğanla kendiliğinden yetişen küçük bir bitkidir. Her kök 1-3 çiçek açar. Menekşe renginde olan bu çiçeklerin içindeki sarı tepeciklerin çok keskin kokuları vardır. Safran bu çiçeklerden elde edilir. Açan çiçekler zaman zaman, daha çok, akşamları, sabahları toplanır. Kâğıtların arasına serilip bir kutunun içine konur, kapağı iyice kapatılır, kurutulur.
Safran soğanlarının dikilmesiyle üretilir. Soğanlar temmuzla eylül arasında iyi işlenmiş, gübrelenmiş toprağa 15-18 cm. derine 4-5 cm. aralıkla dikilir. Safran üç yıl aynı toprakta kalır. İkinci, üçüncü yılların ürünü ilk yıldakinden daha iyidir.
Safran içindeki uçucu bir yağdan ötürü eczacılıkta da kullanılır. Safrandan şekerlemeleri, makarnaları, bitkisel yemek yağlarını renklendirmekte de yararlanılır.
İtalya, İspanya, Güney Fransa’da safran karabiber, benzeri maddeler gibi baharat olarak da kullanılır. Yurdumuzda pirinci bununla boyayarak zerde denilen sütlâç kıvamında bir yiyecek yapılır.
ÇİVİT RESİMDE DE KULLANILIR
Kaynak: commons.wikimedia.org
Mavi renkli bitkisel bir toz boyadır. Çamaşırların sarılığını gidermesi için, yıkanan çamaşırın son suyuna konur. Çin’de, Yemen’de, Hindistan’da yetişen, çivit bitkisinden çıkarılır. Bunun kırmızı, sarı, yeşil olanları da vardır. Kızıl çivit, al çivit, gök çivit, yeşil çivit, sarı çivit denen bu boyalar, daha çok, resimde kullanılır. Çamaşırda kullanılan çivit (gök çivit) biraz mora çalan koyu mavi renktedir.
AYÇİÇEĞİNDEN BOYA DA ÇIKARILIR
Ayçiçeğinden bitkisel yağ çıkarıldığını biliriz. Bundan, ayrıca, boya da çıkarılır.
Kaynak: pixabay.com
Ayçiçeği İkiçenekliler’in Bileşikgiller familyasından bir bitkidir. 50 kadar türü vardır. Bahçelerde, tarlalarda yetişir. Kısa ömürlü olduğundan her yıl yeniden ekilir. Büyük başaklar biçimindeki çiçekleri yüzlerini hep güneşe doğru çevirirler. Bundan dolayı ayçiçeğine günebakan, gündoğdu, günçiçeği de denir.
Ayçiçeği büyük, güzel çiçeklerinden ötürü bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirildiği gibi tohumlarından yağ çıkarmak için geniş çapta tarımı da yapılır. Beyaz, sarımtırak, siyah, çizgili kabuklu meyvalarının tohumlarında yüzde 30 kadar yağ bulunur. Bu yağ bitkisel makinelerde sıkılarak elde edilen yağ zeytinyağına benzerse de kokuludur. Yağ, ressamlar için yağlıboya yapılmasında kullanılır. Ayçiçeği yağı sabun sanayiinde de büyük ölçüde işe yarar.
Ayçiçeği yurdumuzda, başta Ege, Marmara bölgeleri olmak üzere, hemen her yerde yetiştirilir. Yağı alınan tohumlarının küspesi hayvan yemi olarak kullanılır. Ayçiçeği küspesi arılara da verimi artıracak bir yem olarak verilir.
Kimyada turnusol denilen madde de ayçiçeğinden çıkarılır. Turnusol bir sıvının asit mi, alkali (baz) mi olduğunu anlamada kullanılır. Turnusol emdirilmiş kâğıt şerit asitte kırmızı, alkalide mavi renk alır.
