Hangi hayvan hangi hastalığın bulaşmasına sebep olur? Hastalık bulaştıran hayvanlar ve bulaştırma yöntemleri hakkında bilgi.
Hastalık Aracıları
Öldürücü hastalık mikroplarının hayatları oldukça karışıktır .Sıtmayı yapan protozoon,hayatının ve gelişmesinin bir süresini insanda, diğer bir kısmını da özel bir sivrisinek cinsinde geçirmektedir. Bu tip hastalıklara “portörden geçmesi gereken” hastalıklar (portör taşıyıcı demektir) denir. Zira, insandan insana diğer bir yaratık, yani sivrisinek aracılığıyla geçer.İnsan aracı olmasa idi bazı hastalıklar da olamazdı. Diğerlerinde insan tesadüfi bir durak yeridir. Her iki şekilde de portörden geçmesi gereken hastalıkları kontrol etmenin anahtarı, hastalığı yapan organizmanın hayat çizgisini bir yerden parçalamaktır. Bu maksatla , bazen insandaki hastalığı tedavi etmek kadar, aracıyı yok etmek de önemli olacaktır.
Kaynak: pixabay.com
Kurdun hayatı: İnsandan salyangoza, Salyangozdan insana
Şiştozomalar denilen bir parazit grubu, özellikle sıcak bölgelerde 100 milyon insana tesir etmektedir. Bu parazit alan insanlar şistozomiyayis denilen ağrılı, bazen öldürücü, değişik organları tutan bir hastalığa yakalanmaktadırlar. Lağım suyu karışmış suların içildiği yerlerde hastalığın yayılması kolay olmaktadır.
Diğer birçok hastalıkların aksine şiştozomiyasiste insandan başka sıcak kanlı hayvan rol oynamaz. Burada tatlısu salyangozları aracılık yapmaktadır. Şiştozom yumurtaları suda embriyo haline gelirler, sonra salyangozda larva şekline dönerler. İnsana geçen larva yetişkin şiştozom haline döner . Kurt geliştikçe, vücutta eşler birbirini bulur birleşir. Tabii bu arada damarları yaralayarak önemli kanamalara sebep olurlar. Sağlık işleri düzensiz, gelişmemiş memleketlerde su kanalları salyangozların yetiştiği yerlerdir . Bu kanalların sulama için açılması ile şiştozomlar her tarafa yayılmış olurlar.
Kaynak: pixabay.com
Sıtma: Sivrisinekten insana
İnsanda sıtmayı yapan dört çeşit protozoa vardır. Bunların yayılmasında hasta insan depo, anofel cinsi sivrisinekler ise taşıyıcı rol oynar. Sıtma parazitinin hayat safhaları için insan da sivrisinek de önemlidir. Sivrisinek içinde cinsel çoğalmasını yapan parazit yani protozoon, çoğalmasının çeşitli safhalarını evvelâ insan karaciğerinde sonra da alvuyarlar içinde tamamlar.Karaciğer hücreleri ve alyuvarlar, parazit geliştikçe parçalanır, kanda parazitin eşit zaman aralıklarıyla çoğalması,hastalığın karakteristiği olan ateş yükselmelerine sebep olur.
Sıtma protozoal arı, muhtemelen dünyada en çok yayılmış parazitlerdir. Sadece insanları değil,maymunları, kemirici hayvanları, kuşları, hatta bazı sürünlerleri de tesirleri altında tutarlar. Uzmanlar, sıtma protozoasının bu kadar geniş ve çeşitli canlıları tutmasını, onun eksikliğine bağlamaktadırlar.
Kaynak: pixabay.com
Uyku hastalığı: Hayvandan insana
Afrika tripanozmiyazis’i veya uyku hastalığı, Afrika’nın hemen yarısında insan ve ev hayvanları arasında salgın halindedir . Bu sıcak ve ormanlık bölgede, gölgede oturmayı seven çeçe sineği hastalığın aracısıdır. Uyku hastalığından her yıl yüzlerce insan ölmekte,binlerce insan halsizliğe uğramaktadır. Hastalık titreme, ateş ve kusma ile başlar ve lenfa düğümlerini şişirir. Parazit daha sonra merkez sinir sistemine atlar, uyku hali ve ilerde ölümü meydana getirir. Hastalığın diğer şekilleri hayvanlar arasında büyük kayıplara yol açar.
Sıtma gibi tripanozomiyazis’i sineğin aracılığıyla insandan insana geçebilir. Fakat sıtmanın aksine çoğunlukla hayvandan insana geçmektedir. Mikrobiyologlar parazitin sadece hayvanları tuttuğunu, sonra değişime uğrayarak iki yoldan insanlara geçtiğini söylemektedirler. Birincisi insan kanı ile beslenen çeçe sineği ile taşınır ve hafif derecede bir hastalığa sebep olur. Diğerinde ise, aracı sinek daha ziyade hayvan kanı ile beslenmektedir. Meydana gelen hastalık da ciddi ve ağır seyretmektedir.
Chagas hastalığının Yedek yolu
Brezilyalı Dr. Carlos Chagas tarafından adlandırılmış olan Chagas hastalığında sebep tek hücreli, tripanosom denilen bir parazittir. Hastalık güney Amerika’da 35 milyon insanı tehdit etmekte , hastalığın tutulmuş olan 7 milyon insanın yüzde 10’u ölmektedir. Chagas hastalığı parazitinin gelişmesi için hem böceğe hem de omurgalı hayvana ihtiyaç vardır. Öpücü böcek hastalığı insana nakleden hayvandır.
Bilindiğine göre, tripanozom taşıyan hayvanlar bu hastalığa tutulmazlar. Fakat insanda parazit; ateşle, karaciğer ve dalağın büyümesi ve doku harabiyetine sebep olur. Bütün dokularda yerleşebilen parazit, özellikle kalbi seçer. Hastalığın ileri devrinde kalp delik deşik olur. Diğer birçok hastalık gibi Chagas’da tedavi gücü en az olan insanları seçer: Fakir köylüleri.
Kaynak: pixabay.com
Keneler, benekler ve ateş
Amerika’nın kuzeybatısına yerleşen insanlarda .benekli döküntü,yüksek ateş ve mafsal ağrısı ile kendim belli eden bir hastalık görülmüştü. Bu hastalığa tutulanların yüzde 20’si ölüyordu. İlk defa görüldüğü bölgeye izafeten Rocky Mountain benekli humması adı verilmiştir.
O zamandan beri bu hastalık,batı yarım küresinin birçok yerlerinde görülmüştür. Hastalığı Rickettsia rickettsii adı verilen bir mikroorganizma yapmaktadır. Bakteriden, ve virüsten ufak olan bu mikrop, kenelerde yaşar ve çoğalır. Keneler ise birçok hayvanlarda bulunabilir. Larva veya gelişmiş halde tavşanlar ve diğer kemiricilerin (sincap gibi) kanını emerek beslenirler. Yetişkinler daha büyük memeli hayvanlara geçerler. Bu arada insana da geçebilirler. Hayvanlara bir tesiri olmayan Rickettsia’lar insanda küçük kan damarlarını yırtar, ileri hallerde yaygın kanamalara sebep olurlar. Hastalığın yayılması hakkında bilginin ilerlemesi ve modern tedavi sistemleri tehlikeyi iyice azaltmıştır.
Kaynak: pixabay.com
Pirenin sebep Olduğu salgın
Veba dünyanın en çok korkulan hastalıklarından birisiydi. Fare piresinin ısırması ile insanlara geçer. Asıl amil pasteurella pestıs denilen bir basildir. Bu basil dolaşıma girince, iç kanamalar, cinnet hali, baş ağrısı lenf düğümleri şişmesi, kasıkta ve koltuk altında şişlikler ile kendini belli eder. Hastanın ateşi çok yüksektir. Tedavi edilmeyen hastaların yüzde 25-50’si ölür.
