Hareket Nedir? Hareket Çeşitleri, Genel Hareket Kanunları Nelerdir?

Hareket nedir? Hareket çeşitleri nelerdir? Düzgün hareket ve hız hakkında bilgiler. Hareketin genel Kanunları Nelerdir?

Kaynak : pixabay.com

Bir cismin, değişmez bir noktaya göre yerinin veya durumunun değişmesine «hareket» (devinme) denir.

Olduğu yerde kımıldamadan duran bir cisim dengededir. Her hangi bir etkiyle bu cismi denge durumundan uzaklaştırırsak cisim harekete başlar. Bu hareket cismin yapılışına, bulunduğu duruma göre çeşitli şekillerde olur. Ya bir top gibi yuvarlanır, ya bir kuş gibi havada uçar ya bir taş gibi yere düşer, ya bir uçak pervanesi gibi olduğu yerde dönmeye başlar, ya da bir diyapazon gibi titreşir. Bütün bu cisimler deneme durumlarından ayrılmışlardır, hepsi de hareket etmektedir.

Hareket Çeşitleri

Hareketi genel olarak ikiye ayırabiliriz: 1) Çizgisel hareket, 2) Dönme hareketi.

• 1 — Çizgisel Hareket: Bu çeşit harekette hareket eden cisim bir çizgi üzerinde ilerler. Demiryolu üzerinde ilerliyen bir tren, vinçle kaldırılan bir yük çizgisel hareket yapar. Bu sırada cismin üzerinden gittiği çizgiye «yörünge» denir. Bir top mermisi topun ağzından çıktıktan sonra havada yörüngesine uygun olarak yol alır, gene yörüngesine uygun olarak yere düşer. Yörüngesi üzerinde ilerleyen bir cisme «çizgisel hareket ediyor» denir.
• 2. — Dönme Hareketi: Ekseni çevresinde dönen bir gramofon plağı da hareket ederse de bu hareketi sırasında bir noktadan kalkıp başka bir noktaya gitmez, bir yörünge üzerinde ilerlemez. Bu çeşit harekete de «dönme hareketi» denir.

Düzgün Hareket ve Hız

Cisimlerin hareketi düzgün olup olmamasına göre de ikiye ayrılabilir: 1) Düzgün hareket; 2) Düzgün olmayan hareket.

• Düzgün Hareket. — Cismin bütün hareketi sırasında hızı değişmeyip sabit kalıyorsa bu çeşit harekete «düzgün hareket» denir. Bir otomobilin düzgün hareket yapabilmesi için meselâ hep saatte 60 kilometrelik bir hızla gitmesi gereklidir.
• Hız. — İlerleyen bir cismin birim zaman süresinde aldığı yoldur. Yolda giden bir otomobil düşünelim. «Bu otomobil saatte 60 kilometre hızla gidiyor» dersek, otomobilin bir saatte 60 kilometrelik yol aldığını anlatmış oluruz.

Düzgün Olmayan Hareket ve İvme

Bir cismin hareketinde hızı hep aynı kalmayıp değişiyorsa o cismin hareketi artık düzgün hareket değildir. Bu çeşit harekete «ivmeli hareket» denir. Duran bir otomobili harekete geçirdiğimizi düşünelim. Saatte 60 kilometrelik hıza birden bire çıkamayız. Otomobilin hızı dururken 0(sıfır)’dır. Sonra yavaş yavaş artmaya başlar, en sonunda saatte 60 kilometreyi bulur. İşte denge durumundan bu hıza erişinceye kadar otomobil «ivmeli hareket» yapar.

İvme. — Bir cismin hızının, birim zamandaki değişmesine o cismin «ivmesi» denir. O halde hızı değişen bir cismin ivmesi de vardır. Hız sabitse, ivme O’dır. Bundan düzgün harekette ivmenin 0 (sıfır) olduğu sonucu da çıkar.

Hareketin Genel Kanunları

Cisimlerin hareketini ilk defa inceleyip kanunlara bağlıyan İngiliz bilim adamı Sir Isaac Newton‘dur. Böylece fizik biliminin Mekanik dalı kurulmuştur.

Birinci Kanun.

Bir cisim üzerine bir kuvvet etki etmedikçe; cisim dengedeyse dengede kalır, hareket ediyorsa hareketine devam eder.

Hayatta her gün rastladığımız olaylar bu kanunun birinci bölümünü çok kolay anlaşılır hale getirmektedir. Masa üzerine konmuş bir bardağa dokunmazsak bardak olduğu yerde kalır.

Kanunun ikinci bölümü ise günlük olaylara pek uymaz görünür. Yuvarlanan bir top bir süre sonra durur, yani hareketine devam etmez. Görünürde topun yuvarlanmasını önliyen bir şey yoksa da gizli bir kuvvet vardır: Topa sürtünme kuvveti etki etmiştir. Sürtünmeyi kaldırabilseydik bir kere yuvarladığımız bir top hiç durmadan ilerlerdi.

İkinci Kanun.

Bir cisim üzerine bir kuvvet etki ederse, cisim o kuvvetin doğrultu ve yönünde bir ivme kazadır.

Bunu da duran bir topa vurduğumuz zaman topun vurduğumuz doğrultu ve yönde ilerlemeye başlamasında görebiliriz.

Üçüncü Kanun.

Cisimlerde, üzerine gelen her etkiye eşit ve zıt yönde bir tepki doğar.

Bir otomobilin bir ağaca çarptığını düşünelim. Otomobil ağaca bir kuvvet bindirmiş, ona bir etkide bulunmuştur. Bu kuvvetle, ağacın otomobile karşı koyduğu kuvvet birbirine eşittir, bu kuvvetlerin yönleri terstir.

NOT : Hareket konusu çok geniş bir konu olduğu için ancak bu kadar kısaltılabilmiştir.