Kitlesel yok oluş nedir, 6. kitlesel yok oluş nasıl gerçekleşiyor? İnsan davranışının nesil tükenmelerindeki etkileri, sebepleri ve sonuçları.
Maymun Yiyen Kartal olarak da bilinen Filipin Kartalı, dünyadaki en nadir, en büyük ve en güçlü kuşlar arasındadır. Nesli, ormansızlaşmaya bağlı olarak büyük habitat kaybından dolayı kritik bir şekilde tehlike altındadır. Bir Filipin Kartalını öldürmek, Filipin yasalarına göre on iki yıl hapis ve ağır para cezaları ile cezalandırılır.
maymun yiyen kartal – Kaynak: commons.wikimedia.org
İnsan Eylemleri ve Altıncı Kitlesel Yok Oluş
Dünyada yaşamış olan tüm türlerin yüzde 99’undan fazlası yok oldu. Fosil kayıtlarında beş toplu yok oluş kaydedilmiştir. Bunlar büyük jeolojik ve iklimsel olaylardan kaynaklanıyordu. Kanıtlar, şu anda altıncı bir kitlesel yok oluşun gerçekleştiğini gösteriyor. Önceki kitlesel yok oluşların aksine, altıncı yok oluş insan eylemlerinden kaynaklanıyor.
Bazı bilim adamları, altıncı yok oluşun Pleistosen döneminde erken hominidlerle başladığını düşünüyor. Mamutlar gibi büyük memelileri aşırı öldürmekten suçlanıyorlar. O zamandan beri, insan eylemlerinin diğer türler üzerinde daha büyük bir etkisi oldu. Mevcut nesli tükenme oranı, yılda 100 ila 100.000 tür arasındadır. 100 yıl içinde, Dünya’nın kalan türlerinin yarısından fazlasını kaybedebiliriz.
Tükenme Nedenleri
Günümüzde yok olmanın en büyük nedeni habitat kaybıdır. Tarım, ormancılık, madencilik ve kentleşme, Dünya’nın kara alanının yarısından fazlasını etkiledi veya tahrip etti. Örneğin ABD’de yüksek otlu çayırların yüzde 99’undan fazlası kayboldu. Günümüzde neslin tükenme nedenleri arasında şunlar bulunmaktadır:
- İnsanlar tarafından yeni habitatlara sokulan egzotik türler. Hastalık taşıyabilir, yerli türleri avlayabilir ve besin ağlarını bozabilirler. Çoğunlukla, yerel avcılardan yoksun oldukları için yerli türleri geride bırakabilirler.
- Balıkların, ağaçların ve diğer organizmaların aşırı hasadı. Bu onların hayatta kalmasını ve onlara bağlı olan türlerin hayatta kalmasını tehdit eder.
- Büyük ölçüde fosil yakıtların yanması nedeniyle küresel iklim değişikliği. Bu, Dünya’nın hava ve okyanus sıcaklıklarını yükseltiyor. Aynı zamanda deniz seviyelerini de yükseltiyor. Bu değişiklikler birçok türü tehdit ediyor.
- Çevreye salınan, onları absorbe etme kapasitesinin ötesinde kimyasallar, ısı ve gürültü ekleyen kirlilik. Bu, organizmalara geniş çapta zarar verir.
- Diğer türleri geride bırakan aşırı insan nüfusu. Aynı zamanda diğer tüm nesli tükenme nedenlerini daha da kötüleştirir.
Yok Olmanın Etkileri
2011 yazında yayınlanan bir araştırmanın sonuçları, köpekbalıkları, aslanlar ve kurtlar gibi büyük yırtıcı hayvanların sayısındaki düşüşün, Dünya’nın ekosistemini her türlü olağandışı şekilde bozduğunu gösterdi. Altı ülkedeki 22 farklı kurumdan bilim adamları tarafından yürütülen çalışma, altıncı kitlesel yok oluşu doğruladı. Çalışma, bu kitlesel yok oluşun öncekilerden farklı olduğunu, çünkü arazi kullanımı, iklim, kirlilik, avlanma, balıkçılık ve kaçak avlanmadaki değişiklikler yoluyla tamamen insan faaliyetlerinden kaynaklandığını belirtiyor. Bu büyük yırtıcı hayvanların kaybının etkileri okyanuslarda ve karada görülebilir.
Batı ABD’nin Utah eyaletinde daha az puma, geyik popülasyonunun patlamasına neden oldu. Geyikler, yerel akarsuların yolunu değiştiren ve genel biyoçeşitliliği azaltan bitki örtüsünü daha fazla tüketti.
Aslanların ve leoparların kaçak avcılar tarafından avlandığı Afrika’da, bağırsak parazitlerini yakınlarda yaşayan insanlara aktaran zeytin babunlarının sayısında bir artış var.
Okyanuslarda endüstriyel balina avcılığı, daha fazla deniz aslanı, fok ve su samuru yiyen ve bu türlerin nüfus sayılarını önemli ölçüde düşüren katil balinaların diyetlerinde bir değişikliğe yol açtı.
Çalışma, büyük yırtıcı hayvanların kaybının muhtemelen Dünya’nın son yüzyıllarda gördüğü birçok salgın, nüfus çökmesi ve ekosistem değişikliklerine neden olduğu sonucuna varıyor.
Kaybolan Kurbağalar
Kurbağalar, kirlilik, hastalık ve iklim değişikliği gibi tehditler nedeniyle dünya çapında endişe verici bir oranda azalmaktadır. Kurbağalar su ve kara habitatları arasındaki boşluğu doldurarak onları ekosistem değişikliklerinin ilk göstergeleri haline getiriyor.
Yerli Olmayan Türler
San Francisco Körfezi’nden bir avuç canlıyı kepçe ile çıkarın ve çok uzak kıyılardan birçok organizma bulacaksınız. İstilacı midye türleri, balıklar ve daha fazlası yerli türleri boğuyor ve eyaletin etrafındaki uzmanları onları buraya getiren insan davranışını değiştirmeye zorluyor.
Biyoçeşitliliğin Korunmasına Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?
Biyoçeşitliliği korumaya yardımcı olmak için atabileceğiniz birçok adım var. Örneğin:
- Akıllıca tüketin. Mümkün olan her yerde tüketiminizi azaltın. Atıp yenisini satın almak yerine yeniden kullanın veya geri dönüştürün. Yeni satın aldığınızda, enerji tasarruflu ve dayanıklı ürünler seçin.
- Plastikten kaçının. Plastikler petrolden yapılır ve toksik atık üretir.
- Organik olun. Organik olarak yetiştirilen yiyecekler sağlığınız için daha iyidir. Ayrıca çevreyi zirai ilaçlardan ve gübrelerdeki aşırı besinlerden korur.
- Enerjiden tasarruf edin. Elektronik ekipmanı çıkarın ve kullanılmadığı zaman ışıkları kapatın. Araba kullanmak yerine toplu taşımayı kullanın.
Kayıp Somon
Kuzey Kaliforniya’nın somon popülasyonu neden bu kadar önemli? Somon sadece insanlar için besin sağlamakla kalmaz, aynı zamanda ekosistemleri için gerekli besinleri de sağlar. Sayılarındaki keskin düşüş nedeniyle, kısmen insan müdahalesi nedeniyle, California ve Oregon açıklarında tüm somon avlama sezonu hem 2008 hem de 2009’da iptal edildi. Nesli tükenme tehlikesi en yüksek olan tür Kaliforniya koho somonu.
