Haritalarda ölçek hesabı nasıl yapılır? Haritaların ölçeklendirilmesi, ölçek çeşitleri ile ilgili bilgi.
Çizgi ölçek örnekleri
Bir yeri olduğu gibi kağıda geçirmek, yani boyutlarını değiştirmeden o yerin şeklinin kuş bakışı görünümünü çizmek mümkün değildir. Bu nedenle haritalarda yeryüzü, belli bir ölçeğe göre küçültülerek gösterilir. Ölçek, gerçek uzunluklarla, haritadaki uzunluklar arasındaki küçültme oranıdır. Başka bir deyişle ölçek, arazinin, haritaya aktarılırken kaç kez küçültüldüğünü gösterir. Bu durumu aşağıdaki gibi ifade edebiliriz :
Ölçek = haritadaki uzunluk / gerçek uzunluk
Bu ifadede pay ve paydanın birimleri eşittir. Yani haritadaki uzunluğun birimini cm kabul edersek, gerçek uzunluk da cm, haritadaki uzunluğun birimini m kabul edersek gerçek uzunluk da m olur.
Haritalarda gösterilebilecek ayrıntılar, haritanın ölçeçme bağlıdır. Ölçek küçüldükçe ayrıntıları gösterme imkanı o oranda azalır. Büyük ölçekli bir haritada göl ve deniz kıyılarındaki girintiler, akarsu kıvrırrıları, tepeler, küçük göller yer alırken; küçük ölçekli bir haritada kıyılardaki küçük girintiler, küçük adalar ve göller, akarsu kıvrımları yer almaz.
ÖLÇEK TÜRLERİ
Haritalarda ölçek bir kesirle (1/60.000, 1/200.000, 1/1.000.000 … gibi). ya da bölürn!ü bir çizgiyle gösterilir. Bunlardan ilkine kesir ölçek, ikincisine de çizgi ölçek adı verilir. Haritaların çoğunun sağ alt köşesinde kesir ve çizgi ölçek bir arada verilir.
Çizgi ölçek, kesirli ölçek temel alınarak çizilir. Söz gelimi, 1 : 100.000 ölçekli bir haritada 1 cm, 1 km yi gösterir. Bu bilindikten sonra bir doğru çizilir. Bu doğru, santimetrelere bölünür. Böylece her cm’nin ne kadar uzaklığı temsil ettiği gösterilir. Bu çizgi ölçeklerden faydalanarak herhangi bir hesaplama yapılmadan iki nokta arasındaki gerçek uzaklık bulunabilir.
Daha hassas ölçümlerde şu yapılır: Bölümün ikincisine sıfır konulur. 1 mm’nın ne edeceğini belirtebilmek için sıfırın solundaki 1 cm, 10’a bölünür. Sonrakilere saça doğru 1, 2, 3, 4, 5 … 10 sayıları yazılır.
