Harzemşahlar devleti ve Harzemşahlar hükümdarları ile ilgili olarak genel bilgilerin yer aldığı yazımız. Harzemşahlar kimdir?
Orta Asya ve Yakın Doğu’da kurulmuş bir Türk imparatorluğudur. Kısa sürmekle beraber, Büyük Selçuklular’ın gerçekten yerine geçenler olarak tarihte önemli yer almıştır.
Aral Gölü’nün güneyinde Amu Derya’nın çatalağzı dolaylarındaki ülkeye «Harzem» denir. Burada egemen olan sonuncu hükümdar sülalesi, Selçuklular’a bağlı olarak yaşadıktan sonra, 1157’de Sultan Sencer’in ölümü üzerine, bağımsızlığını kazanmış, yarım yüzyıl içinde büyük fetihlerde bulunarak, Maveraünnehir’e (Amu Derya ile Sir Derya arasındaki büyük ülkeye), Doğu Türkistan’ ın batı bölgelerine, Türkmenistan’a, İran’a, bugünkü Afganistan’ın en önemli bölgelerine kadar yayılmıştır.
Selçuklular, Gurlular, Gazneliler gibi çöküntü halindeki Türk imparatorluklarının zararına büyüyen, az çok onların yerini alan Harzemşahlar, Semerkant’ı başkent yaparak, dünyanın en kudretli devleti haline gelmişlerdi. Fakat Cengiz Han’ın ortaya çıkması, imparatorluğu, ansızın, umulmadık şekilde ortadan kaldırdı. Celalettin Harzemşah, imparatorluğu daha batıda yeniden kurduysa da, bu, geçici oldu. Moğollar’ın önünden kaçan kalabalık Harzemli Türk kitleleri, Ön Asya’ya, bu arada Anadolu’ya gelip yerleştiler. Osmanoğulları’nın da bunlar arasında bulunduğu söylenile gelmiştir.
Harzemşahlar devrinde Türk dili ve edebiyatı biraz daha gelişmiş, bu arada Ahmet Yesevî yetişmiştir.
Bu hanedan hükümdarlarının adlarının sonuna «Harzemşah» getirilir. Harzemşahlar ve saltanat yılları şunlardır:
1) Muhammet Harzemşah (1097-1128)
2) Atsız Harzemşah (1128-1156)
3) İl-Arslan Harzemşah (1156-1172)
4) Alâettin Tekiş Harzemşah (1172-1200)
5) Muhammet Harzemşah (1200-1220)
6) Celâlettin Harzemşah ( 1220-1231 )
