Hava basıncının varlığını ispatlayan deneyler, hava basıncı ile yapılabilecek eğlenceler. Hava deneyleri ve yapılışları hakkında bilgi.
Hava Basıncı Deneyleri
Deney 1
Lâstiğini sıkarak ilâç damlalığının içinden havayı dışarı çıkartınız. Damlalığın ucunu alnınıza yapıştırmağa çalışınız. Eğer damlalığın ucu yeter derecede pürüzsüz ise hiç zorluk çekmeden yapışır. Damlalığın içindeki havayı tamamıyla dışarı çıkaramazsınız. Fakat içindeki basıncı dışındaki basınçtan daha az bir hale getirecek kadar havayı dışarıya çıkartabilirsiniz. Damlalığın dışındaki havanın basıncı içindekinden daha kuvvetli olduğu için, onu alnınızda yapışmış gibi durdurur.
Deney 2
Bir yumurtayı katı oluncaya kadar suda kaynatınız. Yumurta soğuduktan sonra kabuğunu soyunuz. Geniş ağızlı süt şişelerinden birinin içine yanar bir kibrit atınız. Soyulmuş yumurtayı hemen şişenin ağzına koyunuz. Yumurtanın şişenin ağzına biraz büyük geldiğini, kenardan taştığını göreceksiniz. Yumurta bu sebepten şişenin içine düşemez. Az sonra kibrit söner, yumurta şişenin boynundan içeri girer ve tok bir ses çıkararak dibine düşer.
Bundan sonra şişeyi baş aşağı çeviriniz. Yumurta şişenin boynuna gelir. Yumurta hâlâ büyüktür. Bunun için şişenin ağzından dışarı çıkmaz. Şişenin ağzını dudaklarınıza götürünüz. Ve elinizden geldiği kadar kuvvetle içine üfleyiniz. Eğer yeter derecede kuvvetle üflerseniz yumurta dışarı çıkar. O kadar hızla çıkabilir ki ağzınızın içine hızla girebilir.
İçinde hava dolu olan şişede kibriti yaktığınız zaman şişenin içindeki hava ısınır. Isındığı zaman yavaş yavaş genişler. Kibrit sönünce de hava soğumaya başlar. Soğuyunca küçülür. Şişenin ağzındaki yumurta şişenin dışındaki havanın içeri girip boşalan yeri almasına engel olur. Dışarıdaki havanın yumurta üzerine olan basıncı şişenin içindeki havanın yumurta üzerine olan basıncından çoktur. Bu sebepten yumurta şişenin içine doğru itilir.
Şişenin içine gücünüzün yettiği kadar üflediğiniz zaman içeriye o kadar çok hava zorlamış olursunuz ki, o zaman içteki basınç dıştakinden daha çoğalır ve bu sebepten içteki hava yumurtayı dışarı iter.
Deney 3
İçi hava dolu bir şişeyi suyla tamamıyla dolu olmayan bir leğenin içine başaşağı koyunuz. Temiz lâstik bir borunun bir ucunu şişenin içine, öteki ucunu ağzınıza koyunuz. Borudaki havayı çekiniz. Siz havayı çektikçe, şişenin içinde su yükselecektir. Çünkü şişedeki havanın bir kısmını çektiğiniz için şişenin içindeki basınç azalır. Leğenin içindeki suyu üstten iten hava şişeden çektiğiniz havanın yerini almak üzere suyu şişenin içine iter.
Deney 4
Küçük bir mumu bir tabağın içine dikiniz. Eğer önce yanık bir kibriti mumun altına tutarsanız yumuşayan mum tabağa veya kaba yapışır ve sağlamca yerinde durur. Mumu yakınız, tabağa biraz su koyunuz. Sonra bir bardağı mumun üzerine başaşağı söner, su da bardağın içinde yükselir.
Mum alevinin ısısı bardaktaki havayı genleştirir. Genleşen havanın bir kısmı zorlanarak dışarıya çıkar. Bardak içindeki hava soğumaya başlayınca küçülür ve bu suretle dışardaki havanın basıncı içerdekinden daha fazlalaşır ve suyu bardağın içine yukarıya doğru iter.
Deney 5
Bir deney tüpünü su ile doldurunuz. Tüpün ağzına üzerinde bir deliği olan lâstik bir tıpa koyunuz. Tıpanın deliğinden ince bir cam boru geçiriniz. Suyu bu cam boyudan içmeye çalışınız. Göreceksiniz ki içemiyeceksiniz.
Sütü kamışla içtiğiniz zaman bardağın ağzı açıktır. Siz kamıştaki havayı çekince bardağın içindeki sütün üstüne basınç yapan hava sütü dudaklarınıza doğru iter. Yapmış olduğunuz deneyde ise, hava deney tüpüne giremediği için suyu cam borunun içine doğru itemez.
6. Son deneyde kullandığınız deney tüpünü, lâstik tıpayı ve cam boruyu şu deney için de kullanabilirsiniz: Suyu deney tüpünden cam boru ile boşaltmaya çalışınız. Göreceksiniz ki, su hiç dökülmeyecek. Çünkü, tıpanın üstündeki delik o kadar küçüktür ki, deney tüpünün içine oradan hava giremez Tüpün içindeki suyun yüzeyinde onu geriye doğru iten hava suyun dışarı çıkmasına engel olur.
7. Büyük bir kavanozu suyla doldurunuz. Kavanozu masanın üstüne koyunuz. Masanın yanına, yere başka büyük bir kavanoz koyunuz. Bir lâstik boru veya sifonu suyla doldurup uçlarını kapalı tutunuz. Borunun bir ucunu içinde su olan kavanoza, öteki ucunu yerdeki kavanoza koyunuz. Borunun uçlarını açınız. Ne oluyor? Su nerede yukarıya doğru akıyor?
8. İki küçük kavanoz arasına bir boru koyunuz Önce birinci kavanozu, sonra ikinci kavanozu yukarıya kaldırınız. Borunun düşmemesi için yukarı kaldırdığınız kavanozda olan ucunu tutunuz. Suyun boru içindeki akma yönünü değiştirmesi kolay oluyor mu?
9. Sifon olarak 4,5 metre uzunluğunda bir lâstik boru kullanınız. Bir masanın üzerine su dolu bir kavanoz, yere de içinde su olmayan bir başka kavanoz koyunuz. Boruyu ortasından tutarak başınızın üstüne kaldırınız. Su, bir kavanozdan ötekine lâstik borunun içinde başınızın üstüne kadar yükselip akacaktır. Bir sandalye üstüne çıkıp ayakta dursanız bile su, başınızın üstünden geçip akacaktır.
