Hava Kirliliğine Neden Olan Etkenler Faktörler Nelerdir? Kirli Hava Nasıl Oluşur?

0
Advertisement

Hava kirliliği nedir sebep olan etkenler nelerdir? Hava kirliliğine neden olan etkenler faktörler , kirli havanın oluşmasının nedenleri.

Hava Kirliliği

Hava Kirliliği

Katı, sıvı ve gaz şeklindeki yabancı maddelerin insan sağlığına, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zarar verecek miktarda atmosferde bulunması hava kirliliği olarak tanımlanır.

Kirli hava, temel olarak duman ve sisten meydana gelir. Sis, küçük su moleküllerinin havada asılı halidir. Su buharı taşıyan sıcak hava, ani soğukla karşılaştığında yoğunlaşarak sis meydana getirir. Sis, normalde atmosferin yüksek kesimlerine çıkması gereken dumanı tutar.

Bu sebeple kirli hava yaşama ortamında kalarak, insanlar tarafından solunur. Solunum esnasında havadaki partiküller akciğerlere girerek, çeşitli rahatsızlıklara sebep olur.

Yeryüzü, sürekli güneş ışığı çekmekte ve atmosferin alt kısımlarını ısıtmaktadır. Atmosferin üst kısımlarındaki hava sıcaklığı, alt kısımlarından daha düşüktür. Alt kısımdaki ısınan hava yükselir. Yükselen sıcak havanın yerini soğuk hava alır.

Advertisement

Dolayısıyla kirli hava, hava akımı sayesinde yükselir ve dünyanın diğer kısımlarına dağılır. Bu şekilde endüstrileşmiş ülkelerdeki hava kirliliği, diğer ülkeleri de etkileyebilmektedir.

Kalitesiz yakıt kullanılması sonucu ve araba eksozlarından çıkan artıklar, kirlenmenin en önemli nedenlerindendir.

Kirli havanın içinde sülfür dioksit gazı bulunur. Bu gaz, su ve oksijenle reaksiyona girdiğinde sülfürik asiti (H2S04) meydana getirir. Kuvvetli bir asit olan H2S04, mukus salgısına ve öksürüğe sebep olur.

1. Asit Yağmurları

Normal yağmur suyunda, çok zayıf olsa da asitler bulunur. Asitler havada bulunan su buharıyla reaksiyona girerek karbonik asiti (\displaystyle {{H}_{2}}C{{O}_{3}}) meydana getirir. Normal yağmurun pH’ı 5.4 civarındadır.

Asit yağmurları ise, sülfürik asit (\displaystyle {{H}_{2}}S{{O}_{4}}) ve nitrik asit (\displaystyle HN{{O}_{3}}) gibi daha kuvvetli asitlerin, yağmur suyuyla karışması sonucu meydana gelir.

Fabrikaların yüksek bacalarından ve eksozlardan çıkan sülfür dioksit ve azot oksit gazları havaya karışır. Hava akımı esnasında buhar halindeki su ve oksijenle reaksiyona girerek sülfürik asit ve nitrik asite (kezzap) dönüşür. Asitli su buharı, bulutlara katılarak onların bir parçasını oluşturur.

Advertisement

Hava akımıyla bulutlar, kirliliğin kaynağından çok uzaklara taşınabilir. Buraya yağmur olarak düşerken tam bir çevre felaketine sebep olur.

Asit yağmurları topraktan, derelere, ırmaklara ve göllere taşınır. Asit yağmurlarının göllere etkisi, toprak ve derelere olan etkisinden daha fazladır.

Göl suyunun asitliği ve metal tuzlarının yoğunluğu artar. Bunun sonucu olarak göldeki doğal yaşam tehlikeye girer.

Yoğun hidrojen iyonu içeren yağışlar toprağa ulaştığında kalsiyum, potasyum ve magnezyum gibi elementler ile tepkimeye girer. Bu olaya bağlı olarak bitkilerin kullandığı ilgili elementlerin topraktaki miktarı azalır.

taşıtlar hava kirliliği

Kaynak: pixabay.com

2. Karbon monoksit (CO)

Dünyada her yıl 350 milyon ton karbon monoksit, havaya verilmektedir. Eksoz gazları, havadaki karbonmonoksitin en önemli kaynağıdır. Karbon monoksit (CO), zehirli bir gazdır. Akciğerlerde hemoglobine sıkıca bağlanarak oksijenin bağlanmasın önler. Dokulara oksijen taşınamaması; baş dönmesi, baş ağrısı ve halsizliğe sebep olur. Karbon monoksit yoğunluğunun %1 ‘i geçmesi ölüme sebep olabilir.

Toprakta bulunan bazı mikroorganizmalar; havadaki karbonmonoksiti, karbondioksit ve metana çevirir. Şehirlerde CO’in yoğun olması ve çevrimini yapacak toprağın az olması, bu mekanizmanın etkili çalışmasını engeller.

3. Civa

Petrol ve kömür yakılması, maden çıkarılması ve filizlerin eritilmesi gibi faktörler, civanın havaya karışmasına neden olur. Havada civa miktarının artması, böbrekte ve sinir sisteminde tahribatlara ve ölümlere yol açar.

4. Kurşun

Kurşun da civada olduğu gibi eksoz gazlarından, madenlerden, maden filizlerinin eritilmesinden ve kömürün yakılmasıyla havaya karışır. Havadaki kurşunun en önemli kaynağı eksoz gazlarıdır. Diğer gazlardan farklı olarak kurşun, petrolün rafine edilerek benzin eldesi sırasında motorun daha verimli çalışması için katılır.

Kurşun, bitkiler üzerine yoğunlaşarak besinlerin kirlenmesine sebep olur. Şehirlerde yaşayan insanlar çevrelerindeki bir çok kurşun kaynağından dolayı, daha fazla kurşun zehirlenmesiyle karşı karşıyadır.

Kurşun zehirlenmesinin belirtileri baş ağrısı, irkilme, aşırı yorgunluk ve depresyondur. Kurşun zehirlenmesi beyinde, karaciğerde ve böbrekte çeşitli hasarlara sebep olmaktadır.

5. Ozon Kirliliği

Güneş ışığının etkisiyle tepkimeye giren egzoz gazları, kirli havadan oluşan duman bulutları içinde ozon ve azot dioksite dönüşmektedir. Bunun sonucunda atmosferin yeryüzüne yakın kısımlarında ozon kirliliği meydana gelmektedir.

Advertisement

Ozon yoğunluğu yüksek havayı soluduğumuzda göz, burun ve boğaz dokuları tahriş olmaktadır. Ayrıca bitkilerin büyümesi, gelişmesi ve meyve oluşumu olumsuz etkilenmektedir.


Leave A Reply