Herodot (Herodotos) Kimdir? Tarihin babası olarak bilinen antik Yunan döneminde yaşamış Herodot hayatı, biyografisi, çalışmaları, tarihi, eserleri ile ilgili bilgi.
Herodot; Eski Yunanlı tarihçidir (Bodrum/Halikarnassos İÖ 485-İtalya/ Thurium ya da Yunanistan/Atina İÖ 430).
Herodotos’un hayatı hakkında, kendi yazdığı eserlerin yanı sıra diğer tarihçilerin ve yazarların anlatılarına dayanan bilgiler bulunmaktadır. İşte Herodotos’un hayatına dair temel bilgiler:
- Doğum ve Aile: Herodotos, MÖ 485 yılında Halikarnassos’ta (bugünkü Bodrum, Türkiye) doğmuştur. Ailesinin geçmişi hakkında kesin bilgiler bulunmamakla birlikte, Doric (Dorik) kökenli bir aileden geldiği düşünülmektedir.
- Seyahatler: Genç yaşlarında Halikarnassos’tan ayrılan Herodotos, önce Yunanistan’ın çeşitli bölgelerini dolaşmış, ardından uzun süre boyunca farklı ülkeleri gezmeye başlamıştır. Seyahatleri sırasında Mısır, Babil, Pers İmparatorluğu, İonia gibi bölgeleri ziyaret etmiş ve bu bölgelerin kültürlerini, tarihlerini incelemiştir.
- Eseri “Tarih”: Herodotos’un en ünlü eseri “Tarih”tir. Bu eser, Antik Yunan’ın ve dünyanın ilk tarih yazımına dair önemli bir örnektir. Eseri, farklı kültürleri ve milletleri anlatarak dünya tarihini geniş bir perspektiften ele almıştır. Aynı zamanda Herodotos’un gözlemlerini, söylentileri ve efsaneleri de içeren bir anlatı içerir.
- Ölümü: Herodotos’un ölüm tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Ancak ölüm yerinin Atina ya da İtalya’nın Thurium şehri olduğuna dair çeşitli görüşler vardır. Herodotos’un hayatının son yıllarını Atina’da geçirdiği düşünülüyor.
- Mirasa Etkisi: Herodotos, Batı tarihçiliğinin babası olarak kabul edilir. Onun eseri, tarih yazımı için bir model oluşturmuş ve sonraki tarihçiler için ilham kaynağı olmuştur. Ayrıca, Herodotos’un seyahatleri ve gözlemleri, Antik Yunan dünyasının dışındaki medeniyetleri ve kültürleri tanıtan önemli bir kaynak olarak kabul edilir.
Bir iç savaştan sonra Perslerin yönetimindeki anayurdundan temelli ayrılıp bir süre komşu İonia’da yaşadı. Daha sonra uzun yolculuklar gerçekleştirdi: Güneyde Mısır’daki Asvan’a; doğuda Asya’da Babil’e; kuzeyde Karadeniz kıyılarının en uzak köşelerine kadar. Bir süre de Perikles dönemi Atinası’nda yaşadıktan sonra 443’te Atinalılar’ın Güney İtalya’daki Thurium’u kolonileştirme eylemlerine katıldı. Mezarı daha sonra Thurium’da bulunduysa da, Atina’da ölmüş olabilir. “Tarihin Babası” adıyla anılan Herodotos’un Tarih adlı eseri, günümüze kalan en eski ve en önemli Yunanca düzyazı olduğu gibi, Batı uygarlığının da ilk tarihçesidir.
Eserinde Yunanlılarla Persler arasında kendi kuşağının hemen öncesi olagelen Büyük Pers Savaşları’nı (İÖ 499-479) tanımlayıp anlatmaya çalışır. Herodotos gezdiği ülkelerin coğrafyası ve görenekleri, ayrıntılı olarak ele almıştır. Tarihçiler Herodotos’un Tarihi’ni dokuz kitaba böldüler. I. Kitap; Yunanistan ile Yakındoğu arasında düşmanlık ruhunun doğmasına yol açan efsanemsi kadın kaçırma öyküleriyle başlar, ardından gerçek tarihe dönüp önce Anadolu’da birçok Yunan devletçiğini fetheden Lidya Krallığı’nı ele alır. Kroisos’un hükümdarlığı döneminde Lidya, Perslerin eline geçince, bu kez tarihçi, kurucusu Kyros’un yönetiminde Pers İmparatorluğu’nun yükselişini anlatmaya koyulur. Daha sonra Perslerin eline geçiş sırasıyla Yakındoğu’nun önemli bölgelerini tek tek tanımlar, son bölümünde Babil’i ele alarak noktalanır. II. Kitabın tümü eskiliği nedeniyle Yunanlıları uzun süre etkileyen Mısır’a ayrılmıştır.
Tarihçi burada Mısır’ın büyük yapılarını, ilk tarihini ve dinini tanımlarken, Nil Irmağı’nın yazın niye kabardığını da açıklamaya çalışır. III. Kitap’ta Pers Kralı Kambyses’in Mısır ve Cyrenaika’yı ele geçirmesini, Kambyses’in ölümü, bunu da İran’da Darius’un zaferiyle sonuçlanan bir ayaklanma izler. IV. Kitap, önce Darius’un 512’de ülkelerini ele geçirmeye çalıştığı İskitleri tanımlar, sonra da Libyalıları ele alır. Ancak, ana tehlike öğesi yine Pers yayılmasıdır. Son beş kitap Yunanlılarla Persler arasındaki çekişmeyi kronolojik sırayla tartışma konusu yapar. V. Kitap ile VI. Kitabın bir bölümü îonia Ayaklanması’na (İÖ 499 -494) yer verir. VI. Kitab’ın son bölümünde Maraton Savaşı anlatılır. Salamis Deniz Savaşı VIII. Kitab’ın tüm konusunu oluştururken, IX. Kitap, Plataiai kara savaşını ve Mykale’de Yunanlıların Pers filosuna saldırışını anlatır.
Yazıldığı dönemde büyük eleştiriler alan Herodotos Tarihi, 19. yüzyıla kadar güvenilmez bir eser olarak anıldı. Ancak Ortadoğu’da arkeoloji kazıların başlamasından sonra Herodot’un anlattıklarının doğru olduğu ortaya çıktı. Herodot, Batı tarihçiliğinin babası olarak bilinir.
