İnanılmayacak kadar çok acayip bitki var doğada… Böcek yiyen bitkiler, bin ton ağırlığında inanılmaz uzun ağaçlar, kökü 7 metre derine inenler v.s.
Bitkiler arasında, böcek yiyen, besinlerini böylece alanlar da vardır. Bunlara böcekçil bitkiler denir. Hepsinde yapraklar böcek yakalamaya elverişli bir kapan halini almıştır. Böylece, yakaladıkları böcekleri sindirerek azotlu besinlerini sağlarlar.
Böcekçillerin başlıcaları şunlardır:
ibrikli böcekçil bitki
İBRİK BİÇİMİ KAPAN
1.— Borularıyla böcek tutanlar: Başlıca örneği suibriği‘dir. Güney Asya’da, Madagaskar adasındaki çok sıcak ormanlarda başka ağaçların dalları üzerine kök salarak yaşarlar. Yaprakları birer boruyu andırır, ucunda büyüklüğü bitkinin türüne göre 2 – 30 sm. arasında değişebilen ibrik biçimi bir kısım vardır. Bunun ağzında da bir kapakçık bulunur. İbriğe benzeyen kısım içinde özel bezlerin saldığı bir sıvı bulunur. Bu sıvıya zamanla yağmur suyu da karışır. Birçok böcekler buraya düşerek boğulurlar. Böcek kurtulmak için çabaladıkça salgı bezleri daha çok sıvı salar. Böylece, bitki böceklerin yapısındaki yumurtaakı maddelerini kendinde sindirir. Böceğin hiçbir işe yaramayan ölüsü de içeride kalır. Yaşlı yaprakların içi böcek ölüleriyle dolu olduğundan pis kokular çıkarırlar. Bu yapraklar zamanla düşer, yerlerine yenileri çıkar.
Sinek Kapan Bitkisi
KİTAP GİBİ BİR BİTKİ
2.— Yaprak ayalarıyla böcek yakalayanlar: Başlıca örneği sinekkapan‘dır. Kuzey Amerika’nın doğu bölgelerinde bulunur. Geniş yaprak saplarının uçlarında iki parçalı birer aya vardır. Yaprak serbestken, okunmak üzere açılmış bir kitabı andırır. Bunun kenarlarında kuvvetli dikenler vardır. Bir böcek yaprakların üstündeki üç tüyden birine dokununca yaprak, kapanan bir kitap gibi, kendiliğinden kapanıverir. Kenarlarındaki dikenler de birbirine kenetlendiğinden böcek bunun içinde hapsedilmiş olur. Yapraktaki özel bezlerin saldığı asitli bir sıvı böceği yavaş yavaş sindirir. Bu 9-35 gün kadar sürer. Böcek iyicene sindirildikten sonra yaprak yeniden açılır.
Drosera Bitkisi
BÖCEK ÖKSEYE DÜŞÜNCE…
3. — Bezleriyle böcek yakalayanlar: Başlıca örneği drosera‘dır. Avrupa’nın bataklıklarında yetişirler. Uzun saplı yaprakları tenis raketi biçimindedir. Yaprak ayasının üst yüzü hafif çukurdur. Üstünde birçok uzantılar, bunların uç kısımlarında da salgı hücreleri (bezler) vardır. Onun için, üzerlerinde her zaman yapışkan, saydam bir su damlası bulunur. Bir böcek bu bitkiye konup yapışınca çabalamaya başlar. Bunun üzerine salgı artar, sonunda da küçük çıkıntılar yaprağın ortasına doğru kapanarak böceği orada hapsederler. Biriki gün içinde böcek iyice sindirilmiş olur.
Bütün bu bitkiler nitratı az olan topraklarda yaşadıkları için azot ihtiyaçlarını böylece karşılarlar. Hiçbirinde kök pek gelişmemiştir.
BİTKİLERİN DÜŞMANI: BÖCEK
Bitkilerin böcek yemeleri pek yerinde bir iş sayılabilir; böylece, düşmanlarından öç almış olurlar. Gerçekten, böcekler bitkilerin baş düşmanıdır. Bahçelerde yetişen bitkileri insanlar böceklerden kurtarmaya bakarlar. Çünkü birçok böcekler bitkilere musallat olarak büyük ölçüde zarara yol açarlar. Bunları toplamak, ezmek, ağacı silkeleyerek düşürmek, tütsülemek yollarıyla ortadan kaldırmak mümkünse de bu alanda en kesin usul ilâçlar püskürterek öldürmektir.
BÖCEKLER DE BÖCEK YERLER
Böcekleri başka böceklere öldürterek ortadan kaldırmak da mümkündür. Böceklerin büyük bir kısmını başka böcekler yerler.
Birtakım böcekler yumurtalarını başka böceklerin erginlerinin, ya da kurtçuklarının içine yumurtlarlar. Yumurtadan çıkan kurtçuklar da üzerinde bulundukları taze böceği yiyerek beslenirler. Örneğin lahanakurdunu bir cins sinek ortadan kaldırır. Bu sinek yumurtalarını lahanakurdunun içine yumurtlar. Yumurtalardan çıkan kurtçuklar da lahanakurdunu yerler.
Bunun gibi, portakallara musallat olan bir çeşit bitki bitlerinin önü ancak İtalya’dan getirilen «Novius cardinalis» adlı böceklerle alınabilir. Dutların üzerinde görülen küçük beyaz böcekleri bir cins sinek, pamuklara musallat olan kelebekleri de gene başka bir cins böcek ortadan kaldırır.
KÖKÜ 7 METRE DERİNDE
Acayip bitkilerden biri de velviçya denilen bir çöl bitkisidir. Yüksekliği yarım metreyi geçmez; kalın birer şerit gibi uzun yaprakları yerlere sarkar. Buna karşılık, kökleri toprakta 7 metre derine kadar gider.
Genel olarak, bitkilerin toprak üzerindeki boyları nekadarsa kökleri de, en çok onun üçte-biri kadar derine iner. Deyelim bir elma ağacının boyu 3 metredir. Ana kökü en çok 1 metre uzunluğundadır. Yan kökleri ise yarım metreyi geçmez.
Velviçya denilen o çöl bitkisinin köklerini bukadar derine salması boşuna değildir. Çünkü çölde su, bilirsiniz, çok az rastlanan bir şeydir. îşte bu bitki, su bulabilmek için, kökünü çok derinlere salmak ihtiyacını duymuştur. Çünkü, çölde, ara-sıra da olsa, yağmur yağar ama, ortalık kızgın sıcak olduğu için, su çabuk uçar. Ayrıca, kumlar da suyu yüzeyde tutmazlar. Kumların arasından süzülen su derinlerde sert bir tabakayla karşılaşırsa, orada birikir. Demek oluyor ki çöllerde çok derinlere inilirse su bulunabilir.
İşte, velviçya denilen bu «akıllı» bitki, su bulabilmek için, köklerini çok derinlere salmıştır. 7 metre derinliği gözünüzün önüne getirebiliyor musunuz? Aşağı-yukarı üç katlı bir ev kadardır.
KÖKLERİ HAVADA BİR AĞAÇ
Gene sıcak ülkelerde yetişen bir ağaç vardır ki köklerinin büyük bir kısmı toprağın üzerindedir. Banyan denilen bu ağaç taçyaprağı olmayan ikiçenek-lilerin dutgiller familyasmdandır. Orta Afrika, Hindistan gibi sıcak ülkelerde yetişir. Ana gövdenin dallanndan birçok dallar yere doğru iner, toprağa girerek yeniden kök salar. Kalküta Bitki Bahçesi’ndeki bir banyan ağacının 4 metre çapında bir gövdesinden başka, bir meşe ağacının gövdesi kalınlığında 230 gövdesi daha vardır. Bunlardan başka irili ufaklı 3.000 kadar gövdesi bulunan bu ağaç, altında 7.000 kişi toplanabilecek kadar bir gölgelik meydana getirir.
Banyan Ağaçları
YÜZYILLARCA YAŞAR
Yüksekliği 20 metreye kadar varan banyan ağacı birkaç yüzyıl yaşar. Bu arada ana gövde kuruyup ölse bile ağaç öteki gövdelerinin üzerinde ayakta kalır, yıkılmaz.
Banyan ağacının yürek biçimi yaprakları, kiraza benzeyen kırmızı yemişleri vardır. Bu yemişleri kuşlar, maymunlar pek severler. Hintliler bu ağacı kutsal sayarlar, kabuğundan ilâç çıkarırlar. Banyan tahtası hafiftir, deliklidir; onun için, marangozlukta pek değeri yoktur.
Baobab
Yeryüzünün en geniş gövdeli ağaçlarından biri olan baobab, daha çok, Afrika’da, Avustralya’da yetişir. Bu ağaca maymunekmeği de denir; çünkü baobabın yemişlerini maymunlar pek severler. Bu yemişler gerçekten ekmek gibidir, süngeri andırır.
Baobab ağacı pek yüksek değildir; 15-20 metreyi ancak bulur. Buna karşılık, çok geniş bir ağaçtır. Boyu 20 metre olanlarının genişliği (gövdesinin çevresi) 50 metreyi bulur.
BİTKİLER Mİ ÇOK, HAYVANLAR MI?
Yeryüzünde acaba bitkilerin mi sayısı daha çok, yoksa hayvanların mı? Bilginler bunun hesabını yapmışlar, şu sonuca varmışlar: Bitkiler hem tür o-larak hayvanlardan daha çok, hem de bir türden olan bitkilerin sayısı bir türden olan hayvanların sayısını kat kat geçiyor.
Hayvanlar arasında türleri en çok olanlar böceklerdir. Binlerce türden böcekler vardır. Buna karşılık, bitkiler arasında öyle türler vardır ki çeşitleri on binleri geçer.
Sekoya Ağacı (Kaynak: CK-12 Foundation)
BİN TON AĞIRLIĞINDA BİR AĞAÇ
Bitkiler irilik, ufaklık bakımından da hayvanlardan çok daha çeşitlidir. Aslında bitki olan bakteriler 1 santimetrenin yüzbindebiri kadar ufaktır. Bu demektir ki 100.000 bakteriyi art arda dizerseniz ancak 1 santim eder. Buna karşılık, dünyanın en büyük ağacı olan Sekoya‘nın Amerika’da yetişmiş bir tanesi vardır ki ağırlığı bin ton olarak hesaplanıyor. Dünyanın en iri hayvanı olan balinanın ise en irileri ancak 150 ton gelir.
