Hipovolemik Şok nedir? Hipovolemik Şok nasıl ve neden meydana gelir? Belirtileri nelerdir? Riskleri, komplikasyonları ve tedavi seçenekleri nedir?
Hipovolemik Şok Nedir?
Hipovolemik şok, vücudunuzun kan veya sıvı kaynağının yüzde 20’sinden (beşte birinden) fazlasını kaybettiğinizde ortaya çıkan hayatı tehdit eden bir durumdur. Bu ciddi sıvı kaybı kalbin vücudunuza yeterli miktarda kan pompalamasını imkansız hale getirir. Hipovolemik şok organ yetmezliğine yol açabilir. Bu durum acil tıbbi müdahale gerektirir.
Hipovolemik şok en yaygın şok türüdür, çok küçük çocuklar ve daha büyük yetişkinler en duyarlı olanlardır.
Hipovolemik şoka neden olan nedir?
Hipovolemik şok, vücudunuzdaki önemli ve ani kan veya sıvı kayıplarından kaynaklanır. Bu büyüklükte kan kaybı aşağıdakilerden dolayı meydana gelebilir:
- ciddi kesik veya yaralardan kanama
- Kazalara bağlı künt travmatik yaralanmalardan kanama
- karın organlarından iç kanama veya yırtılmış ektopik gebelik
- sindirim sisteminden kanama
- önemli vajinal kanama
- Endometriozis
Gerçek kan kaybına ek olarak, vücut sıvılarının kaybı kan hacminde bir azalmaya neden olabilir. Bu, aşağıdaki durumlarda ortaya çıkabilir:
- aşırı veya uzun süreli ishal
- ciddi yanıklar
- uzun süreli ve aşırı kusma
- aşırı terleme
Kan, organlarınıza ve dokularınıza oksijen ve diğer gerekli maddeleri taşır. Ağır kanama meydana geldiğinde, kalbin etkili bir pompa olması için dolaşımda yeterli kan yoktur. Vücudunuz bu maddeleri yerini alabileceğinden daha hızlı kaybettiğinde, vücudunuzdaki organlar kapanmaya başlar ve şok belirtileri ortaya çıkar. Kan basıncı hayatı tehdit edebilecek şekilde düşebilir.
Hipovolemik şok belirtileri nelerdir?
Hipovolemik şok belirtileri sıvı veya kan kaybının şiddetine göre değişir. Bununla birlikte, tüm şok belirtileri hayatı tehdit eder ve acil tıbbi tedaviye ihtiyaç duyar. İç kanama belirtileri, şok belirtileri ortaya çıkana kadar tanımak zor olabilir, ancak dış kanama görülebilir. Hemorajik şok belirtileri hemen görünmeyebilir. Yaşlı yetişkinler, şok önemli ölçüde ilerleyene kadar bu semptomları yaşayamayabilir.
Bazı belirtiler diğerlerinden daha acildir.
Hafif semptomlar
- Hafif semptomlar şunları içerebilir:
- baş ağrısı
- yorgunluk
- mide bulantısı
- aşırı terleme
- baş dönmesi
Şiddetli semptomlar
Ciddiye alınması ve acil tıbbi yardım gerektirmesi gereken şiddetli semptomlar şunları içerir:
- soğuk veya rutubetli cilt
- soluk ten
- hızlı, sığ solunum
- hızlı kalp atış hızı
- az idrar çıkışı veya hiç
- bilinç bulanıklığı, konfüzyon
- zayıflık
- zayıf nabız
- mavi dudaklar ve tırnakları
- baş dönmesi
- bilinç kaybı
Dış kanama belirtisi görülebilir, vücut bölgesinden veya yaralanma bölgesinden bol miktarda kanama.
İç kanama belirtileri ve semptomları şunları içerir:
- karın ağrısı
- Dışkıda kan
- siyah, katran dışkı (melena)
- idrarda kan
- kan kusmak
- göğüs ağrısı
- karın şişliği
Karın ağrısı ve terleme gibi bazı semptomlar mide virüsü gibi daha az acil bir şeye işaret edebilirken, bu semptomların gruplarını birlikte görürken derhal tıbbi yardım almalısınız. Bu özellikle daha ciddi semptomlar için geçerlidir. Ne kadar beklerseniz, dokularınıza ve organlarınıza o kadar çok zarar verilebilir.
Kanama veya hemorajik şok belirtileriniz varsa, derhal tıbbi yardım alın.
Acil bakım ve ilk yardım
Tedavi edilmeyen hipovolemik şok ölüme yol açacaktır. Hipovolemik şok tıbbi bir acil durumdur. Şok belirtileri olan birini gözlemlerseniz hemen ambulans çağırın. Yardım gelene kadar:
- Kişinin ayakları yaklaşık 12 30-35 cm yüksek olacak şekilde düz durmasını sağlayın.
- Kafa, boyun veya sırt yaralanmasından şüpheleniyorsanız kişiyi hareket ettirmekten kaçının.
- Hipotermiden kaçınmak için kişiyi sıcak tutun.
- Kişiye ağızdan sıvı vermeyin.
Başını kaldırmayın. Yaralanma yerindeki görünür kir veya kalıntıları temizleyin. Gömülü cam, bıçağı, çubuk, oku veya yaraya yapışmış başka bir nesneyi çıkarmayın. Alan kalıntılardan arındırılmışsa ve üzerinde görünür bir nesne çıkmıyorsa, kan kaybını en aza indirmek için yaralanma bölgesi etrafına gömlek, havlu veya battaniye gibi kumaş bağlayın. Bölgeye baskı uygulayın.
Hipovolemik şok ile hangi komplikasyonlar ilişkilidir?
Vücudunuzda kan ve sıvı eksikliği aşağıdaki komplikasyonlara neden olabilir:
- böbreğiniz veya beyniniz gibi organlarda hasar
- kolların veya bacakların kangreni
- kalp krizi
Hipovolemik şokun etkileri, kan veya sıvı kaybetme hızınıza ve kaybettiğiniz kan veya sıvı miktarına bağlıdır. Yaralanmalarınızın kapsamı, hayatta kalma şansınızı da belirleyebilir. Diyabet, önceki inme, kalp, akciğer veya böbrek hastalığı gibi kronik tıbbi durumlar veya Coumadin veya aspirin gibi kan incelticileri almak hipovolemik şoktan daha fazla komplikasyon yaşama olasılığınızı artırabilir.
Hipovolemik şok nasıl teşhis edilir?
Genellikle önceden ileri düzeyde şok uyarısı yoktur. Bunun yerine, belirtiler yalnızca durumu zaten yaşadığınız zaman ortaya çıkar. Fizik muayene, düşük tansiyon ve hızlı kalp atışı gibi şok belirtilerini ortaya çıkarabilir. Acil servis doktoru tarafından soru sorulduğunda şok yaşayan bir kişi daha az duyarlı olabilir.
Ağır kanama hemen fark edilebilir, ancak hemorajik şok belirtileri gösterene kadar iç kanama bazen bulunmaz.
Fiziksel semptomlara ek olarak, doktorunuz hipovolemik şok yaşadığınızı doğrulamak için çeşitli test yöntemleri kullanabilir. Bunlar:
- elektrolit dengesizliklerini, böbrek ve karaciğer fonksiyonlarını kontrol etmek için kan testi
- Vücut organlarını görselleştirmek için BT taraması veya ultrason
- ekokardiyogram, kalbin ultrasonu
- kalp ritmini değerlendirmek için elektrokardiyogram
- yemek borusu ve diğer gastrointestinal organları incelemek için endoskopi
- kalbin ne kadar etkili pompaladığını kontrol etmek için sağ kalp kateterizasyonu
- mesanedeki idrar miktarını ölçmek için idrar sondası
Doktorunuz belirtilerinize göre başka testler isteyebilir.
Hipovolemik şok nasıl tedavi edilir?
Hastaneye girdikten sonra, hipovolemik şoktan şüphelenilen bir kişi, kaybedilen kanı yenilemek ve dolaşımı iyileştirmek için intravenöz bir hattan sıvı veya kan ürünleri alacaktır. Tedavi, sıvı ve kan kaybını kontrol etmek, kaybedilenleri değiştirmek ve hipovolemik şoktan kaynaklanan hasarı stabilize etmek etrafında döner. Bu, mümkünse şoka neden olan yaralanma veya hastalığın tedavisini de içerecektir.
Bunlar:
- kan plazma transfüzyonu
- trombosit nakli
- kırmızı kan hücresi nakli
- intravenöz kristalloidler
Doktorlar ayrıca dolaşımı iyileştirmek ve gerektiğinde kan almak için kalbin pompalama gücünü artıran ilaçlar da kullanabilirler. Bunlar:
- dopamin
- dobutamin
- epinefrin
- norepinefrin
Septik şok ve bakteriyel enfeksiyonları önlemek için antibiyotikler uygulanabilir.
Yakın kardiyak izleme, aldığınız tedavinin etkinliğini belirleyecektir.
Yaşlı erişkinlerde hipovolemik şok
Hipovolemik şok herkes için tehlikelidir, ancak özellikle yaşlı yetişkinlerde tehlikeli olabilir. Hipovolemik şok yaşayan yaşlı yetişkinlerin ölüm oranları gençlere göre daha yüksektir. Şok için daha az toleransları vardır ve diğer komplikasyonları önlemek için daha erken tedavi hayati önem taşır. Yaşlı yetişkinler genç nüfustan daha geç olana kadar şok belirtileri göstermeyebileceğinden bu daha karmaşık hale getirilebilir.
Uzun vadeli görünüm
Hemorajik şokun yaygın komplikasyonları şunları içerir:
- böbrek hasarı
- diğer organ hasarı
- ölüm
Bazı insanlar uzuvlara dolaşımın azalması nedeniyle kangren gelişebilir. Bu enfeksiyon, etkilenen uzuvların amputasyonuna yol açabilir.
Hipovolemik şoktan iyileşme, hastanın önceki tıbbi durumu ve şokun derecesi gibi faktörlere bağlıdır.
Daha hafif şok derecesine sahip olanlar iyileşme için daha kolay zaman alacaktır. Şoktan ciddi organ hasarı meydana gelirse, sürekli tıbbi müdahalelere ihtiyaç duyulması ile iyileşmesi çok daha uzun sürebilir. Ağır vakalarda organ hasarı geri döndürülemez olabilir.
Genel olarak, bakış açınız kaybettiğiniz kan miktarına ve sürdürdüğünüz yaralanma türüne bağlı olacaktır. En iyi görünüm, ciddi kan kaybı olmayan sağlıklı hastalarda daha iyidir.
