Hoysala İmparatorluğu nerede ve ne zaman kurulmuştur? Hoysala tarihi, kültürü, eserleri, hüküm süren Hint hanedanları hakkında bilgi.
HOYSALA İMPARATORLUĞU
Hoysala hanedanı, y. 1006’dan y. 1346’ya değin Dekkan’ın güneyinde ve bir süre de Kaveri Vadisinde hüküm süren Hint hanedanıdır. Hanedanın ilk kralları, Dorasamudra’ nın (bugün Halebid) kuzeybatısındaki tepelerden geliyordu. Bunlar yaklaşık 1060’ta Dorasamudra’yı başkent yaptılar. Dağlarda yaşayan ve Kanara dili konuşan yandaşlarının desteğiyle zamanla Gangavadi’yi (Mysore [bugün Karnataka] eyaleti) ve Tungabhadra’nın ötesinden başlayıp Dharvar ve Raiçur’a doğru uzanan zengin toprakları işgal ettiler. Kalyanili Çalukyaların yayılmacı amaçları da onlara yardımcı oldu. Hoysala krallarından Vinayaditya (hd y. 1047-98) ve torunu Vishnuvardhana (hd y. 1110-41) dönemlerinde Çalukyalar feodal askeri önderler olarak büyük deneyim kazandılar.
Vishnuvardhana, Hangallı Kadambalardan geniş toprak parçaları kazandıysa da güçsüz oğlu Narasimha buraları yitirdi. Ama Vishnuvardhana’nın Çolaları platodan sürme çabaları başarıya ulaştı. Torunu II. Ballala (hd 1173-1220) Çolalara yardım amacıyla ovalara davet edilince bu çağrıyı kabul etti. Çünkü kuzeyde 1189-1211 arasında Çalukya hanedanından elde ettiği Malprabha ve Krişna ırmakları ötesindeki topraklar, Devagiri’deki Yadava hanedanının baskısı altında giderek daralmıştı. II. Ballala egemenliği altındaki toprakları Mysore’un kuzeyine doğru genişletti, Yadavaları yenerek Hoysala hanedanını Hindistan’ ın güneyindeki en büyük güç durumuna getirdi.
Torunu Someşvara (hd 1235-54) Çolaların verdiği Kaveri Vadisindeki prensliğe yerleşti. Pandya imparatoru da Someşvara’nın oğlu Ramanatha’nın (hd 1254-95) orada kalmasına izin verdi. Ama Ramanatha’nın, buradan çıkarıldıktan sonra platodaki krallığı kardeşi III. Narasimha’dan almaya kalkışması Hoysala hanedanının gücünü kırdı. Pandyalara karşı Delhi sultanına yardım eden III. Ballala (hd y. 1292-1342) anlamsız tutkularıyla hanedanın çökmesine yol açtı. Hoysalaların yerini Vicayanagar hanedanı aldı.
Hayli süslü ve girift bir tarzı olan Hoysala mimarisi ve heykelciliğinin en iyi örnekleri Halebid, Belur ve Somnathpur’dadır. Hanedan Kanara ve Sanskrit edebiyatına koruyuculuk etmiştir.
