Hücre solunumu nedir, nasıl gerçekleşir? Hücrede solunum yapan organel hangisidir? Oksijenli ve oksijensiz solunumun özellikleri, hakkında bilgi.
Hücre Solunumu;
Hücrede meydana gelen çeşitli hayat olayları için enerjiye ihtiyaç vardır. Hücreler,bu enerjiyi besin maddelerinin yakılmasıyla temin ederler. Hücredeki enerji veren bu olaya “solunum” denir. Solunum, oksijenli ve oksijensiz olmak üzere iki şekilde meydana gelir.
Hücrenin besin maddelerini oksijen varlığında yakarak enerji elde etmesine oksijenli solunum (aerobik solunum) denir. Bu olay, çok sayıda enzimin yardımıyla mitokondrilerde gerçekleştirilir.
Oksijen kullanılması ile hücreye giren besin maddesi (glukoz vb.) en son ürün olan CO2 ve H2O’ya kadar parçalanır. Bundan dolayı, oksijenli,solunumda açığa çıkan enerji oldukça fazladır. Besin maddesindeki kimyasal bağ enerjisi, hücrenin kullanabileceği bir enerji şekli olan ATP (adenozintrifosfat) paketlerine dönüştürülür. Oksijenli solunumda meydana gelen olayları kısa bir denklem halinde şöyle gösterebiliriz:
Oksijenli solunum, canlıları meydana getiren hücrelerin hemen hepsinde görülür.
Vücut hücrelerimizin çoğu oksijenli solunum yapar. Beyin hücreleri çok az bir süre dahi olsa oksijensiz yaşayamaz.
Hücrenin besin maddelerini oksijensiz olarak parçalayıp enerji elde etmesine oksijensiz solunum (anaerobik solunum) denir. Hücrenin oksijensiz solunumdan elde ettiği enerji çok azdır (2 ATP). Çünkü, besinler karbondioksit (CO2) ve su (H2O) ya kadar parçalanamadıklarından, yapılarındaki bütün enerji açığa çıkmaz. Enerjinin bir kısmı etil alkol ve süt asidi (laktik asit) gibi maddelerin yapısında kalır. Bu solunum aşağıdaki şekilde ifade edilir:
Oksijensiz solunum bakterilerin bir kısmında, maya hücrelerinde embriyo ve kanser hücrelerinde görülür. Yüksek yapılı bitkilerin tohumları ve insanın kas hücrelerinde bazı hallerde oksijensiz solunumla enerji üretilebilir.
Oksijenli ve oksijensiz solunum arasındaki farklar çok basit olarak aşağıda gösterilmiştir. Besin maddelerinin, hücre içinde küçük moleküllere parçalanmasına “disimilasyon” veya “katabolizma” denir. Solunum olayı ile bir yandan hücre içinde gerekli enerji üretilirken, diğer yandan büyük moleküllerin yapı taşlan hazırlanır.
OKSİJENLİ SOLUNUM
1- Molekül halde oksijen kullanılır.
2- Glukoz, CO2 ve H2O’ya kadar parçalanır.
3- Birçok organizmada görülür.
4- Besin maddelerindeki kimyasal bağ enerjisinin yaklaşık %50’si ATP’ye dönüştürülür.
5- Mitokondrilerde meydana gelir.
6- Bir molekül glukozdan oksijensiz solunuma göre 36 ATP’lik daha fazla enerji elde edilir.
OKSİJENSİZ SOLUNUM
1- Oksijen kullanılmaz.
2- Glukoz; etil alkol, süt asidi gibi organik bileşiklere kadar parçalanabilir.
3- Bazı mikroorganizmalarda, embriyo ve kanser hücrelerinde görülür.
4- Besin maddelerindeki kimyasal bağ enerjisinin daha az miktarı ATP’ye dönüştürülür.
5- Sitoplazmâda meydana gelir.
6- Bir molekül glukozdan 2 ATP’lik enerji elde edilir.
