Hukuk Nedir? Hukuk Neyi Amaçlar? Hukukun Kolları ve Temelleri Nelerdir?

0
Advertisement

Hukuk nedir? Hukuk ne anlama gelir, neyi amaçlar? Hukukun kolları ve hukukun temel kavramları nelerdir, hakkında bilgi.

adalet

Kaynak: pixabay.com

Hukuk

HUKUK, insanların, kanun ve ahlak kaideleriyle, örf ve âdetlerle sınırlanmış fiil ve hareket serbestliğini düzenleyen sistemdir.

Varlığını korumak, daha iyi, daha rahat, daha mutlu ömür sürmek isteyen insanlar, başlangıçtan beri, toplu yaşamak sorununu duymuşlardır. Bir arada yaşayan insanlar, barış ve düzen halini devam ettirebilmek için de hürriyetlerini sınırlandırmak, aralarında eşitlik kurmak lazım geldiğini kabul etmişlerdir. Haysiyetleriyle bağdaşan, eşitliği sağlayan genel kaidelere uyulursa, hürriyetlerin sınırlanmış olmasının fertlere de, cemiyete de önemli menfaatler sağlanacağı görülmüştür.

İşte, insan topluluklarında düzeni, barışı, sükûneti kuran, koruyan bu kaidelerin müeyyideli olanlarına hep birden «hukuk» denilmiştir. Ötekiler de, din kaideleri, ahlak kaideleri, örf ve âdetler olarak bölümlere ayrılmıştır.

Hukuk, bir icat değildir. Tarihin karanlıklarından zamanımıza kadar denene denene varılan sonuçlardan memnun kalınarak, devamlı surette geliştirilerek, bugünkü mükemmel kaidelerden ibaret hukuk düzeni kurulmuştur.

Hukuku, öteki toplum kaidelerinden ayıran «müeyyide» dir: Hukuk kaidesinin çiğnendiği sabit olursa, kaideyi çiğneyenin «bir şey vermesi», «bir şey yapması» veya «cezaya çarpılması» gerekir. İşte bu neticeler, müeyyidedir. Müeyyide, hâkim tarafından belirtilir ve yürütme organı tarafından uygulanır. Hukukun en kuvvetli kaynağı olan «Kanun» anayasalarda belirtilen organların koyduğu kaidelerdir. Sınıf, servet ve mevki farkları aranmaksızın herkesi eşit tutan kanunlar, hukukun en geniş tatbikatıdır.

Advertisement

Hukukun Kolları

Hukuk bilimi; hukuk kaidelerini, bunların gelişme safhalarını, tarihini, uygulama usullerini, sonuçlarını inceler. Öğrenme, öğretme, İnceleme ve uygulama kolaylıkları sağlamak bakımından şu kollara ayrılır:

I. Hususi Hukuk:

Fertler arasındaki münasebetleri düzenleyen kaidelerdir. Şu bölümlere ayrılır:

  1. Medeni Hukuk. — Fertlerin, sırf insan olarak içinde bulunabilecekleri münasebetleri düzenliyen kaidelerdir. Aile, mülkiyet, mesken, îsîm, imras, borç vs. münasebetleri gibi.
  2. Ticaret Hukuku. — Fertlerin ticaret münasebetlerini düzenler.
  3. Muhakeme Usulü Hukuku. — Medeni ve ticari hukuk kaidelerine aykırı hareketler yüzünden fertler arasında çıkacak uyuşmazlıkları çözmeye yarıyan kaidelerdir.
  4. İcra ve İflâs Hukuku. — Hakem ve hâkim kararlarını yerine getirmek için uyulması gereken kaidelerdir.
II. — Amme Hukuku:

Devletler, görevlerini yapabilmek için, bazı kaidelere, hem kendileri uymak, hem de diğer şahısları (fert veya devlet) itaat ettirmek zorundadırlar ki, bu kaideler, Amme Hukukunu teşkil eder. «İç’ Amme Hukuku» ve «Dış Amme Hukuku» olarak ikiye ayrılır:

A. — İç Amme Hukuku:

Devlet, kuruluşunu, ülkedeki genel düzeni sağlayan kaideleri kapsar ayrıca şu kollara ayrılır:

  1. Esas Teşkilât Hukuku. — Devletin temel yapısını teşkil eden ana müesseseleri (Yasama, Yürütme ve Yargılama organlarını), devletle fertler arasındaki karşılıklı haklan ve görevleri düzenleyen kaidelerdir.
  2. İdare Hukuku. — Devleti temsil eden irili ufaklı bütün müessese ve kuruluşlarla fertler arasındaki münasebetleri düzenleyen kaidelerdir.
  3. Ceza Hukuku. — Devletin başlıca görevlerinden biri de, ülkesinde huzur ve güven sağlamak, kendi varlığını korumaktır. Huzur ve güveni bozduğu, devletin varlığını tehlikeye soktuğu, toplum hayatını sarstığı kabul eplilen hareketler (sonuçlar), önceden tarif ve ilân edilir. Ceza Hukuku, bu türlü fiil ve hareketleri”, bunlara karşı verilecek cezaları belirtir, kaidelere bağlar. Bu kaidelerin, suç işleyenlere ne sufetle uygulanacağı, «Ceza “Muhakemeleri Usulü Hukuku»- nun konusudur.
B. — Dış Amme Hukuku:

Yeryüzündeki insanlar, siyasî sınırlarla ayrılan birtakım devletler teşkil etmişlerdir. Fertler yaşamak için nasıl birbirlerine muhtaçsalar, devletler de birbirleriyle münasebetler kurmak zorundadırlar. Bu türlü münasebetleri düzenleyen kaideler, Dış Amme Hukuku’nun konusudur. Bu da şu kollara ayrılır:

  1. Devletler Umumî Hukuku. — Devletlerin doğuşlarını, geçirdikleri değişiklikleri, ortadan kalkmalarının sebeplerini, birbirlerine Karşı haklarını, görevlerini, aralarındaki maddi farklara rağmen hiç birisinin ötekinden üstün sayılamıyacağı esasına dayanan münasebet kaidelerini inceler.
  2. Devletler Hususi Hukuku. — Ayrı devletlerin uyurukları olan fertler arasındaki hususi hukuk münasebetlerini düzenliyen, uyuşmazlıkları çözen kaidelerden ibarettir;

Hukukun Temel Kavramları

Hukukun hangi kolunda olursa olsun, şu temel kavramlar bulunur:

Advertisement
  1. Şahıslar (hak sahipleri) : Gerçek kişiler (fertler) veya tüzel kişiler (hükmi şahıslar) hukuk kaidesinden faydalanan varlıklardır.
  2. Ehliyet: «Hak» .sahibi olmak veya «mükellefiyet» yüklenmek için şahıslarda aranan vasıftır (nitelik).
  3. Mallar (hak konuları): Şahıslar arasındaki hukuk münasebetleriyle ilgili hak konularıdır. Para ile ölçülmesi mümkün her şey «mal» dır.
  4. Sübjektif haklar: Kanunla tanınan ve korunan bütün haklardan her hangi birisi, belli bir şahsın iktidarı altına geçince, o şahıs -için «sübjektif hak» halini alır. Sübjektif haklar; a) Şahsa bağlı haklar, b) Aile hakları, c) Partimuvan hakları, ç) Dâva hakkı olmak üzere dörde ayrılır.

Sübjektif haklar hukuki fiiller ve hareketler sonucunda doğar, değişir ve ortadan kalkar. Hukuki fiil ve hareketler ise, a) Şahsın iradesi dışında veya iktidarı üstünde sebeplerle, b) Şahsın, hukuki sonucu kasdetmeden meydana getirdiği sebeplerle, c) Şahsın hukuki sonucu kasdetmesiyle husul bulurlar.


Leave A Reply