Osmanlı padişahlarından I. Mustafa kimdir? Padişah Birinci Mustafa (I. Mustafa) dönemi siyasi olayları ve padişahlık dönemi boyunca yaşananlar hakkında bilgiler.
Kaynak : wikipedia.org
I. Mustafa, Osmanlı padişahı (1591 Manisa – 20 Ocak 1639 İstanbul). Padişahlık dönemi: 1617-1618; 1622-1623. Babası III. Mehmet, annesi Handan Sultan’dır. Babasının ölümü üzerine, büyük kardeşi I. Ahmet Osmanlı tahtına çıktı. Hanedanda başka erkek evlat olmadığı için, Mustafa’nın canına dokunulmadı. I. Ahmet, saltanat geleneğinde değişiklik yaparak Osmanlı Hanedanı’nın en büyük erkeğinin padişah olmasını kararlaştırdığı için 1617’de I. Ahmet’in kardeşi olarak tahta çıktı.
Padişahlığı sırasında yönetim Valide Sultan’ın elindeydi. Akıl hastası olan I. Mustafa’nın sağlığının düzelmemesi ve tedavilerin sonuçsuz kalması üzerine, devlet ileri gelenleri tarafından tahttan indirilmesi kararlaştırıldı. 26 Şubat 1618’de tahttan uzaklaştırıldı, yerine I. Ahmet’in büyük oğlu Şehzade Osman padişah oldu. Dört yıl süren II. Osman’ın padişahlığı sırasında, Topkapı Sarayı‘nda göz altında kaldı. II. Osman’ın yeniçerilerle düştüğü anlaşmazlık sonucu tahtından indirilmesi ve öldürülmesi üzerine, I. Mustafa ikinci kez Osmanlı tahtına oturtuldu.
Eski ayaklanmalar yeniden başladı. Bağdat’ta Bekir Subaşı, kenti ele geçirdi ve ayaklandı. Erzurum’da Abaza Mehmet Paşa, yeniçerileri öldürmeye girişti. Yeniçeriler, Sultanahmet Meydanı’nda toplanarak saraya yürüdüler ve I. Mustafa’dan, II. Osman’ın katillerini cezalandırılmasını istediler.
Olayda suçlu durumda olan Davut Paşa kaçmaya yeltendiyse de, yakalandı ve öldürüldü. Durumun kötüye gittiğini gören Şeyhülislam Yahya Efendi, ayaklananların isteklerini kabul etmesi için padişaha mektup yazdı. Yeniçeriler, Mere Hüseyin Paşa’dan aldıkları cesaretle, Hasan Paşa’nın sadrazamlığa getirilmesini istediler. Olayda suçlu durumda olan Davut Paşa kaçmaya yeltendiyse de, yakalandı ve öldürüldü. Padişahın hükümdarlık ve halifelik yapamayacağına ilişkin bir fetva hazırladılar.
I. Mustafa, Mere Hüseyin Paşa’yı sadrazamlıktan aldı, yerine Kemankeş Ali Paşa getirildi. I. Mustafa’nın devleti yönetmekten aciz olduğunun iyice anlaşılması üzerine, tahttan indirilmesine ve yerine, 11 yaşında bulunan I. Ahmet’in oğlu IV. Murat’ın çıkarılmasına karar verildi. Böylece 10 Eylül 1623 günü, I. Mustafa tahttan indirilerek sarayda kendisine ayrılan dairesine kapatıldı. Burada 16 yıl, hiç dışarı çıkmadan yaşadı ve IV. Murat’ın son günlerinde öldü.
KAYNAK 2
MUSTAFA I. (1591-1639)
Osmanlı padişahlarının 15.’sidir. III. Mehmet’in oğlu ve I. Ahmet‘in kardeşidir. 1617’ye kadar, babadan, büyük oğula kalan Osmanlı saltanat usulü, Sultan Mustafa’ nın, ağabeysi I. Ahmet‘in yerine tahta geçmesi ile değişmiştir.
Saray entrikaları sonunda I. Ahmet‘in büyük oğlu ve veliahti Şehzade Osman (II. Osman) padişah olmamış, aceleye getirilip Sultan Mustafa tahta çıkarılmıştır. Şehzade Osman’ın sertliği ile Sultan Mustafa’nın yumuşak tabiati buna sebep olmuştur. Bu entrikada I. Ahmet‘in gözdesi Kösem Mahpeyker‘in birinci derecede rolü olduğu söylenebilir.
Tahta geçirildikten az sonra Sultan Mustafa’nın şuurunun bozuk olduğu anlaşıldı. Bir delinin padişah ve halife olması şer’an da, kanunen de mümkün değildi. Onun için 3 ay sonra tahttan indirildi. Yerine yeğeni olan, tahtın meşru sahibi Şehzade Osman padişah oldu. Ancak, 4 yıl sonra tarihte «Hâile-i Osmâniye» diye anılan faciada, saltanat II. Osman’ın elinden alınınca, Sultan Mustafa, anlaşılmaz bir şekilde, yeniden padişah oldu. Bu seferki hükümdarlığı 1 yıl sürdü (1622-1623). Bu suretle her iki saltanatının toplamı 1,5 yıl eder. Bundan sonra yeğeni IV. Murat devrinde Topkapı Sarayı‘ndaki dairesinde 16 yıl yaşayan Sultan Mustafa 48 yaşında öldü. Ayasofya’daki bir türbede gömülüdür.
