İbadetler İle İlgili Temel İlkeler Nelerdir?

İslamda ibadetler ile ilgili olarak temel ifadeler ve bilgiler nelerdir? Dinde zorlama var mıdır? Konu hakkında bilgiler.

İbadetin temel ilkelerini şöyle sıralamak mümkündür:

İsteklilik ve Samimiyet

İbadetler, gereğine inanarak ve isteyerek ve samimi bir biçimde yapılmalıdır. Zorlama ve tehdit sonucunda, istemeyerek yapılan ibadetin Allah katında bir değeri yoktur. Mesela, gösteriş olsun diye veya çeşitli baskılarla ya da isteksiz olarak kılınan bir namaz spor yapmaktan öteye geçmez. Aynı şekilde tutulan oruç da aç ve susuz kalmaktan başka bir anlam taşımaz, ibadetlerde gönüllülük ve samimiyet esastır.

Dinimize göre “Dinde zorlama yoktur.” (Bakara suresi, 256) Bir insanı inanması için zorlamak yasak olduğu gibi, ibadet etmesi için de zorlamak doğru değildir. Çünkü yaptığı ameller ibadet değeri kazanmaz, sevap da elde edemez, ibadetler zorlama olmaksızın, iyi niyet, rıza ve gönüllülük esasına göre yapılmalıdır. Zorlama ile yapılan iman da ibadet de geçersizdir. Allah insanlara doğru yolu gösterir. İbadet etmelerini emreder, ama kullarının birbirine bu yönde baskı yapmalarına rıza göstermez.

Gösterişten Uzak Olmak

İbadetler en sade ve gösterişten uzak bir biçimde yapıldığı zaman anlam kazanır. Bir kişinin Allah rızası gözetmeyerek, yalnızca gösteriş olsun diye ibadet etmesine ve dindar görünmesine ‘riya’ denir. Gösteriş yapanlara ‘riyakâr’ veya ‘mürai’ denir.

Riya, samimiyetsizliğin, ikiyüzlülüğün, kişiliksizliğin bir sonucudur. Zayıf karakterli insanlar, ya bir çıkar sağlamak, ya bir makam elde etmek, ya da şöhrete ulaşmak için başkalarına şirin görünmeye çalışırlar.

Kur’an-ı Kerim, riyayı münafıkların önemli bir özelliği olarak saymaktadır:

“Şu namaz kılanların vay haline ki onlar, namazlarından gaflet ederler (kıldıkları namazın değerini bilmez). Onlar gösteriş (için ibadet) yaparlar.” (Maun sûresi, 107/1-7.)

Riya’nın zıddı ihlâs’tır. İhlâs, dünya menfaatlerini düşünmeyip her şeyi yalnızca Allah rızâsı için yapmak demektir.

Kolaylık ve Güç Yetirebilirlik

İslam’ın evrensel niteliklerinden birisi de kolaylık dini olmasıdır. İnsanı gücü nispetinde sorumlu tutan İslam, insanları zora ve sıkıntıya sokacak emir ve yasaklardan uzaktır. “Allah size kolaylık diler, zorluk dilemez.” (Bakara 185) ayetinden de anlaşılacağı gibi İslam’ın amacı, insanların kolay ve gücü oranında sorumluluk sahibi olmasıdır.

Peygamberimiz de bu prensibi “Din kolaylıktır.” ifadesiyle özetlemiştir.

Ayet ve hadislerden de anlaşılmaktadır ki, dinde esas olan zorlaştırmak değil, kolaylaştırmak ve sevdirmektir. Bu prensip gereği bazı ibadetlerin yapılmasında bir takım kolaylıklar getirilmiştir. Mesela, hasta, yaşlı ve ağır şartlarda çalışanlar oruçlarını erteleyebilir veya tutamayabilirler. Aynı şekilde abdest almak için su bulamayanlar veya çok soğuk olması durumunda teyemmüm edebilirler.