İbret oyunu nedir, özellikleri nelerdir? Osmanlı tiyatrosunda ibret oyunu, tarihçesi, dini temalar, ünlü ibret oyunları hakkında bilgi.
İbret Oyunu
İbret Oyunu, gizem oyunu ve mucize oyunu ile birlikte ortaçağ Avrupa tiyatrosunun yerel konuşma diliyle oynanan üç temel oyun türünden biridir. Soyut karakterlere yer veren alegorik bir oyundur. Olay örgüsü bir kahramanın, örneğin “İnsanoğlu”nun çevresinde gelişir; onun doğasındaki zayıflıklar, yedi büyük günah gibi kişileştirilmiş şeytani güçlerin saldırısına uğrar, ama o kurtuluşu seçerek “Tanrı’nın Dört Kızı”nın (Merhamet, Adalet, Ilımlılık ve Doğruluk) yardımına sığınır.
İbret oyunu kilise oyunlarından profesyonel dindışı tiyatroya geçişte önemli bir aşamaydı ve bu iki tiyatro türünün öğelerini bir araya getiriyordu. Halkın desteğiyle ayakta duran yarı profesyonel topluluklar tarafından sahnelendiği için gene İlikle kısa tutuluyor ve ciddi temaları fars öğeleri katılarak yumuşatılıyordu. Örneğin bir Felemenk oyunu olan Het Esbatement den Appelboom’da (Tılsımlı Elma Ağacı), Tanrı’nın sevgili dindar kulları “Sadık Şendost” ve “Güçlü İman” için sürekli elma veren bir ağaç yaratması anlatılıyor, çiftin izni olmadan ağaca dokunanların yapışıp kalması ise önceden tahmin edilebilen eğlendirici sonuçlar doğuruyordu.
Fransız ibret oyunlarının en ünlüsü, Nicolas De la Chesnaye’in Condemnation des banquets (1507; Şölenlerin Laneti) adlı yapıtıdır. Oyun “Obur” ve “Pisboğaz” gibi uslanmaz eğlence düşkünlerini bekleyen kötü sonu göstererek ılımlılığı savunur. Günümüze değin gelen İngilizce ibret oyunlarının en eskilerinden biri olan The Castell of Perseverance’da (y. 1405; Azmin Kalesi) “İnsan Cinsi”nin ruhu uğruna yapılan mücadele anlatılır. Bu oyunun sahne düzenini gösteren bir planda, ortasında kalenin yer aldığı yuvarlak bir açık hava tiyatrosu çizilmiştir. Bütün ibret oyunlarının en büyüğü kabul edilen Everyman (Her İnsan) günümüzde de sahnelenmektedir.
