Anadolu Selçuklu hükümdarlarından 2. ve 3. Alâeddin Keykubad kimdir? Hayatları, dönemlerinde yaşanan önemli olaylar hakkında bilgi.
II. Alâeddin Keykubad
II. Alâeddin Keykubad, Anadolu Selçuklu sultanı (1239-1254). Hükümdarlık dönemi: 1246-1254.
II. Giyasettin Keyhüsrev’in oğludur. Babasının en küçük oğlu olduğu halde, annesi Gürcü Hatun’un sultan üzerindeki etkisi nedeniyle veliaht ilan edildi. Ancak Şemsettin Isfahani, Celalettin Karatay ve Fahrettin Ebubekir gibi devlet adamları sultanın 1246’da ölümü üzerine Uluborlu Meliki İzzettin Keykâvus’u Akşehir’de sultan ilan ettiler. Daha sonra Konya’da düzenlenen törende bütün devlet adamları ve komutanlar da ona biat ettiler. Bu sırada tahta çıkan Moğol hükümdarı Güyük Han, bağlı hükümdarlara haber gönderip Moğolistan’a çağırdı. Anadolu Selçuklu Devleti adına Moğolistan’a giden sultanın kardeşi Rüknettin Kılıç Arslan, Moğolistan’dan dönüşünde Sivas’ta hükümdarlığını ilan etti (1249).
Fakat ülkenin ünlü kişilerinden Gıyasettin Karatay araya girip Sultan II. Gıyasettin Keyhüsrev’in üç oğlunu birlikte tahta çıkarmayı başardı. Celalettin Karatay’ın kişisel çaba ve yeteneğiyle kurulan dört yıllık olaysız ortam, 1254’te ölümüyle yeniden bozuldu. Alaattin Keykubat’ın Moğol hükümdarı Mengü Han’ı ziyarete gitmesi ve onun Moğolların yardımıyla tahta tek başına çıkacağı söylentileri öteki iki kardeşi telaşlandırdı. Onlar da hemen Moğolistan’a kendi elçilerini gönderdiler. Alaattin Keykubat Erzurum’a vardığı sırada belki de İzzettin Keykâvus’ un satın aldığı lalası Muslih Hadim’in hiyaneti sonucu öldürüldü ve annesi Gürcü Hatun’un yanına gömüldü.
III. Alâeddin Keykubad
III. Alâeddin Keykubad, Anadolu Selçuklu sultanı (? – Isfahan 1302). Hükümdarlık dönemi: 1298-1301.
II. İzzettin Keykâvus’un torunudur. Sultan II. Mesut’un bir ayaklanmaya katıldığı gerekçesiyle görevinden uzaklaştırılması üzerine Gazan Han onun yerine yeğeni III. Alaattin (Alaeddin) Keykubat’ı Anadolu Selçuklu tahtına çıkardı (1298). Gazan Han daha sonraki yıllarda olan ayaklanmalara katılmayan ve kendisine bağlılığını sürdüren III. Alaattin Keykubat’ı Moğol hanedanından bir prensesle evlendirdi. Ayrıca Erzurum’dan Antalya’ya, Sinop’ tan Diyarbakır’a kadar bütün Selçuklu topraklarının egemenliğini ona bağışladığını bildirdi. Fakat Anadolu’daki Moğol baskısı giderek arttı.
Tebriz’den gönderilen memurlar, devlet hazinesini ve halkı soyuyorlardı. Bir süre sonra Selçuklu sultanı ve devlet adamları da aynı yola başvurup halka zulme varan davranışlarda bulununca, durum adaletiyle tanınan ve Anadolu’daki Moğol askerlerinin komutanı olan Abışga Noyan’a bildirildi o da bu yakınmaları Gazan Han’a iletti. Bunun üzerine Gazan Han, Alaattin Keykubat’ın bütün yetkilerini geri aldı ve Abışga Noyan’ ın izni olmadan hiçbir iş yapmamasını buyurdu. Abışga, Sivas’ta bulunan sultana haber gönderip yanına Yabanlu’ yu getirtti. Daha sonra Gazan Han’ın yanma gönderilen III. Alaattin Keykubat yargılanıp idama mahkûm edildiyse de Moğol prensesi olan karısının yardımıyla ölümden kurtuldu ve İsfahan’da oturmasına karar verildi (1301).
Sultan, ölümüne kadar burada yaşadı. Büyük Selçuklu sultanlarının İsfahan’ daki türbesine gömüldü.
Dönemi Önemli Olaylar
1277 yılı sonrasında Anadolu’daki Moğol baskısı daha da artmıştır. Dolayısıyla yukarıda künyelerini verdiğimiz II. Gıyâseddin Mesud ve III. Alâeddin Keykubad devirleri tamamıyla Moğolların tahakkümü altında geçmiştir. Bu dönemde devletin mâliyesi başta olmak üzere bütün idari görevler Moğolların atadıkları memurların elinde kalmıştır. Dolayısıyla adını zikrettiğimiz son iki sultanın hükmetme yetkisinden tamamen uzak birer kukla olduklarını söylemek daha doğru olacaktır. Moğolların ekonomik anlamda sömürüsünün yanında Türkmenlerin isyanları sebebiyle Anadolu coğrafyası sosyo-ekonomik anlamda ciddi bir sarsıntı geçirmiştir. Ayrıca bölgeye gönderilen Moğol kumandanlarının da zaman zaman merkeze karşı başlattıkları isyanlar mevcut durumu daha da kötüleştirmiştir.
Sadece birer isimden ibaret olan son iki sultan arasında III. Alâeddin ’in yaptığı en önemli iş, Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi’ye beylik ile alakalı alametlerle birlikte menşur göndermesidir. Öte yandan Türkiye Selçuklularının yıkılışıyla alakalı genel görüş II. Mesud’un 1308 senesinde ölümünün sonrasında olduğu şeklindedir. Bununla birlikte III. Gıyâseddin Keyhüsrev’in oğlu V. Rükneddin Kılıç Arslan’ın 1318’e kadar bilinen varlığı dolayısıyla devletin nihayete ermesini söz konusu tarihe çeken araştırmacılar da bulunmaktadır. Ancak 1308 yılını Türkiye Selçuklularının sonu kabul etmek daha doğru olacaktır.
