II. Mahmut Döneminin Siyasi Olayları, İsyanları, Savaşları, Antlaşmaları

0
Advertisement

II. Mahmut döneminde gerçekleşen siyasal olaylar, yenilik çabaları, savaşlar, isyanlar ve antlaşmalar ile ilgili olarak maddeler halinde bilgi.

II. Mahmut

II. MAHMUT DÖNEMİNİN SİYASAL OLAYLARI (1808-1839)

Senedi İttifak (1808)

II. Mahmut döneminin ilk önemli olayı Sened-i İttifak’tır. Sened-i ittifak, ayânlarla padişah arasında imzalanmıştır.

Asıl nedeni, merkezî otoritenin çok zayıflamış olması ve ayanlara söz geçiremeyecek hale gelmesidir.

Özellikleri

  • a. Bu belgenin imzalanması ile devlet, âyanların varlığını resmen tanımış ve onlara meşruluk kazandırmıştır.
  • b. Padişahın, âyanlara karşı yetkileri sınırlandırılmıştır..
  • c. Buna karşılık âyanlar da padişaha bağlı kalacaklarına, asker ve vergi verme gibi sorumluluklarını aksatmadan yerine getireceklerine söz vermişlerdir.

Kimileri, Sened-i Ittifak’ı ilk Osmanlı anayasası olarak kabul etmiştir.

Osmanlı-Rus Savaşı (1806-1812)

  • • Ülke, içte ve dışta büyük tehlikelerle karşı karşıyaydı.
  • • Sırbistan ve Hicaz ayaklanmıştı.
  • • Rusya ile savaş devam ediyordu.
  • • Rus kuvvetleri Besarabya, Eflak – Boğdan ve Kuzey Bulgaristan’ı işgal etmişlerdi.
  • • Napolyon’un Rusya üzerine sefere çıkması üzerine, Rus Çarı, Osmanlı Devleti ile antlaşma imzalamak zorunda kaldı.

Bükreş Antlaşması (1812)

  1.  İki devlet arasında Tuna nehri sınır olacaktı.
  2. Rusya, Besarabya dışında işgal ettiği yerleri boşaltacaktı.
  3. Sırplara iç yönetimlerinde daha geniş ayrıcalıklar verilecekti.
Önemi

Bu antlaşmayla Osmanlılar, fazla bir toprak kaybına uğramadılar; fakat Sırbistan’a bazı imtiyazlar verilmesinin kabul edilmesi, diğer Hıristiyan unsurları cesaretlendirdi ve eyalet isyanlarını hızlandırdı.

Advertisement

Besarabya Rusya’ya bırakılmış olmasma karşılık Romanya Prenslikleri üzerinde denetim sağlanmıştır.

Sırp İsyanı (1804-1830)

Fransız ihtilalinden sonra yayılan milliyetçilik hareketleri Sırpları da derinden etkiledi. Başlayan isyan kısa sürede büyüdü. Ruslar da isyancılara yardım ettiler.

Bükreş Antlaşmasıyla, Sırplara muhtarlık verileceği kabul edilmişti. Sırplar bu antlaşmaya dayanarak bağımsızlık istediler.

Berlin Antlaşması’yla (1878) Sırbistan bağımsız bir devlet haline geldi.

Böylece, Osmanlı Devleti’nde ilk bağımsızlık hareketini Sırplar başlatmış oldu.

Yunan İsyanı

Nedenleri
  1. Milliyetçilik akımının Rumlar arasında yayılması,
  2. Rum aydınlarının bağımsızlık için çalışmaları,
  3. Avrupalı aydınların faaliyetleri,
  4. Filiki Eterya Cemiyeti’nin kurulması ve Rumları isyana teşvik etmesi,
  5. Rusya’nın kışkırtmaları, (Filiki Eterya örgütünün başında Rus Ordusunda subay olan Aleksandır Ipslanti bulunuyordu.)

1820 yılından önce, isyancıların karşısındaki en büyük engel Yanyalı Ali Paşa idi.

Advertisement

Fakat padişah ile Yanyalı Ali Paşa arasında çıkan anlaşmazlık çatışmaya dönüştü ve Ali Paşa teslim alınarak, idam edildi (1822). Bu şekilde, isyancıları bastıracak son örgütlü güç de ortadan kalktı.

II. Mahmut, Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın yardımıyla isyanı bastırmaya çalıştı. Bir yandan da Yeniçeri Ocağını ortadan kaldırmakla meşgul idi.

Yeniçeri Ocağı’nın Kaldırılması (1826)

Yeniçeri Ocağı, uzun bir süreden beri tamamen bozulmuş, her türlü yeniliğe karşı çıkan ve askerlikle ilgisi kalmamış, bir başıbozuklar yatağı haline gelmişti.

II. Mahmut, bu ocağı ortadan kaldırmaya karar verdi. Saraya bağlı askerler ve halk birlikte hareket ederek Yeniçeri Ocağı’nı ortadan kaldırdı. (1826). Bu olaya Vaka-i Hayriye (hayırlı olay) adı verildi.

Yeniçeri Ocağı’nın yerine Batılı danışmanların gözetiminde eğitilen Asakir-i Mansure-i Muhammediye adıyla yeni bir askeri örgüt kuruldu.

Böylece artık, II. Mahmut’un önündeki en önemli engel ortadan kalktı. Merkezi yönetim, denetimi sağlama imkanı buldu. Padişahlar, yönetime yeniden egemen oldular.

Navarin Olayı (1827)

Yunan isyanının bastırılması üzerine ingiltere ve Rusya, doğrudan doğruya işe karıştılar.

Mehmet Ali Paşa’nın Mora’ya yerleşmesinden korkan İngilizler, hemen faaliyete geçtiler. Zayıf bir Osmanlı Devleti ile küçük bir Yunanistan’ın varlığı İngiliz çıkarlarına daha uygun düşüyordu.

Bunun üzerine İngiltere, Rusya ve Fransa’dan oluşan bağlaşıklar Osmanlılara ültimatom vererek Yunanistan’a bağımsızlık verilmesini istediler.

II. Mahmut’un bu isteği reddetmesi üzerine bağlaşık donanması Navarin’deki Osmanlı-Mısır donanmasını yaktı.

2 mahmut

Advertisement

Osmanlı Rus Savaşı (1828-29)

Fransızlar Yunan sorunu çözümleninceye kadar Mora’yı işgal ettiler.

İngiltere, Fransa ve Rusya istanbul’daki elçiliklerini geri çektiler. Böylece diplomatik ilişkiler kesildi.

Osmanlı Devleti’nin, boğazları bütün gemilere kapatması üzerine Ruslar Osmanlılara savaş açtılar.

Osmanlı Devleti’nin durumu her zamankinden daha kötüydü. Yeniçeri ocağı yeni kaldırılmıştı, donanma ise Navarin’de yok edilmişti.

Ruslar bu durumdan yararlanarak kısa sürede doğuda Erzurum’a, batıda Edirne’ye kadar ilerlediler. Osmanlı Devleti Ruslarla barış yapmak zorunda kaldı.

Edirne Antlaşması (1829)

  1. Yunanistan’ın bağımsızlığı tanındı.
  2. Doğuda ve Tuna ağzındaki bazı kaleler Ruslara bırakıldı.
  3. Eflak, Bogdan ve Sırbistan’a imtiyazlar verilmesi kabul edildi.
  4. Rus ticaret gemilerinin boğazlardan serbestçe geçmesi kabul edildi.
  5. Rusya’ya savaş zarar ödentisi verilmesi kabul edildi.
Önemi
  1. Bu, Osmanlılar’ın Küçük Kaynarca’dan sonra imzaladıkları en ağır antlaşmadır.
  2.  Eflak, Bogdan ve Sırbistan geniş ölçüde özerklik kazandı.
  3. Yunan Devleti’nin kurulması, dağılmanın başlangıcıdır.
  4. Osmanlı Devleti artık Rusya’yı tek başına yenemeyeceğini anladı.
  5. Ruslar, Dogu Karadeniz kıyıları ile Doğu Anadolu’yu denetleme imkânı elde ettiler.
  6. Dağılma hızlandı.
  7. Ege Denizi Yunanlıların hakimiyet alanına girdi.
  8. Fransa, bu durumdan yararlanarak Cezayir’i işgal etti. (1830)

MISIR SORUNU

Mısır’ı Fransız işgalinden kurtarmak amacıyla gönderilen askerler arasında Kavalalı Mehmet Ali adlı bir Türk askeri de vardı.. Mehmet Ali Paşa, çok geçmeden Kahire garnizonunun komutanlığına yükselmiş, bir süre sonra da Mısır Valisi olmuştu.

Mehmet Ali Paşa, Mısır’da iktidarını sağlamlaştırıldıktan sonra reformlara girişti. Ordu ve donanmayı güçlendirdi. Mısır’ı zengin ve güçlü bir devlet haline getirdi.

Yunan ayaklanmasında Mehmet Ali Paşa’dan yardım istenmiş, buna karşılık ona Mora ve Girit valiliği vaadedilmişti.

Mehmet Ali Paşa Ayaklanması’nın Nedenleri

  1. Osmanlı-Rus Savaşı; Yunanistan’ın bağımsızlığı ile sonuçlanınca, Mehmet Ali Paşa’ya Mora Valiliği verilemedi.
  2. Mehmet Ali Paşa da Girit ve Suriye’nin kendisine verilmesini istedi.
  3. Kendisine yalnız Girit verilebildi.

Bunun üzerine Mehmet Ali Paşa isyan etti, Oğlunun komutasındaki bir ordu, Osmanlı ordusunu yenerek Konya’ya kadar ilerledi ve İstanbul’u tehdit etmeye başladı.

Kütahya Antlaşması (1833)

İbrahim Paşa’nın kazandığı bu başarı karşısında II. Mahmut Ruslardan yardım istemek zorunda kaldı. Mehmet Ali Paşa’nın istanbul’a ve Boğazlara egemen olmasını istemeyen Rusya, Osmanlılara derhal yardım gönderdi.

Bunun üzerine telaşa kapılan İngiltere ve Fransa, olayı bir Avrupa sorunu haline getirerek iki tarafı anlaştırdılar.

Advertisement
  1.  Mehmet Ali Paşa’ya Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak Suriye valiliği
  2. İbrahim Paşa’ya da Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği verildi.

Hünkâr iskelesi Antlaşması (1833)

II. Mahmut, İngiliz ve Fransızlara güvenemediğinden Mehmet Ali Paşa’nın yeni bir saldırısına karşı güvence olmak üzere Ruslarla Hünkar İskelesi Antlaşması’nı imzaladı (1833).

  1. Osmanlılarla Ruslar bir savaş zamanında birbirlerine yardım edeceklerdi.
  2. Osmanlı Devleti’ne herhangi bir düşman saldırırsa, Rusya asker ve donanma göndererek Osmanlı Devleti’ni koruyacaktı. Yalnız, Osmanlı Devleti bu askerlerin giderlerini ödeyecekti.
  3. Rusya bir saldırıya uğrarsa, Osmanlı Devleti Rusya’ya asker ve donanma göndermeyecek, fakat Çanakkale ve İstanbul boğazlarını kapatacaktı.
  4. Bu antlaşma sekiz yıl süreyle yürürlükte kalacaktı.

Önemi

  • a. Bu antlaşma, Rusya’nın Karadeniz’deki güvenliğini sağlıyor, Osmanlılara yeni bir saldırı halinde güvence sağlamış oluyordu.
  • b. Fakat boğazların kapatılması ingiltere ve Fransa’nın işine gelmemişti.
  • c. Bu nedenle Boğazlar sorunu ortaya çıktı.
  • d. Bu, Osmanlı Devleti’nin, egemenlik haklarını kullanarak Boğazlarla ilgili imzaladığı son antlaşmadır.

Nizip Savaşı (1839)

Kütahya Antlaşması, ne padişahı ne de Mehmet Ali Paşa’yı memnun etmişti. Bu nedenle her iki taraf yeni bir savaşa hazırlanmaya başladı.

İngiltere ise Mehmet Ali Paşa’nın Doğu Akdeniz ve Mısır’daki üstünlüğünü çıkarlarına ters görüyordu.

Nizip’te yapılan savaşta Osmanlılar yenildi ve ağır kayıplar verdiler. Son aylarda sağlığı iyice bozulmuş olan II. Mahmut, bu bozgun haberini duymadan öldü. Yerine oğlu Abdülmecit geçti.

Not : II. Mahmut, Fransa’nın Mısır’a yardım etmesi üzerine, İngiltere’yi kendi tarafına çekmek için 1838 Baltalimanı Antlaşması’yla devletin iç pazarını İngilizlere açtı.

II. Mahmut Türbesi

II. Mahmut Türbesi (Sultan Mahmut Türbesi).

İstanbul’da Divanyolu’nda, Türbe denilen yerdedir. Osmanlı mimarlığının en güzel örneklerindendir. 1840’ta yapılmıştır. Sekiz köşeli ve kubbelidir. Duvarları beyaz mermerle kaplıdır. Kubbe kabartmalar, çelenk ve çiçeklerle süslüdür. Pencerelerin üstünde binayı çepeçevre kuşatan bir âyet yazılıdır.

Bu büyük türbeye önce yalnız II. Mahmut gömülmüştü. Sonradan çocukları, eşleri de gömülmüştür. Daha sonra Abdülâziz, II. Abdülhamit de bu türbeye gömüldü. Padişahların yanında çocuklarının, eşlerinin lâhitleri vardır. Bunların başlıcası Veliaht Yusuf İzzettin’in kabridir. Türbe girişinin solundaki odada da gene padişah çocukları ve kadınları gömülüdür.


Leave A Reply