II. Mahmut döneminde yönetim alanında, eğitim ve kültür alanlarında, askeri alanda yapılan yenilikler ıslahatların maddeler halinde açıklamaları.
Yönetim Alanında Yapılan Islahatlar
- *** XVIII. yüzyıldan itibaren Avrupa’da idari alanda yapılan yenilikler nedeniyle Osmanlı Devleti’ndeki Divan Kurulu, yetersiz olmaya başlamıştı. II. Mahmut, ilk kez Orhan Bey‘in kurmuş olduğu Divan Kurulu’nu kaldırdı. Bunun yerine bugünkü anlamda bakanlıklar (nazırlıklar) kuruldu. Bakanlıklara geniş yetkiler verildi.
- *** Devlet memurları; dahiliye (içişleri) ve hariciye (dışişleri) olmak üzere ikiye ayrıldı.
- *** Dirlik sistemi kaldırılarak bütün devlet memurlarına maaş bağlandı. Bu uygulama ile merkezi otoritenin güçlendirilmesi amaçlanmıştır.
- *** Görevden alınan veya ölen devlet adamlarının mal varlığına el koymak demek olan müsadere usulü kaldırıldı. Böylece özel mülkiyetin yaygınlaştırılması kolaylaştırıldı.
- *** Osmanlı uyruğundaki herkese tam bir din ve mezhep özgürlüğü tanındı.
- *** İller merkeze bağlandı ve ayanılık kaldırıldı.
- *** Mahalle ve köylerde muhtarlıklar, şehirlerde ise posta ve polis teşkilatları kuruldu.
- *** Osmanlı Devleti’nde ilk kez karantina servisleri kurulmuştur.
- *** Memurların sarık, cübbe ve şalvar giymeleri yasaklandı; fes, pantolon ve ceket giymeleri zorunlu hale getirildi.
- *** Yurt dışı seyahatlerinde pasaport uygulaması getirilerek yurda giriş ve çıkışlar kontrol altına alındı.
- *** Devlet dairelerine padişahın resminin asılması zorunlu tutuldu.
Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan Islahatlar
- *** Medreselerin yanında ilk kez sivil amaçlı, Avrupa tarzında eğitim kurumları açıldı.
- *** Avrupa’ya eğitim amacıyla öğrenci gönderildi. Avrupa’ya öğrenci gönderilmesi ve Avrupa tarzında sivil okulların açılması, Osmanlı ülkesinde kültür çatışmasına neden olmuştur. Eğitimde doğan bu iki başlılık, Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun (Öğretimin Birleştirilmesi Yasası) çıkarılmasıyla ortadan kaldırılmıştır.
- *** İstanbul’da ilköğretim kız ve erkek çocuklar için zorunlu hale getirildi.
- *** Yüksek öğretime öğrenci yetiştirmek için Rüşdiye (ortaokul) ve Mekteb-i Ulum-u Edebiye gibi orta dereceli okullar açılmıştır.
- *** Devlet memuru yetiştirmek için Mekteb-i Maarif-i Adliye açıldı.
- *** Mekteb-i Harbiye (Harp Okulu), Mekteb-i Tıbbiye (Tıp Fakültesi), Mızıka-i Hümayun (Bando Okulu) gibi yüksek okullar açıldı.
- *** Yabancı dile büyük önem verilmiş ve yabancı dil bilen Müslüman çevirmenler yetiştirilmiştir.
- *** Avrupalı tarz müzik serbest bırakılmıştır.
II. Mahmut Dönemi’nde;
- *** Avrupa tarzında okulların açılması,
- *** Avrupa’ya öğrenciler gönderilmesi,
- *** Devlet adamlarının Avrupa ziyaretlerini artırması,
- *** Avrupa tarzında modern okulların açılması gelişmeleri, Osmanlı Devleti’nin Batı külltürleriyle etkileşimini artırmıştır.
- *** Takvim-i Vekayi adıyla resmi gazete çıkarılmıştır. Bu gazeteyle halkın yeniliklerle ilgili aydınlatılması, ülke genelinde ve Avrupa’daki gelişmelerden haberdar edilmesi amaçlanmıştır. Böylece, önceki yüzyıllardan farklı olarak, ıslahatlarda halkın duygu ve düşüncelerine daha fazla önem verilmiştir.
Askeri Alanda Yapılan Islahatlar
II. Mahmut‘un ilk yıllarında devlet işlerinde daha çok sadrazam Alemdar Mustafa Paşa etkili oldu. Alemdar, Yeniçeri Ocağı’nın Osmanlı Devleti’nin askeri ihtiyaçlarına cevap vermeyeceği bilinciyle, bazı askeri düzenlemeler gerçekleştirmiştir.
- *** III. Selim döneminde kurulmuş, fakat Kabakçı Mustafa isyanı sonrasında kaldırılmış olan Nizam-ı Cedit ordusunun yerine Sekban-ı Cedit Ordusu kuruldu
- *** Yeniçeri Ocağında ıslahat yapılarak eğitim zorunlu tutuldu.
- *** Ulufe alım satımı yasaklandı.
Yeniçeri Ocağı’nın etkinliğini azaltan ıslahatlar nedeniyle ayaklanan yeniçeriler, Alemdar Mustafa Paşa’yı öldürdüler. Düzeni sağlamak isteyen II. Mahmut, yeniçerilerin isteğiyle Sekban-ı Cedit Ocağı’na son verdi.
Bir süre sonra II. Mahmut, Avrupa tarzında eğitim yapmasını düşündüğü, yeniçerilerden Eşkinci Ocağı adıyla yeni bir ordu kurdu. Bu ordunun askerleri yeniçeriler arasından seçilmekteydi. Fakat Yeniçeriler bu defa da “eğitim istemeyiz” diyerek ayaklandılar. Bu olay üzerine yıllardır yeniçeri isyanları nedeniyle yaşanan kargaşadan bıkmış olan halk, esnaf, medrese öğrencileri, topçu birlikleri ve donanma kuvvetleri padişahın yanında toplanarak 16 Haziran 1826’da Yeniçeri Ocağı’nı ortadan kaldırdılar. Bu olay, Osmanlı Devleti için yeniliklerin yapılmasını kolaylaştırdığı için “hayırlı olay” anlamında, Vakayı Hayriye olarak isimlendirilmiştir.
Yeniçeri Ocağının kaldırılmasıyla, yeniliklere engel olan bir kurum ortadan kaldırılmış ve Padişahın devlet yönetimindeki otoritesi artmıştır.
Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye adıyla bölük, tabur, alay, şeklinde düzenlen yeni bir askeri teşkilat kuruldu. Fakat bu ordu da Osmanlı Devleti’nin ihtiyaç duyduğu güvenlik ortamının sağlanmasında yetersiz kaldı. Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanını engelleyemedi.
1831’de yalnızca erkek nüfusun sayıldığı askeri amaçlı bir nüfus sayımı yapıldı.
II. Mahmut döneminde dirlik sistemine son verilmesi nedeniyle eyaletlerde iç güvenliğin sağlanması sorunu ortaya çıktı. Bu nedenle eyaletlerde güvenliği sağlamak amacıyla, 1834’te Anadolu’da Redif Birlikleri ve 1836’da Rumeli’de Müşirlikler kuruldu. Daha sonra Redif birlikleri Müşirliklere bağlandı.
