II. Meşrutiyet ne zaman ve neden ilan edilmiştir? 2. Meşrutiyet’in ilanı, sonuçları, 31 Mart Olayı ve 2. Meşrutiyet Dönemi hakkında bilgi.
II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ (1908-1918)
Meşrutiyet, hükümdar ile birlikte bir meclisin ülke yönetiminde bulunmasıdır.
- Osmanlı Devleti’nde I. Meşrutiyet, 23 Aralık 1876’da Jön Türklerin baskısıyla II. Abdülhamit tarafından ilan edilmişti.
- İlk Osmanlı Mebusan Meclisi 20 Mart 1877’de açıldı.
- İlk Osmanlı anayasası, Kanun-i Esâsî yürürlüğe girdi.
- I. Meşruiyet Dönemi, fazla uzun sürmedi.
- 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı’nın çıkması ve azınlık milletvekillerinin yıkıcı faaliyetleri üzerine Sultan II. Abdülhamit, Meşrutiyet”! kaldırdı ve Mebusan Meclisi’ni kapattı.
- Meşruiyet taraftarı olan Jön Türkler, İttihad-ı Osmânî Cemiyeti’ni kurdular. Sonra bu cemiyet, İttihat ve Terakki Cemiyeti adını aldı (1889).
- Osmanlıcılık fikrini savunan bu cemiyet, Makedonya’da örgütlendiler.
- İngiltere ve Rusya’nın 10 Haziran 1908’de Reval’de bir araya gelerek Makedonya’nın özerkliğine karar vermeleri İttihatçıları harekete geçirdi.
- Osmanlı Devleti’nin parçalanacağından endişe eden ittihatçılar, II. Abdülhamit’e Meşrutiyeti ilan etmesi için baskı yaptılar ve Rumeli’de ayaklandılar.
- Hürriyet Taburları kurularak halk ayaklandırıldı.
- Resneli Niyazi ve Enver Paşa’nın isyanları üzerine, ülkenin iç savaşa sürüklenmesini istemeyen II. Abdülhamit, Meşrutiyeti tekrar ilan etmek zorunda kaldı (1908).
- Kanun-i Esâsî tekrar yürürlüğe kondu.
- Osmanlı Mebusan Meclisi, tekrar oluşturuldu.
- Seçimlerde, ittihat ve Terakki üyeleri başarılı oldu.
Not: İttihatçıların, Meşrutiyet ve ülke yönetimi için ciddi bir hazırlığı olmadığından beklenen sonuçlar alınamamış, Meşrutiyet’e geçişte iktidar boşluğu ve kargaşa yaşanmıştır.
31 Mart Olayı
- İttihat ve Terakki içinde zamanla farklı görüşler belirdi.
- Muhalifler, Ahrar adıyla yeni cemiyet kurdular.
- Muhalefetin Volkan Gazetesi ve Serbesti Gazetesi ile yürüttüğü muhalefet İttihat ve Terakki’yi bunalttı.
- Her iki gazetenin başyazarları Derviş Vahdet ve Haşan Fehmi, Galata Köprüsü’nde öldürüldüler.
- Bu gelişmeler üzerine, muhalifler İstanbul’da gösterilere başladılar. Gösterilere engel olmayan Avcı Taburları da, harekete destek verdiler. 31 Mart günü, (13 Nisan 1909) Mebusan Meclisine gelerek, hükümet yetkililerinin idamını istediler.
- İsyanı bastıramayan hükümet, istifa etti.
- Komutanlığını Mahmut Şevket Paşa’nın, Kurmay Başkanlığı’™ Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu Selanik’ten İstanbul’a geldi.
- Hareket Ordusu, 31 Mart Ayaklanması’nı bastırdı.
- II. Abdülhamit, tahttan indirildi, yerine V. Mehmet (Reşat) tahta çıkarıldı (1909).
II. Meşrutiyet’e geçiş sürecinde;
- Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir.
- Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Bosna-Hersek’i topraklarına katmıştır.
- Girit, Yunanistan’a bağlanma kararı almıştır.
Notlar:
- II. Abdülhamit’in tahttan indirilmesinden sonra ülkede huzur sağlanamadı.
- Balkan Savaşı sonrası, Londra Görüşmeleri devam ederken İttihatçılar, Bâb-ı Âlî Baskım’nı gerçekleştirmiş ve yönetimi tamamen ele geçirmişlerdir (1913).
Kaynak 2
II. Abdülhamit’in I. Meşrutiyet yönetimine son verdikten sonra Genç Osmanlılar Cemiyeti üyelerinin faaliyetlerine son vermeleri için baskı uyguladı. Genç Osmanlılar Cemiyeti üyelerinin faaliyetlerine son vermeleri üzerine Meşrutiyet yanlıları 1889 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti’ni kurdular.
Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti’nin içişlerine karışmasını engellemek ve imparatorluğun parçalanmasını önlemek isteyen İttihat ve Terakki Cemiyeti üyesi olan subaylardan Enver Bey Selanik’te, Resneli Ahmet Niyazi Bey Manastır’da kendilerine bağlı birliklerle ayaklandılar.
Rumeli’de Meşrutiyet yanlısı gösterilerin artması üzerine II. Abdülhamit 23 Temmuz 1908’de ikinci kez Meşrutiyet yönetimini ilan etti.
II. Meşrutiyetin İlanının Sonuçları
II. Meşrutiyet yönetiminin ilk günlerindeki iç karışıklıklar bazı yeni sorunlara neden oldu.
- *** Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti.
- *** Avusturya – Macaristan, Bosna – Hersek’i topraklarına kattı.
- *** Girit Yunanistan’a bağlanma kararı aldı.
II. Meşrutiyet Dönemi’nde Osmanlı Devleti’nde ilk siyasi partiler kurularak faaliyet gösterdiler, ittihat ve Terakki Partisi, Ahrar (Hürler) Partisi ve Hürriyet ve itilaf Fırkası bu partilerin en tanınmışlarıydı.
- *** II. Meşrutiyet’in ilanından sonra yapılan seçimlerle ittihat ve Terakki Partisi en güçlü siyasi teşkilat haline geldi. Yönetimi doğrudan ele almayan ittihatçılar dışarıdan müdahaleyi tercih ettiler.
- *** II. Meşrutiyet’in ilanına rağmen iç karışıklıkların devam etmesi, meşrutiyet karşıtlarının ayaklanmasına neden oldu. 31 Mart Olayı denilen bu ayaklanmada, bazı Avrupa devletleri isyancıları desteklediler.
İlk isyan edenler, İstanbul’da avcı taburlarındaki askerler oldu. Bu isyan Rumi takvime göre 31 Mart’ta çıktığından 31 Mart İsyanı olarak adlandırılmıştır, isyanın çıkmasında, halkın dini duygularının kullanılması da etkili olmuştur.
İsyanın daha fazla büyüyüp meşrutiyet yönetimini sona erdirilmesine neden olmasını engellemek amacıyla İttihatçı subayların yönetimi altındaki Hareket Ordusu Selanik’ten İstanbul’a gelerek isyanı bastırdı. Bu ordunun kurmay başkanı Mustafa Kemal’di.
II. Abdülhamit, isyandan sorumlu olduğu gerekçesiyle tahttan indirilerek yerine V. Mehmet Reşat padişah ilan edildi. 31 Mart Olayı Osmanlı devlet düzenini değiştirmeye yönelik bir isyandır. Bu isyanın bastırılması yeniliklerin devam ettirilmesini sağlamıştır.
II. Meşrutiyet Döneminde Kanun-i Esasi’de Yapılan Değişiklikler
- Padişah Mebuslar Meclisi’nde anayasaya bağlılık yemini edecektir. Kanun üstünlüğü ilkesi güçlendirilmiştir.
- Padişah, Bakanlar Kurulu’nun yalnızca başkanını seçmekle yükümlüdür.
- Bakanlar Kurulu Mebuslar Meclisi’ne karşı sorumludur. Bu maddelerle, daha önceki meşrutiyet yönetiminde padişaha verilmiş olan yürütme ile ilgili yetkiler kısıtlanmıştır. Böylece, millet iradesi yürütme organı (hükümet) üzerinde denetim hakkı kazanmıştır.
- Mebuslar Meclisi, başkanını kendisi seçer.
- Ekonomi, ticaret ve barış antlaşmaları Mebuslar Meclisi’nin onayından sonra yürürlülüğe girer.
- Mebuslar Meclisi ve Ayan Meclisi padişahtan izin almadan yasa önerme hakkına sahiptir.
- Padişah, veto ettiği bir yasa tasarısı değişmeden yeniden mecliste kabul edilirse bu tasarıyı onaylamak zorundadır. Bu maddelerle, padişahın yasama yetkisi kısıtlanmıştır. Padişahın meclisi feshetme yetkisi zorlaştırılmıştır. Padişaha, Meclis’te anayasaya bağlılık andı içme yükümlülüğü getirilmiştir. Padişahlık makamı sembolik hale gelmiştir. Padişahın yönetimdeki etkinliği azalmış, halkın yönetime katılımı artmıştır.
