İkilemelerin Sıfat Olarak Kullanılması Konu Anlatımı ve Örnekler

6
Advertisement

Türkçe’de kullanılan ikilemelerin sıfat olarak kullanılması hakkında konu anlatımı ve örnek cümlelerin yer aldığı sayfamız.

Türkçe

Sözcük türleri arasında sıfat diye adlandırdığımız sözcüklerin dışında, tümce içinde bir de sıfat görevi yapan sözcükler vardır. Sözcük yinelemesiyle ortaya çıkan ikilemeler, bir adın önünde tamlayan olduklarında sıfat görevi taşırlar. İkilemeler aynı sözcüğün, yakın anlamlı, anlamları ayrı ya da sesleri birbirine benzeyen sözcüklerin yinelenmesiyle oluşurlar.

İkilemeler, Türkçenin önemli özelliklerinden biridir. Sıfatların ikileme yoluyla da pekiştirildiğini, yinelenen sıfatların birincisine soru eki katılınca, yakın anlamlı sözcüklerin yinelenmesiyle ve yakıştırmaca ikizlemelerle de bu sağlanabilir.

İkilemeler sıfat olduklarında belirttikleri ya da niteledikleri adın anlam bakımından güçlenmesini sağlarlar. Bu sözcükler eylemi belirttiklerinde belirteç olurlar.

Türkiye Türkçesinin, ilginç öğeleri olan ikilemeler, Türkçe sözcüklerden oluşabildikleri gibi, yabancı sözcüklerden kurulmuş da olabilirler: şen şatır komşu, halis muhlis yiyecek, akıllı uslu insanlar, güçlü kuvvetli çocuk, akça pakça yüz, allı yeşilli giysi gibi.

Advertisement

İkilemeler, bir sıfat tamlamasına tamlayan olduklarında, belirttikleri adın anlamını güçlendirir, çoğaltır ya da abartarak pekiştirirler. Biçim bakımından türlü ad ve eylem kök ya da gövdelerinden kurulmuş olabilirler. Türkiye Türkçesinde her tür sözcükten kurulan ikileme sıfat olarak kullanılabilir. Yansıma sözcüklerinden kurulmuş ikilemeler sıfat olduklarında çoğu kez adın anlamını abartarak belirtirler: vıcık vıcık çamur, çağıl çağıl su, kütür kütür erik, püfür püfür ev gibi.

Türkiye Türkçesinde, sıfat olarak kullanılan ikilemelerin bol ve ilginç örnekleri vardır:

  • “Kendisi türlü türlü birçok yemeklere pek ziyade düşkünken…”
  • “Orada uzun, bitmez tükenmez bir kış gecesi durmuş dinleniyor, yeniden kar topluyordu.”
  • “Ovula ovula aşınmaya yüz tutmuş, pırıl pırıl döşeme tahtası.”
  • “Bu ses, bu gür ses, semtin sarı sıcağına yayılmaya görsün, irili ufaklı ayakları, pabuçlu pabuçsuz, kızlı oğlanlı çocuklar…”
  • “Bir erguvan için için canlı bir alevdir.”
  • “…bir alacak verecek meselesinden bahsediyorlar…”
  • “Öteki, doğru dürüst göz, onun yanında mahcup, sönük, tatsız…”
  • Örneklerde de görüldüğü gibi ikileme biçimindeki sıfatlar, daha çok niteleme sıfatı gibi kullanılmaktadır.


6 yorum

Reply To The King A Cancel Reply