Mezopotamya Uygarlıkları Hakkında Bilgi, Sümerler Babilliler Asurlular

0
Advertisement

İlk çağda Anadolu çevresinde hangi medeniyetler kurulmuştur ve bu medeniyetlerin özellikleri nelerdir? Mezopotamya, Sümerler vb. hakkında bilgi.

MEZOPOTAMYA

Mezopotamya, kelime anlamı olarak iki nehir arası manasındadır. Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan ve Basra Körfezi’ne kadar ulaşan bölgeyi ifade etmektedir. Bu bölge, nehirlerin akış yönüne göre yukarı (kuzey) ve aşağı (güney) Mezopotamya diye ayrılmaktadır.

Mezopotamya uygarlıklarından günümüze çok fazla kalıcı eser kalmamıştır. Bu durumun temel sebebi olarak, bölgede taşın az bulunması, eserlerin daha çok kerpiç ve tuğladan yapılması gösterilmektedir. Bu bölge oldukça verimli topraklara sahip olduğundan sürekli istilalara açık olmuştur. Mezopotamya uygarlığının temelini Sümerler oluşturmuştur.

sumerian

SÜMERLER (M. Ö. 4 bin – M. Ö 2 bin)

Mezopotamya’nın en eski uygarlığıdır. Sanat eserleri ve dilleri incelendiğinde Asya kökenli bir kavmin oluşturduğu bir uygarlık olduğu görülür. Site adı verilen şehir devletleri şeklinde yaşamışlardır. Bu siteler “Patesi” veya “Ensi” adı verilen Rahip – Krallar tarafından yönetilmiştir.

Advertisement

UYARI
Şehir devletleri şeklinde örgütlenmeleri siyasi birliklerinin bulunmadığı, rahip – krallar tarafından yönetilmeleri ise teokratik (dine dayalı) nitelikli bir yapılanmaları olduğu anlamına gelmektedir. Sümerlerin dini çok tanrılıdır. Tabiat kuvvetleri tanrılaştırılmıştır. Gök, yeraltı, hava ve yeryüzü tanrıları vardır.

Çoga Zanbil Zigguratı

Sümerler, şehirlerin merkezine yaptıkları çok amaçlı tapınak olan Zigguratların etrafına doğru yerleşmişlerdir. Zigguratları, tanrılarına yakın olmak için üst üste yapmışlar ve bu binayı tapınak, okul, yönetim merkezi, tahıl ambarı, en üst katı ise gözlem evi (rasathane) olarak kullanmışlardır. Rasathanede yapılan gözlemlerle; astronomide ilerlemişler, ay yılı esaslı bir takvim hazırlamışlar, ay ve güneş tutulmalarını hesaplamışlar, günümüzde de kullanılan burçları bulmuşladır.

UYARI
Bu durum Sümerlerin bilimsel çalışmalarda bulunduklarının göstergesidir. Sümerlerde üretim tanrı adına yapılmış, elde edilen ürünler tapınaklara depolanmıştır. Kimin ne kadar ürün getirdiğini tespit etmek amacıyla çeşitli işaretleri içeren Çivi yazısını M. Ö. 3500’lü yıllardan itibaren kullanmaya başlamışlardır.

UYARI
Sümerler yazıyı bulan ve tarih devirlerine geçen ilk uygarlıktır. Sümerler tarihte ilk edebi ürünleri de ortaya koyan uygarlıktır. “Gılgamış Destanı, Tufan Efsanesi” yazıya dökülen ilk belgeler olmuştur.

Sümerlerin hukuk kuralları insancıl tarzda belirlenmiş ve çok sert olmayan kurallar içermiştir. Cezalar daha çok fidye veya bedel ödemeye dayandırılmıştır.

AKADLAR (M.Ö. 2350 – M. Ö. 2100)

Arap kökenli bir uygarlıktır. Sümerleri yenerek kurulmuş ve “Agade” yi kendilerine başkent yapmışlardır. Akadlar bölgede bilinen ilk düzenli ve kalıcı orduyu oluşturmuşlardır. Tarihin bilinen ilk çok uluslu imparatorluğunu kuran Akadlarda hukuk kuralları, Sümer-lere göre daha sert oluşturulmuştur.

Advertisement

BABİLLER (M. Ö. 2000 – M. Ö. 539)

Mezopotamya uygarlıkları içerisinde Rahip Kral anlayışına son vererek, dünyanın bilinen ilk laik devlet örgütlenmesini oluşturmuşlardır. En ünlü hükümdarları olan “Hammurabi” döneminde kendinden önceki kurallar toplanmış ve Mezopotamya’nın bilinen en sert kanunları olan “Hammurabi Kanunları” hazırlanmıştır. Bu kanunlar “kısasa – kısas” esasına dayalı özellikler içermiştir.

Hammurabi Kanuıtları’ndan Bazı Örnekler

“Ben Hammurabi, tanrılar tarafından kral tayin edilmiş, Fırat nehrinin etrafındaki şehirleri kendine tabi eden şahların birincisi, ülkeye hak ve adalet getirdim.”

  • ⇒Eğer bir adam mabedin ya da hükümdarın mülklerini çalarsa o öldürülmelidir. Çalıntı malını kabul eden de öldürülmelidir.
  • ⇒Eğer birisi bir adamın öküzünü öldürürse kendi öküzünü ona vermelidir.
  • ⇒Eğer birisinin borcu varsa onun hanımı, oğlu veya üç kızı üç yıl müddetle köle edilmelidir.
  • ⇒Eğer bir adam kendinden yüksek bir adama bir tokat vurarsa, ona öküz derisinden yapılmış bir kamçı ile 60 defa vurulsun. Yok onun gibi birisi ise karşılığını vermelidir.
  • ⇒Babasını dövenin iki eli kesilir.
  • ⇒Eğer bir adam, bir adamı suçlayıp ona cinayet suçu atar ve bunu ispat edemezse, suçlayan kimse öldürülecektir.

Sonuçta Hammurabi sözlerini şöyle bitirir. “Ben Hammurabi adaletli şahım, bu kanunları bana Güneş tanrısı bağışlamıştır. Benim sözlerim iyidir, işlerim emsalsizdir.

Babiller döneminde Babil Kulesi ve Babilin Asma Bahçeleri gibi eserler yapılmıştır.

Babil'in Asma Bahçeleri

Babil’in Asma Bahçeleri – Kaynak: commons.wikimedia.org

ASURLULAR (M. Ö. 2100 – M. Ö. 625)

Başkent, “NİNOVA” olmak üzere kurulmuş bir uygarlıktır. Bölgede atlı birlikler kurarak sınırlarını genişletmişlerdir.

Asurlar ticarette oldukça etkin rol oynamışlardır. Kral Yolu üzerinden Anadolu ile ticaret yapmışlar ve Anadolu’da “Karum” adı verilen ticari pazarlar kurarak ihtiyaçlarını karşılamışlardır. Bu kurdukları ticaret kolonileri vasıtasıyla Anadolu’ya Çivi yazısını getirmişler ve Anadolu’nun Tarih Devirlerine geçmesini sağlamışlardır. Özellikle Kayseri – Kültepe’de bıraktıkları kil tabletler oldukça önemlidir. Asurlar kütüphanecilik ve arşivcilikte de ileri gitmişler, tarihin bilinen ilk kütüphanesini Ni-nova’da açmışlardır.

ELAMLAR (M. Ö. 3 bin – M. Ö. 7. yüzyıl)

Coğrafi olarak Mezopotamya’nın doğusunda yer almasına karşın Mezopotamya uygarlığından etkilenen bir topluluktur. Başkentleri “Sus” şehri olan Elamlar, daha çok çanak – çömlek yapımında ilerlemişlerdir.


Leave A Reply