İnanmanın Çeşitli Biçimleri Nelerdir

İnanmanın çeşitli biçimleri nelerdir? Monoteizm, Politeizm, Gnostisizm, Agnostisizm, Ateizm gibi inançlar hakkında genel ve kısaca bilgiler.

İnanmanın Çeşitli Biçimleri Nelerdir?

Tarih boyunca Allah peygamberler göndermek suretiyle, insanların doğru yolu bulabilmesi için sürekli yardımda bulunmuştur. Peygamberler Allah’tan aldıkları buyruklarla insanların iyiyi, doğruyu, güzeli, gerçeği ve mutluluğu bulmalarına yardımcı olmuşlardır.

insanlardan bazıları peygamberlerin davetine kulak verirken bir kısmı da değişik sosyal ve kültürel şartların etkisiyle farklı inanç biçimlerine sahip olmuşlardır.

Dini bilimlerle uğraşan bilim adamları inanç bi-çimlerini “Tanrı” kavramı bağlamında ele alarak birkaç sınıfa ayırmışlardır. Bu inanış biçimleri ana hatları ile;

Monoteizm

Monoteizm, bir ve tek Tanrı’ya inanma biçimidir. (Mono: bir ve tek, teizm: Tanrıcılık) Bu inanç biçimi, evrenin ve içindeki her şeyin bir tek yaratıcı tarafından yaratıldığını kabul eder.

Vahye dayalı bütün dinlerde Tek Tanrı (monoteizm) inancı vardır. Tek Tanrı inancına sahip dinler; Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam’dır.

Ancak Yahudilik ve Hristiyanlığın özlerindeki saf bir tek Tanrı anlayışında zamanla birtakım değişiklikler meydana gelmiştir.

Mesela Yahudilikteki “Tek-Tanrı”, millileştirilip sadece israiloğulları kavmine ait bir Tanrı olarak kabul edilmiş ve bir takım insanî sıfatlarla nitelendirilmiştir.

Hıristiyanlar ise Tek-Tanrı’yı “Üçleme (Teslis)”, şekline getirerek, Kutsal Ruh ve Hz. İsa’yı da ilahlaş-tırmış ve böylece Tanrı da insanî özellikler taşıyan bir konuma getirilmiştir.

Monist dinler arasında Allah inancını en saf ve en sade şekliyle koruyan İslam olmuştur. Çünkü islam, getirdiği “Tevhit” anlayışı ile Allah’ın bir ve tek olduğu, eşi ve benzeri olmadığı, doğmadığı, doğurmadığı, hiçbir şeye muhtaç olmadığı, kendisine ait isim ve sıfatlarının bulunduğu gibi inançları hakim kılmıştır.

Çok Tanrıcılık (Politeizm)

Çok Tanrıcılık demek olan Politeizm, Monoteizm’in zıddıdır. Bu inanç biçimine göre, evrende birden çok ilah vardır.

Eski Yunan, Mısır ve Roma dinleri çok Tanrılı dinlerdendi. Birçok ilahiyatçı, sosyolog ve filozofa göre, zamanla insanlar peygamberlerin getirdikleri dinleri unutarak veya terk ederek yanlış inanma biçimlerine kapılmışlardır.

Politeizmin birçok çeşidi bulunmaktadır. Bunlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz:

Ruhçuluk (Animizm): Bazı insanlar, canlı cansız bütün varlıklarda kutsal bir ruh bulunduğuna inanmışlar ve bu ruhlara tapınmaya başlamışlardır. Böylece Ruhçuluk denilen bir din ortaya çıkmıştır.

Tabiatçılık (Natürizm): Bazı insanlar, güneş, yıldız, yağmur, şimşek, toprak vs gibi tabiat olaylarını ve kuvvetlerini ilahlaştırmışlardır. Böylece Tabiatçılık denilen bir inanç meydana gelmiştir.

Sonra bu gibi kuvvetler şekillendirilmiş ve putlaştırılmıştır. Bunun neticesinde de Totemcilik (Totemizm), Fetişçilik (Fetişizm) ve Putçuluk (Paganizm) denilen dinler ortaya çıkmıştır.

Bütün bu dinlerin hepsi çok Tanrılı (politeist) bir din anlayışına sahiptirler.

Gizemcilik (Gnostisizm)

Gnostizm; eski Yunancadaki “sezgi veya tefekkür yoluyla edinilebilen bilgi” anlamındaki “gnosis” sözcüğünden türetilmiştir. Bu bilgi türünü kabul edenlere gnostik denir.

Gnostisizm ise bilinebilirlik, bilinircilik ve marifet anlamına gelmektedir. Fakat bu bilgi, bilimsel anlamdaki bilgiden farklıdır. Çünkü bilimsel anlamdaki bilgi, genel nitelikteki bilgileri; yani süje (kişi) ile obje (nesne) arasındaki ilişkiden ibarettir. Gnostik bilgi ise arifane bir bilgidir. Yani dini sırların düşünce ve sezgi yoluyla kalbe doğmasıdır.

Gnostisizmde Tanrı da bu yolla yani düşünce, tefekkür ve sezgi yoluyla bilinir.

Diğer bir çok dinde olduğu gibi Müslüman alimlerin önemli bir kısmı gnostisizmin yani marifetin mümkün olduğunu kabul etmişlerdir.

Gnostizm aynı zamanda felsefi bir akım olarak da bilinmektedir.

Bilinemezcilik (Agnostisizm)

Gnostisizmin tam karşıtı olan Agnostisizm düşüncesine göre, insanın hiçbir şeyi bilmesi mümkün değildir, insan, başta Tanrı olmak üzere, evrendeki nesnelerin ve olayların ilk sebepleri ve son gayeleri gibi metafizik gerçekleri asla bilemez. Bu nedenle objektif bir bilgi ve metafizik mümkün değildir. Sahip olduğumuz veya elde edeceğimiz bilgiler, varlık hakkındaki problemlerimizi çözmeye yetmez.

Agnostikler bir şeyi inkâr etmezler ancak kabul de etmezler. Mesela onlara göre Allah’ın varlığını veya yokluğunun bilinmesi mümkün değildir. Çünkü insanın gerçek bir bilgi elde etmesi imkansızdır.

Felsefi bir akım olan agnostisizm (bilinmezcilik) düşüncesi özellikle Allah hakkındaki bilginin duyularımızla algılanamayacağını iddia eder. Çünkü Allah, duyusal deneyimlerimizin dışındadır. Dolayısıyla Allah’ı duyularımızla algılayamayacağımız için var olup olmadığı konusunda bir yargıya varmamız mümkün olamaz.

Görüldüğü gibi agnostisizm, doğrudan Allah’ı inkar edip reddetmemektedir. O’nun hakkında bilgi edinmenin mümkün olmadığını söyleyerek Allah ile ilgili herhangi bir yargıya varılamayacağını iddia etmektedir.

Tanrı Tanımazlık (Ateizm)

Allah’ın varlığını inkar eden görüşe ateizm denmektedir. Felsefi bir akım olan bu düşünce Allah ve ruh gibi soyut varlıkları inkar ederken, alemin tesadüfler sonucu birtakım kombinezonları ile kendiliğinden meydana geldiğini kabul ve iddia eder.

Daha geniş anlamıyla ateizm, Allah’ı insan yaşamına dahil etmeyen, hatta buna gerek bile duymayan görüş olarak ifade edilmektedir. Bu anlamıyla ateizm, dini inançsızlığa ve dinden kaynaklanan tüm değerler ile dinlerin hepsine karşı olmak demektir.