İnka Uygarlığı nerede ve ne zaman kurulmuştur? İnkaların özellikleri, kültür ve sanat örnekleri, hakkında bilgi.
İnkalar, Güney Amerika’da İspanyollar tarafından yıkılıncaya kadar süren Kızılderili imparatorluğudur. İnkaların yazıları olmadığından tarihlerine ilişkin bilgiler söylencelere, kazılarda ele geçenlere, İspanyolların günlüklerine dayanır. Söylencelere göre, imparatorluğun kurucusu Manco Capac’tır. Tarih ve arkeoloji verilerine göre, ilk kurulan kent Cuzco’dur.
İnka tahtına 13 imparatorun oturduğu belirtilir: Manco Capac (yakl. 1200), Sinchi Roca, Lloque, İnca Roca, Yamhuar Huacac, Viracocha İnca, Pachacutes İnca Yupanqui (1438-1471), Tupac İnca Yupanqui (1471-1493); Huayna Capac (1493-1525), Huascar (1525-1532), Atahualpa (1532-1533).
Atahualpa (1532-1533). Bugünkü Peru’da And Dağları’nın yüksek yaylalarında kurulan imparatorluğun sınırları, 15. yüzyılda Ekvador, Bolivya, Batı Arjantin ve Kuzey Şili’ye kadar genişletildi. imparatorluğun kuruluş döneminde (1438-1463) başta bulunan Pac-hacutec, sınırları genişletme girişiminin yam sıra Cuzco Kenti’ni planlaması ile de tanınır. Oğlu Tupac döneminde imparatorluğun sınırları çok büyüdü. Huayna Capac da babasının izinden giderek fetihleri sürdürdü, imparatorluğu en geniş sınırlarına ulaştırdı. Francisco Pizarro’nun önderliğinde gelen 180 İspanyolun ülkeyi ele geçirmek için başlattıkları savaş, Huayna Capac’ın oğulları Huascar ile Atahualpa arasında güçsüz düşen İnka İmparatorluğu’na kısa sürede son verdi; İnka toprakları, İspanyol sömürgeleri arasına katıldı. Günümüzde, Peru yaylalarında yaşayan Quechua dili konuşan Kızılderililerin sayıları 6 milyon kadardır.
Doğa ötesi güçlere inanan înkalar, çeşitli tanrılara taparlar, hayvan ve ara sıra da olsa genç kızları kurban ederlerdi. Baştanrıları, yaratıcı olarak benimsenen Viracocha idi, gökte yaşadığına inanılır ve hayvan biçiminde betimlenirdi. İnsan biçiminde betimlenen güneş tanrısı ve imparatorluk soyunun atası İnti, tarımın da koruyucusuydu. Fırtına, yıldız, ay, toprak ve deniz tanrıçalarına da tapılırdı. İnkalar kötü ruhlara, büyülere de inanırlardı.
Sanat: İnkalar, örneklerine bugün de başkentleri Cuzco’da rastlanılan yapılarında tonlarca ağırlıkta taşları haç kullanmaksızın birbirini üzerine dizmizlerdir. Çoğunlukla taş ve kerpiçten yapılan dikdörtgen biçimli evlerin üzeri, balçıkla karışık samandandır. And Dağları bölgesinde çok sayıda görülen kutsal alanlar ya da gizli tapınma yerlerine huacas adı verilir. Çoğunlukla bir su kaynağı başına taştan yapılan huacaslarda çok sayıda adak nesnesi bulunmuştur. İmparatorluğun bir yanından öte yanına uzanan yollardan biri kıyı boyunca, öteki kara kesimine açılmış, ayrıca stratejik noktalarda çapraz yollar yapmışlardır. İyi nitelikte, ince gözenekli ve maden sertliğinde üretilen çanak çömlek cilalı ve bezelidir. Madencilikte en çok kullanılan bakır ve tunçtan silah, gereç yapılmıştır.
Altın, gümüş ve tumbagodan ise (bir tür bakır ve altın karışımı) soylular ve rahipler için eşyalar türetilmiştir.
