İnsan Hakları Düşüncesi Nasıl Ortaya Çıktı? İnsan Hakları İle İlgili Gelişmeler

İnsan hakları kavramı tüm dünyada artık ciddiye alınan bir kavramdır. peki insan hakları konusunda özellikle ülkemizde yaşanan gelişmeler nelerdir?

İnsan Hakları Düşüncesinin Ortaya Çıkışı

Yeni Çağ’a kadar kurulan devletlerde bugünkü anlamda herkes için geçerli olan insan hakları yoktu. Örneğin soylular insanları köle olarak çalıştırabiliyorlardı. Köle olanlar mal gibi alınıp satılıyor, insan bile sayılmıyordu.

En temel insan hakkı olan yaşama hakkı tarih boyunca sık sık ihlal edilmiştir. Günümüzde demokratik devletler yaşama hakkının korunması için tedbir almaktadır. Örneğin; uluslararası hukuk anlayışı ile “savaş suçlusu” kavramı ortaya çıkmıştır. Ayrıca savaş zamanlarında işlenen suçlarla ilgili olarak savaş suçları mahkemeleri kurulmuştur.

İnsan hakları düşüncesi tarih boyunca adım adım gelişmiş, bugünkü önemini zaman içinde gelişerek kazanmıştır, insanların eşit haklara sahip olmaması, beraberinde güvencesi olmayan ve hakları sınırlı olan sıradan insanların “eşit haklara sahip olma” mücadelesini getirmiştir.

Fransız Devrimi, oluşumu ve dünyaya yaydığı ilkeler açısından insan hakları konusunda bir dönüm noktasıdır. Çünkü “Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Beyannamesi” yalnız Fransızlar için değil, dünyadaki herkes için geçerli hakları ilan ediyordu.

İnsan hakları alanında bugün dünyada önemli gelişmeler yaşanmaktadır. Çocuk hakları, tüketici hakları, çevre hakkı, kadın hakları, hasta hakları, hayvan hakları bunların önde gelenleri arasında yer alır. İnsan hakları alanındaki iyileşme boyutunda önemli gelişmeleri yazılı ve görsel basından öğreniyoruz; ihlallerle de ilgili pek çok olay yaşandığını takip ediyoruz. Kitle iletişimi alanındaki teknolojik gelişmeler insan hakları konusunda duyarlılığın oluşmasına katkı yapmaktadır.

Basına yansıyan pek çok hak ihlali kamuoyunun tepkisini çekmekte, hakları iyileştirme yönünde adımların atılmasına fırsat sunmaktadır. Bu bakımdan insan haklarıyla ilgili gelişmelerin ve ihlallerin takipçisi olmalıyız.

İnsan Hakları ile İlgili Gelişmeler

Yasal ve idari reformların yanı sıra, eğitim yoluyla insan hakları bilincinin geliştirilmesine yönelik faaliyetler yoğunlaştırılmıştır. İlköğretim müfredatında insan hakları konuları okutulmaktadır. Liselerde ise demokrasi ve insan hakları konulu dersler verilmektedir. Çeşitli üniversitelerde yeni insan hakları merkezleri açılmıştır. Polis Akademisi’nde insan hakları dersi zorunlu hale getirilmiştir. Memur adaylarının hazırlık programlarına insan hakları kursları da dahil edilmiştir.

İnançla ilgili, etnik, cinsel her türlü ayrımcılığa karşı yasal güvence geliyor.

Türkiye, toplumda yaşanan ayrımcılığı ortadan kaldırmayı hedefleyen önemli bir düzenlemeye gidiyor.

İnsan haklarında iyileştirme amacıyla hazırlanan yasa taslağıyla “Alevi-Sünni“, “Türk-Kürt“, “başörtülü-başörtüsüz” gibi ayrımlar ile gayrimüslimlere dönük zaman zaman yaşanan ayrımcılıkların önüne geçilmesi planlanıyor.

Ayrımcılığa uğradığını düşünen kişiler, Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik Kurulu’na müracaat edecek. Başvuru, kurul başkanı tarafından görevlendirilecek uzman raportör tarafından incelenecek.

• • İnsan haklarının korunması ve geliştirilmesine yönelik çalışmalarda bulunmak üzere 2001 yılında Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı kurulmuştur. İnsan Hakları Başkanlığı, insan hakları ile ilgili konularda görevli kuruluşlarla sürekli temas halinde bulunmak ve bu kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamakla görevlidir.
• • Başbakanlık İletişim Merkezi (BİMER), bilişim ve iletişim teknolojileri kullanılarak hayata geçirilen bir halkla ilişkiler uygulamasıdır. Vatandaşların; insan hakları ihlallerine ilişkin müracaat yapabilmesi için BİMER’in ALO 150 hattı kurulmuştur.
• • İllerde ve ilçelerde insan hakları kurulları oluşturulmuştur. Bu kurullar insan hakları ihlalleri şikayetlerini incelemekte, bulgularını önlem alınması amacıyla yetkili makamlara iletmektedir.
• • TBMM bünyesinde faaliyet gösteren ve bir anlamda ulusal izleme mekanizması işlevini yerine getiren İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu bulunmaktadır. Bu komisyon ceza evlerindeki koşulları yerinde incelemekte, sivil toplum kuruluşlarıyla yakın bir işbirliği yürütmekte ve bulgularını gerekli önlemlerin alınması amacıyla Hükümet’e iletmektedir.
• • Çocuk hakları ile ilgili olarak dünyada ve ülkemizde bazı önemli gelişmeler yaşanmıştır. Ülkemizde çocuk hakları ile ile ilgili birçok düzenleme cumhuriyet döneminde yapılmıştır.
• • Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra, Avrupa’da çocukların korunması büyük önem kazanmış ve 1920 yılında Cenevre’de “Uluslararası Çocuklara Yardım Birliği” adlı özel bir örgüt kurulmuştur.

Türkiye’de hasta hakları konusunda kamuoyu yeterli düzeyde bilinç sahibi değildir. Uygulanan anketler hastaların kendi hakları konusunda yeterli bilgi sahibi olmadıklarını göstermiştir. Yapılan incelemede hastaların % 80’inin hasta hakları kavramından haberdar olmadığı görülmüştür. Kendilerine hasta hakları konusunda bilgi verildiğinde büyük bir dikkatle dinleyerek açıklamaların haklılığına inandıklarını belirtmişlerdir.