Vitaminlerin Özellikleri ve Görevleri, Yağda ve Suda Çözünen Vitaminler

Vitaminlerin özellikleri ve görevleri nelerdir? Hangi vitaminler yağda hangileri suda çözünür, özellikleri. Vitaminlerin bulunduğu besinler

Kaynak: pixabay.com

Vitaminlerin özellikleri ve görevleri nelerdir?

Vitaminler hayatın devamlılığı, büyüme, üreme ve gelişme için gerekli olan organik moleküllerdir. İnsanlar vitamin ihtiyaçlarını genellikle bitkisel hayvansal besinlerden karşılar. Vitaminlerin genel özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Organik yapılı düzenleyici moleküllerdir. Düzenleyicilik özellikeri enzimlerin yapısına katılmalarından kaynaklanır.
• Besinlerle birlikte alınan vitaminler, sindirime gerek olmadan, doğrudan emilerek kana karışırlar.
• Hücre solunumunda enerji kaynağı olarak kullanılmayan organik moleküllerdir.
• Her vitamin çeşidinin kendisine özgü bir görevi vardır. Yani bir vitaminin eksikliği diğer bir vitamin kullanılarak giderilemez.
• Hücre metabolizmasında hastalıklara karşı direnç artırıcı ve düzenleyici görev yapar.
• Oksijen, güneş ışığı, ısı ve metallerle temas gibi etkileşimler sonucu vitaminler bozulabilir.

Yağda eriyen (çözünen) vitaminler

Yağda veya yağ çözücülerinde eriyen vitaminlerdir. Bunlar; A, D, E ve K vitaminleridir. Fazla alınmaları durumunda karaciğerde depo edilebilirler. Bu nedenle, yağda eriyen vitaminlere bağlı hastalıklar toplumlarda daha az görülür.

Örneğin; insanın karaciğerinde depolanan A vitamini miktarı, bu vitaminden hiç almayan bir kimseye on ay kadar yetebilir.

A vitamini:

Hücre yenilenmesi, virüs ve bakterilere karşı vücudun direnç kazanması, cildin güneş ışınlarından korunması ve cilt sağlığı için gerekli olan bir mineraldir. Bu vitaminin eksikliğinde büyüme ve gelişme yavaşlar. Çünkü, E vitami-niyle birlikte büyümede etkilidir. Görme olayında etkili maddelerin yapımına katılır.

Yetersiz alındığında, merkezi sinir sisteminde bozukluklar ortaya çıkar. Göz dokularında bozulmalar ve gece körlüğü başlar. Bunun için, A vitamini eksikliği olan kimseler zayıf ışıklı ortamlarda iyi göremezler.

İnsanlar, A vitamini ihtiyaçlarını başlıca iki şekilde karşılar. Birincisi; hazır A vitamini halinde, karaciğer, yumurta sarısı, balık yağı ve tereyağında bulunur. İkincisi; provitamin A (karaten) halinde, vücuda alındıktan sonra, ince bağırsak ve karaciğerde A vitaminine çevrilir ve karaciğerde depo edilir.

Fazla alınması durumunda baş dönmesi, çift görme, baş ağrısı, kasılma nöbetleri ve şiddetli kusma görülebilir.

D vitamini:

Bu vitamin de balık yağı gibi bazı besinlerle hazır alınabildiği gibi, provitamin D halinde alınıp deride D vitaminine dönüştürülebilir. Özellikle kemiklerin £99 gelişim ve sertleşmesinde etkilidir. Kasların ve sinirlerin çalışmasını sağlar. Bağışıklık sisteminin güçlenmesinde etkilidir. Balık yağında, yumurta sarısı, süt ve tere yağında bulunur.

D vitamini kalsiyumun bağırsaklardan emilimini sağlar. Eksikliğinde, vücutta Ca/P dengesi bozulacağından kemiklerde ve dişlerde yapısal bozukluklar ortaya çıkar. Bu hastalığa raşitizm denir.

Eksikliğinde kalsiyum ve fosfor metabolizması bozulur. Kemikleşme ve kemik onarımı yapılamaz. Fazla alınırsa kanda kalsiyum yükselmesine, böbrek hastalıklarına, damar sorunlarına, böbrek taşlarına neden olabilir.

E vitamini:

Özellikle bitki tohumlarından elde edilen yağlarda bol bulunur. Günlük besinlerde bulunduğu için eksikliği fazla görülmez.

E vitaminin eksikliğinde, bazı üreme bozuklukları ve kısırlık görülebilir. Ayrıca; karaciğer, kalp ve damar hastalıkları da ortaya çıkabilir, gelişme ve büyüme yavaşlar. Fazla alınırsa kanın pıhtılaşmasını önler.

K vitamini:

Hazır olarak alınabildiği gibi, insanın kalın bağırsağında yaşayan bazı bakteriler tarafından da sentezlenir. Balık, et, süt ve yeşil sebzeler K vitamini bakımından zengindir.

Bu vitaminin eksikliğinde, kanın pıhtılaşması gecikir. Çünkü, bu vitamin pıhtılaşmada etkili olan bir maddenin karaciğerde yapılmasını sağlar. Fazla alınırsa kanın pıhtılaşmasında ve yıkılmasında problemler oluşturabilir.

Suda eriyen (çözünen) vitaminler:

Suda çözünen vitaminler, B grubu olarak adlandırılan; B1 B2, B3, B5, B6, B7, Bg, B12 vitaminleri ve C vitamininden oluşur.

Vücutta depo edilemezler ve fazlası idrarla vücuttan atılır. Bunun için, gerekli olan miktarın, her gün ve taze besinlerle alınması gerekir.

B1 Vitamini:

Vücuda az alındığında, iştahsızlık, dirençsizlik ve kas krampları görülür. Eksikliği daha da fazla olursa, beri beri denilen bir çeşit sinir sistemi hastalığı ortaya çıkar. Tahılların kabuklarında bol miktarda B1 vitamini bulunur.

B2 Vitamini:

Büyüme ve gelişme için gerekli bir vitamindir. Karbonhidrat, protein ve yağlardan enerji elde edilmesinde etkilidir. Görmede etkilidir.

Demirin, bağırsaklardan vücuda emilimini kolaylaştırır. Bazı solunum enzimlerinin yapısına katılır. Yetersizliğinde, deride ve tırnaklarda beyazlıklar, tırnakların kırılması, deri ve ağızda yaralar oluşur.

B3 Vitamini :

Karbonhidrat, protein ve yağ metabolizmasında rol oynar. Eksikliğinde deride yaralar, saçlarda ağarma, dökülme, kepeklenme ve sinir sistemi bozuklukları görülür.

B5 Vitamini:

Vücudu iltihaplardan koruma, strese karşı hormon üretimi ve yağ metabolizmasının düzenlenmesinde etkilidir. Eksikliğinde deride yaralar, saçların renginin değişmesi, sinir sistemi bozuklukları ve saç dökülmesi olayları görülür.

B7 Vitamini:

Bu vitamin enzimlerin yapısına katılır ve koenzim olarak görev yapar. Karaciğerde, amonyaktan ürenin oluşumasında etkilidir. Sinir ve sindirim sisteminin çalışmasında görevlidir.

B9 Vitamini:

Kemik iliğinde kan hücrelerinin yapımında ve amino asit metabolizmasında görevlidir. Eksikliğinde kansızlık (anemi) ve deride yaralar görülür.

B12 Vitamini:

Protein metabolizması için gereklidir. Kemik iliğinde, kan yapımı sırasında görev alır. Bu vitaminin eksikliğinde kansızlık, iştahsızlık, yorgunluk ve ruhsal bozukluklar görülür. İnsanda, kalın bağırsaklarda yaşayan bakteriler B12 vitaminini de sentezler.

NOT : B vitaminlerinden fazla alınması genellikle zehirlenmeye sebep olmaz. Ancak çok yüksek dozlarda alınırsa zehirlenme görülebilir. Hissizlik, yürüyememe, cilt rahatsızlıkları, gözlerde ışık hassasiyeti, uykusuzluk, bitkinlik, baş ağrısı, çarpıntı, ishal gibi durumlar oluşabilir.

C Vitamini:

Hücre metabolizmasında, zehirlerin etkisini yok etmede, hücreler arasına salgılanan maddelerin oluşumunda, yaraların iyileşmesinde, kan ve hemoglobin yapımında rol alır. Bağ doku liflerinin yapısında bulunan koliajen proteininin sentezinde görevlidir. C vitamini özellikle meyve ve sebzelerde bol bulunur. Limon, portakal, domates, yeşil biber ve greyfurt C vitamini bakımından zengindir.

Eksikliğinde, damar duvarlarındaki hücrelerin yapısı bozulur. Bu durumda kan kılcal damarlardan sızar. İlk olarak diş etlerinde kanamalar şeklinde ortaya çıkar. Belirtileri bu şekilde olan hastalık skorbüt adını alır.

C vitamini fazla alındığında karın ağrısı, bulantı ve kusma şeklinde etki gösterir. Uzun süreli ve yüksek doz kullanımının böbrek taşı oluşturabileceğinden korkulur. Ayrıca bazı enzim eksikliği olan hastalarda kan hücrelerinin yıkımına neden olabilir.

Hangi Vitaminler Hangi Besinlerde Bulunur?