İş oluş ve durum fiilleri nelerdir, nasıl anlaşılırlar? İş oluş ve durum fiillerinin açıklaması ve örnek cümleler.
İş Oluş ve Durum Fiilleri
İş Fiilleri
Öznenin kendi isteğiyle yaptığı bir işi ve bu işten etkilenen varlıkları gösteren fiillere “iş (kılış) fiilleri denir. İş (kılış), öznenin bir nesneyi etkilediği fiillerdir. Bu fiillerde öznenin yaptığı işten etkilenen bir nesne (varlık) vardır. Cümlede nesne olup olmadığını belirleyebilmek için çekimli fiile (yükleme), “Neyi, kimi, ne?” sorularını sorarız. Cevap alabiliyorsak o fiil, iş fiilidir.
İş Fiillerine Örnekler ve Cümleler
- Yazmak
Okuldaki tuttuğu notları eve gelince defterine yazdı. - Unutmak
Meteorolojinin yağış uyarısı yaptığını unutmayın. - Toplamak
Amcamlar bağdaki üzümleri toplamıştır. - Taşımak
Annemler, çocukken sürekli çeşmeden su taşırmış. - Oynamak
Kardeşim odasında tek başına oyun oynuyor.
Durum Fiilleri
Öznenin kendi isteğiyle yaptığı bir işin olduğu ancak bu işten etkilenen bir varlığın olmadığı fiiller “durum fiilleri” olarak adlandırılır. Durum fiilleri öznenin içinde bulunduğu durumu anlatır. Yapılan iş öznenin iradesiyle gerçekleşir. Bu bakımdan iş (kılış) fiiline benzer. Ancak durum fiillerinde yapılan işten etkilenen bir varlık yoktur. Yani nesne almazlar. Dolayısıyla çekimli fiile sorulan “Neyi, kimi, ne?” sorularına cevap vermezler.
Durum Fiillerine Örnekler ve Cümleler
- Oturmak
Saatlerdir ilk defa oturdum. - Gitmek
İşlerini bitirir bitirmez eve gitmiş. - Hoşlanmak
Kardeşim yalnız kalmaktan hiçbir zaman hoşlanmaz. - Bitmek
Sabredersen işimiz daha çabuk biter. - Çalışmak
Bazı insanlar sevdiklerini mutlu etmek için çalışır. - Gelmek
Sabahları erken uyanamadığı için okula geç geliyor. - Uyanmak
Her sabah saat 7’de telefonun alarmı ile uyanırım. - koşmak
Öğrenciler teneffüste okulun bahçesine koştu.
Oluş Fiilleri
Öznenin iradesi dışında kendiliğinden gerçekleşen fiillere oluş fiilleri denir. Öznenin kendi isteği dışında meydana gelen, kendiliğinden oluşan değişikliği anlatan fiillere oluş fiili denir. Bu eylemler nesne almazlar. Bir fiilin oluş fiili olup olmadığını anlamak için eylemin istem dışı ve kendiliğinden oluşup oluşmadığına bakılır.
Oluş Fiillerine Örnekler ve Cümleler
- Kızarmak
Hoşlandığı kız içeri girince aniden yüzü kızardı.
Şimdi dedemin bahçesindeki elmalar kızarmıştır. - Ağlamak
Sınavdan düşük not aldığı için ağlamış. - Doğmak
Güneş her akşam batıdan batıp, doğudan doğar. - Acıkmak
Aralıksız bir şekilde çalışınca onların da karnı acıkmış. - Uzamak
Bebeklerin tırnakları yetişkinlerden daha hızı uzuyor.
