İsfendiyaroğulları (Candaroğulları) Beyliği ne zaman, kim tarafından nerede kurulmuştur? Candaroğulları beyliği tarihi hakkında bilgi.
İsfendiyaroğulları (Candaroğulları); Anadolu Türk beyliğidir (1292-1462). Kurucusu Şemsettin Yaman Candar. Kastamonu, Sinop, Çankırı, Zonguldak ve Çorum’ un bir bölümüne egemen oldu. Beyliğe adından ötürü İsfendiyaroğulları ile son dönemindeki hükümdarı adıyla Kızıl Ahmetli Beyliği de denir. Selçuklular döneminde yöre valisi Yuvalak Arslan’ın candan (muhafız) olarak atanan Şemsettin Yaman, Kılıç Arslan’a karşı desteklediği Sultan Mesut tarafından Kastamonu’ya vali atandı. Daha sonra yöreyi ele geçiren İlhanlılar Çobanoğullarının ayaklanmasına karşı kendilerine yardımcı olan Şemsettin Yaman’ı valiliğinde tuttular. 1292’de egemenliğini ilan ederek Eflani’yi başkent seçen Şemsettin Yaman ın ölümü üzerine başa geçen I. Süleyman, Yavalak Arslan’ın oğlu Mahmut Bey’in elindeki Kastamonu’yu 1320’de ele geçirerek başkenti buraya taşıdı ve Sinop ile Safranbolu’yu da alıp beyliği genişletti.
İlhanlılara bağlı olarak varlığını sürdüren beylik, I. Süleyman’ın ölümünden (1340) sonra gelen Tacettin İbrahim (Gıyasettin), Yakup Bey ve Adil Bey dönemlerinde önemli bir gelişme göstermedi. 1366’da Adil Bey’in ölümü üzerine yerine Kötürüm Celalettin Bayezit Veli Bey geçti (1366-1385). Kötürüm Bayezit’in içte uyguladığı sert yönetim beyliği zayıflatınca Osmanlı Padişahı I. Murat, 1383’te Sivas Emiri Kadı Burhanettin’in etkisini kırmak için beyliğin üzerine yürüyerek Kastamonu’yu ele geçirdiyse de bir süre sonra bıraktı. Bu sırada, babası Kötürüm Bayezit’e karşı ayaklanan II. Süleyman, kardeşi İskender Bey’i öldürerek Osmanlılara sığınınca beylik Osmanlılara bağlandı ve II. Süleyman beyliğin başına geçti (1385).
II. Süleyman, Yıldırım Bayezit‘in Anadolu beyliklerini egemenliği altına alma çabaları üzerine Sivas yöresine egemen olan Kadı Burhanettin ile ilişkiye geçince Bayezit, 1392’de Kastamonu’yu ele geçirdi. Tutsak alınan II. Süleyman, aradaki akrabalık bağı nedeniyle öldürülmediyse de yerine Sinop’u yöneten kardeşi İsfendiyar Bey, Osmanlı valisi olarak Kastamonu’ya atandı.
Ankara Savaşı’na kadar Osmanlılara bağlı kalan İsfendiyar Bey, Yıldırım Bayezit’in Timur’a yenilmesi üzerine ona bağlandı.
Bu dönemde Osmanlı şehzadeleri arasındaki saltanat çatışmalarında önemli rolü olan Candaroğulları, Musa Çelebi’nin Rumeli’ye geçişine, Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedrettin’e de yardım ettiler.
Şehzade kavgalarından galip çıkan Çelebi Mehmet ile iyi ilişkiler geliştiren İsfendiyar Bey, Karamanoğullarına karşı yaptıkları seferde Osmanlılara asker verdi. Samsun ve Bafra yörelerini ele geçirdi (1414). İsfendiyar Bey, topraklarının bir bölümünü oğlu Hızır Bey’e verince, Çelebi Mehmet’in Eflak Seferi’ne katılan öteki oğlu Kasım Çelebi ile arası açıldı. Osmanlılardan da destek alan Kasım Bey’e yenilerek Sinop’a çekildi (1423). Osmanlılar da Kastamonu ve Bakır Küre’yi ele geçirdiler. 1424’te kendi aralarında yaptıkları anlaşmayla, Kasım Bey eski topraklarını, İsfendiyar Bey ise Kastamonu ve Küre’yi aldı.
İsfendiyaroğulları (Candaroğulları) Bayrağı
1440’ta İsfendiyar Bey’in ölümü üzerine yönetime gelen küçük oğlu İsmail Bey, önceleri kardeşi Kızıl Ahmet ile yönetim için çatıştıysa da kardeşinin Osmanlılara sığınarak Bolu sancağını tımar olarak almasından sonra yönetimdeki etkisini pekiştirdi. Ankara’da bulunan oğlu Hasan, padişahın buyruğuyla tutuklanarak Kızıl Ahmet Bey’e verilince korkan İsmail Bey, Sinop’a çekildi ve ailesine dokunulmaması koşuluyla teslim oldu (1461). Böylece beyliğin yönetimine gelen Kızıl Ahmet Bey, Fatih’in Trabzon Seferi’ne katıldıysa da sefer dönüşü Osmanlılar Sinop ve yöresini egemenliklerine katarak kendisini Mora Sancakbeyliği’ne atayınca Karamanoğullarına sığındı. Kardeşi İsmail Bey ise Filibe Sancağı’na atanınca Candaroğulları Beyliği siyasal varlığım yitirdi (1462).
Fatih’in ölümünden sonra Kızıl Ahmet, II. Bayezit tarafından Bolu Sancakbeyliği’ne atandı.
Bu soydan gelen birçok kişi, Osmanlı Devleti’nin önemli görevlerine yükseldi. Bunların en ünlüleri Musa Paşa (öl. 1544), Damat Mirza Paşa (öl.. 1565), Şemsi takma adıyla şiirler yazan ve Üsküdar Şemsipaşa Camisi’ni yaptıran Şemsi Ahmet Paşa’dır (öl. 1580). Anadolu’da Karamanoğulları’ndan sonra en uzun ve güçlü beylik olan Candaroğulları, birçok kültür eseri bıraktılar. Egemenlikleri altındaki kentlerde; cami, medrese, zaviye, kervansaraylar yaptıran beyler, sanat ve bilim çalışmalarını da desteklediler. Sinop’ta kurdukları tersanede yaptıkları gemilerle Karadeniz ticaretinde etkindiler. İsmail Bey’in burada yaptırdığı gemi Fatih tarafından İstanbul’a getirilerek Osmanlı Donanması’na örnek alındı.
