Işık Nedir? ve Işık Nasıl Yayılır?

Işık nedir ve nasıl tanımlanır? Işığın özellikleri ışığın nasıl yayıldığı ve ışık hızı ile ilgili bilgiler.

ÇEVREMİZİ, çevremizdeki eşyaları, insanları, hayvanları, kısaca her şeyi nasıl görürüz, hiç düşündünüz mü? Ya da gündüzün niye görürüz de gece göremeyiz? Ne fark var, gece ile gündüz arasında? Işık farkı değil mi? Gece güneş dünyamızı aydınlatmaz oluyor. O zaman da biz çevremizi göremiyoruz. Üstelik bir durum daha dikkatimizi çekiyor. Eğer tam karanlıksa hiç bir şey göremiyoruz; ama biraz ışık varsa belli belirsiz seçebiliyoruz şekilleri. Demek görme olayı bütünüyle ışığa bağlı. Peki ışık nedir?

IŞIK NEDİR?

Bu soru bilim adamlarını yüzyıllar boyunca uğraştırmış durmuş. Çeşitli varsayımlar atılmış ortaya, zamanla bunların yanlışlığı anlaşılmış. Bugün bile ışığı kuramlarla (teorilerle) açıklıyor bilim adamları. Einstein (aynştayn) başta olmak üzere yüzyılımızın bilim adamları yeni tanımlar getirmiş bu konuda. Bugün kesinlikle biliyoruz ki:

• Işık bir çeşit enerjidir.

Bir kaynaktan çıkıp çevreye yayılan, üzerine düştüğü cisimleri aydınlatan bir enerji. Canlılar ancak böyle aydınlatılmış cisimleri görebiliyorlar; bir de ışık kaynaklarını, elbette.

Bu söylediklerimizden de hemen anlaşılacağı gibi:

• Doğadaki cisimler ışık bakımından ikiye ayrılırlar:

1 — Işık veren cisimler (ışık kaynakları);

2 — Işık vermeyen cisimler.

Işık vermeyen cisimlerin üzerine herhangi bir kaynaktan ışık düşerse onlar da ışık kaynağı gibi çevrelerine ışık verirler. Örneğin, dünyamızı aydınlatan, ısıtan güneş çok büyük, güçlü bir ışık kaynağıdır. Oysa ay soğumuş olduğu için kendi başına ne ısı verir, ne de ışık; ama güneşten gelen ışınları yansıtarak dünyamızı iyi-kötü aydınlatır. Buna göre:

• Güneş ışık kaynağı, ay ise aydınlatılmış bir cisimdir, ya da ışıklı bir cisimdir.

Peki, pencerelere neden cam takılır? Bu sorunun karşılığını hepiniz bilirsiniz: Hem güneş ışığını içeri geçirsin, hem de biz dışarıyı görelim diye, öyle değil mi? Üstelik, cam evimizi yazın sıcağından, kışın soğuğundan da az-çok korur. Nasıl yapar bunu? Çünkü cam ışık geçiren bir maddedir, saydam bir cisimdir. İşte böyle cam gibi ışığı geçiren saydam cisimler yanında ışığı hiç geçirmeyen maden, tahta, taş gibi saydamsız cisimler de vardır. Bir yere ışık girmesini istemiyorsak saydamsız cisimler kullanırız.

Bir de yarı saydam cisimler vardır. Bunlar ışığı belli bir oranda geçirirlerse de öbür yandaki cisimlerin belirli olarak görülmesini önlerler. Buzlu camlar böyledir. Buzlu camın arkasında bir gölge görürüz ama, ne olduğunu anlayamayız.

IŞIK NASIL YAYILIR?

Bir ışık kaynağından her doğrultuda ışık ışınları çıkar, bunlar doğrular halinde ilerler.

• Birlikte yayılan ışık ışınlarının hepsine birden ışın demeti denir.

Işığın doğrular halinde yayılması birçok deneyle görülebilir. Bir ışık kaynağının önüne herhangi bir saydamsız cisim koysak, o cismin arkası gölge olur. Gölgeyi duvarın üzerine tutarsak, saydamsız cismin benzerini daha büyütülmüş olarak görürüz. Bu da gösterir ki:

• Işık doğrular halinde yayılır.

Bu ise günlük hayatta birçok kolaylık sağladığı gibi bizim ışık problemlerini çizimle gözlememize olanak sağlar. Fizikte ışık problemleri hep doğrularla çizilerek düşünülür, çözülür.

IŞIĞIN HIZI

• Işık çok büyük bir hızla yayılır. Boşluktaki hızı saniyede 300.000 kilometredir. Havadaki hızı da buna yakındır.

Bu muazzam hız sayesinde güneşin ışığı dünyamıza 8 dakikada ulaşır. İnsanoğlunun yaptığı hiçbir araç, bu hıza yaklaşamaz. Ünlü bilgin Einstein’ın kuramına göre:

• Bir cisim ışık hızıyla giderse, cisim olmaktan çıkar, enerjiye dönüşür. Çünkü, madde aslında enerji deposudur. Işık hızına erişince madde kalmaz ortada, büyük bir enerji açığa çıkar.